Keulen: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
→Geografie en klimaat: verbeter |
ja! |
||
Lyn 86:
|}
'''Keulen''' ([[Duits]]: ''Köln'', [[Frans]] en [[Engels]]: ''Cologne'') is die vierde grootste stad
Vandag is Keulen die ekonomiese, kulturele en geskiedkundige sentrum van die Rynland. Die Universiteit van Keulen en ander hoëronderwysinstellings het altesaam meer as 85 000 studente. Sy ligging aan die Ryn, die belangrikste Duitse rivier, en by die kruispunt van belangrike handelsroetes maak van Keulen ook 'n eersterangse Europese vervoersentrum. Die stad is naas [[New York Stad|New York]] een van die belangrikste sentrums van die internasionale kunshandel.
Lyn 197:
Kort voor die begin van die Christelike jaartelling is die nedersetting se status tot dié van 'n sentrale dorp verhef. 'n Altaar, die ''Ara Ubiorum'', is opgerig en twee van Rome se vier Rynlegioene in die nabygeleë militêre kamp gestasioneer. In 15 of 16 n.C. is Julia Agrippina, die dogter van Germanicus en latere vrou van keiser [[Claudius]] (10 v.C. - 54 n.C.) en moeder van keiser [[Nero]] (37-68) in die Oppidum Ubiorum gebore. Die Ubiërs het in hierdie tydperk begin om na hulself as Agrippinense te verwys. Die vader van Agrippina was die teenspeler van Arminius, en blykbaar het die Ubiërs as geromaniseerde Germane hulself eweneens van dié rebel gedistansieer.
In [[50|50 n.C.]] is keiser Claudius deur sy nig en eggenote Julia Agrippina, 'n boorling van Keulen en die moeder van Nero, oorreed om stadstatus aan die nedersetting te verleen. Dit het vervolgens die nuwe Latynse naam ''Colonia Claudia Ara Agrippinensium'' gekry (wat dikwels met sy voorletters CCAA afgekort of net Colonia Agrippina genoem is). Die term ''colonia'' het na die Romeinse burgerreg verwys, ''Claudia'' na die ontstaanstyd (gedurende keiser Claudius se heerskappy), ''ara'' na die feit dat 'n belangrike Romeinse altaar in die gebied opgerig is, en ''Agrippinensium'' na Agrippina, wat die aanleiding tot die stigting van die kolonie gegee het. Die nedersetting was voortaan in regtelike opsig gelykgestel aan
==== Romeinse metropool noord van die Alpe ====
Die stad het tot een van die belangrikstes in die [[Romeinse Ryk]] gegroei. Aanvanklik was dit veral 'n militêre voorpos met die laers van die 1<sup>ste</sup> en 20<sup>ste</sup> Romeinse legioen (hulle is later na Bonna - die huidige [[Bonn]] - verskuif), maar gaandeweg het die nedersetting tot een van die grootste Romeinse metropole noord van die Alpe gegroei. Tussen 50 en 70 n.C. is 'n stadsmuur met 'n lengte van sowat vier kilometer en nege stadspoorte en 21 torings gebou.
Die stad het 'n oppervlakte van een vierkante kilometer gehad. Strate is volgens 'n roosterpatroon aangelê wat ten opsigte van die hoofstrate oor die eeue min of meer onveranderd gebly het. Die ''Cardo Maximus'' (die huidige Hohe Straße) het langs die Ryn in 'n noord-suidelike rigting geloop, die ''Decumanus Maximus'' (die huidige Schildergasse) vanaf die Rynoewer in 'n westelike rigting. 'n Waterleiding het die stad oor 'n afstand van 80 kilometer van vars water uit die Eifelgebergte voorsien. Ondergrondse kanale het rioolwater afgevoer. Die stad het met pragtige pleine gespog, en die woonhuise se mure is deur kunstenaars versier.
Aangesien die stad op die kruispad van belangrike handelsroetes geleë was, is hier goedere van orals in die Romeinse Ryk aangebied. Die stad het tot een van die grootste Romeinse nywerheidsentrums vir [[glas]] en keramiek ontwikkel. Die nywerhede is weens die brandgevaar buite die stadsmuur aangelê. Langs die paaie, wat van die stad uitgegaan het, was ook die begraafplase van die inwoners geleë.
Lyn 222:
In die 13de eeu het Keulen een van die belangrikste Europese handelsentrums geword, en was naas die Franse stad [[Bordeaux]] die grootste uitvoerhawe vir [[wyn]], met Engeland as een van die vernaamste bestemmings. Ander belangrike handelsgoedere was [[Tafelsout|sout]], [[haring]]s, [[wol]], [[tekstiel]]e, swaarde, juweliersware, basalt en leiklip. Die invoering van die sogenaamde ''stapelreg'', waarvolgens uitheemse handelaars hulle ware eers op die plaaslike mark moes aanbied voordat hulle verder mog trek, het die ekonomiese groei vanaf [[1255]] bevorder en die politieke selfbewussyn van die Keulense burgery steeds verder aangewakker. Met hulle neerlaag in die slag van Worringen op [[5 Junie]] [[1288]] het die klerus sy politieke leiersrol kwytgeraak, en Keulen het feitlik 'n vrye ryksstad geword.
Die mag het nou by vyftien patrisiërgesinne berus, wat van Keulen in die 14de en 15de eeu die rykste stad in die Duitse Ryk gemaak het. Die Universiteit van Keulen, wat deur die
Naas die handelaars en koopmanne het ook die Keulense kunstenaars en ambagsmanne 'n groot rol by die ekonomiese opbloei van die stad gespeel. Hulle het hul eie gildes gestig, waarvan die wewersgilde die
In 1475 is Keulen deur keiser Frederik III amptelik tot Vrye Ryksstad verklaar.
| |||