Amerikaanse Burgeroorlog: Verskil tussen weergawes

|datum = [[12 April]] [[1861]] - [[9 April]] [[1865]]<br />(laaste skoot gestooktgeskiet op [[22 Junie]] [[1865]])

Die '''Amerikaanse Burgeroorlog''' was 'n oorlog in [[Noord-Amerika]] tussen die [[Verenigde State van Amerika]] en die [[Gekonfedereerde State van Amerika]], wat op [[12 April]] [[1861]] met die aanval op [[Fort Sumters]] begin het en op [[23 Junie]] [[1865]] met die Unifikasieunifikasie van die CSA met die VSA, en die afskaffing van die slawerny geëindig het.

Die ''Amerikaanse Burgeroorlog'' iswas nie gevoer om die afskaffing van [[slawerny]], soos baie mense dink nie. Die oorlog hetwas egter 'n klimaks geweeshoogtepunt in die strydpoging om die uitbreiding van die slawerny na die nuwe [[territories]]gebied. HalfpadTeen die middel [[19e eeu]] het net slawerny slegs bestaan in die suidelike state van die VSA, wat sterk op [[landbou]] (veral [[katoen]] vir die [[Europa|Europese]] [[tekstiel nywerheid]] en [[tabak]]) gerig was. In die suidelike state het die mense algemeenalmal gedinkgeredeneer dat slawerny noodsaaklik was vir hulle ekonomie. In die noordelike state, waar die ekonomie op nywerheid gerig was, het die afkeerafkeur van slawerny gegroei. By elke gebiedsuitbreiding van die VSA (die nuwe ''territories'') het die strydkonflik tussen die noordelike en suidelike state opgelaaiopgebou.

=== EkonomiesEkonomiese verskil en belasting ===

Deur die basiese verskil in ekonomieekonomiese opbousamestelling van beide gebiede, het die verskil in rykdom tussen die noorde en suide ook baie gegroeivergroot in die eerste helfte van die 19e eeu. DaardeurDie suide het die suide aangedring om net belasting te betaal vir blanke burgers en nie vir swarte slawe nie. Die noorde het mettoe die kompromie gekomgeskik dat die suide vir elke 5 swarteswart slawe die bedrag vir 3 blanke burgers moet betaal. Die suide het dit onder protes aanvaar. Die kompromie het ook behels dat vir die bepaling van die aantal afgevaardigdes in die [[Senaat (VSA)|Senaat]] die slawe ook vir 3/5e hetdeel getel.tel, Watwat die mag van die suide verder beperk het beperk.

Op [[6 November]] [[1860]] word [[Abraham Lincoln]] gekies as [[president]] van die VSA. Hy isstaan nie vir afskaffing van dieslawerny slawernyvoor nie, maar hy het gesê hy is tegevir uitbreiding van die slawerny na die weste. Dis 'n moeilike stap te ver vir die suide en op [[20 Desember]] 1860 verlaat [[Suid-Carolina]] die VSA. Tussen 20 Desember en 1 Februarie [[1861]] verlaat ook [[Mississippi]], [[Florida]], [[Alabama]], [[Georgia]], [[Louisiana]] en [[Texas]] die VSA. Op [[4 Februarie]] verenig hulle sig in die [[Gekonfedereerde State van Amerika]] (CSA). Hulle kies [[Jefferson Davis]] as president. Die soldate in [[Fort Sumter]] in Suid-Carolina het nie oorgeloop na die CSA nie en Suid-Carolina het die fort beleër. Op [[12 April]] 1861 vuur die kanonne op die fort en begin die oorlog. Virginia, Arkansas, Tennessee en Noord-Carolina sluit sichook aan by die CSA in die dagedae daarna.

In 1861 word algemeen in die noorde en die suide gedink dat die oorlog net een veldslag sou wees. Beide legersleërs kry baie entoesiastiese burgers wat sich aanmeld. Op [[21 Junie]] 1861 vind die [[Eerste slag by Bull Run]] (naby [[Washington, D.C.|Washington]]) plaas. Hoewel die ''Unie'' meer soldate het gehad het, het die ''CSA'' die slag gewingewen. Die Unie hetis baieverskrik geskrik vanoor die uitslag en neem 'n [[resolusie]] aan dat hulle nie vir die afskaffing van die slawerny veg nie, maar vir die behoud van die VSA.

Die Unie verander diehul taktiek. Die [[Anaconda-plan]] behels dat die suide afgesonder word van die wêreld deur 'n [[blokkade]], wat sedert [[1862]] uitgevoer word deur die [[marineseesoldate]] van die Unie. Tot [[1863]] word baie veldslae uitgeveggevoer (meestal op gebied van die CSA), met wisselendwisselende sukses vir beide partye.

Na twee jarejaar oorlog is die beslissende slag nog nie geweesgewen nie, maar die Unie het meer soldate, wapens en geld. Ook [[Frankryk]] en die [[Verenigde Koninkryk]] (wat eerstgoedgesind opwas hand vanmet die suide het gewees), het besluit om hulle nie in te meng in die oorlog nie. Die CSA begryp dat as hulle hul onafhanklikheid wil behou, hulle die Unie 'n sware slag moet toebreng. As hulle die gebied van die Unie intrekbeset om Washington te bedreig, kankon hulle miskien vrede sluit metonder gunstige toestande.

Op [[1 Julie]] [[1863]] begin, naby [[Gettysburg]] (op gebied van die Unie), begin die grootste veldslag van die oorlog en een van die grootste veldslae ooit: [[Die slag by Gettysburg]]. [[Generaal George Meade]] van die Unie veg met 80.000 soldate tegeteen 75.000 soldate van [[Generaal Robert E. Lee]] van die CSA. Die veldslag het drie dae geduur en 7000 mense het gesterf. Die CSA het die slag verloor en daarmee het hulle diehul kans verloor om die oorlog te winwen.

Na die oorwinning van die Unie by Gettysburg verhoog hulle die druk op die suide. Die meeste veldslae in [[1864]] en [[1865]] word gewingewen deur die noorde. In die lente van 1865 gee die verskillende weermagte van die CSA oor. In November 1865 gee ook die marineseesoldate van die CSA oor. Die oorlog het geëindig in 'n oorwinning van die Unie.

NadatNa die oorlogeinde hetvan geëindigdie oorlog, is die slawerny direkdadelik afgeskaf in die suide en die swarteswart bevolking kryverkry ook burgerregte.

Ook is heel dieDie ekonomie van die suide kapotis verlam en moet opgebouherstel wordeword sonder slawerny. Tydens [[die rekonstruksie]]heropbou word die ekonomie van die suide hervorm. Ooken trekheelwat baienoorderlinge noorderlingetrek na die suide as "[[carpetbaggers]]"loonarbeiders. By dieDie blanke bevolking in die suide hetwas baie onvrede geheersontevrede oor die gevolgegevolg van die oorlog. OokSelfs al wordverbeter die ekonomie baie verbetergrootliks en blyfbly die voormalige opstandige state 'n volwaardigvolwaardige onderdeeldeel van die VSA, wordt na die oorlogword die [[Klu Klux Klan]] opgerigna die oorlog gestig deur 'n voormalige generaal van die CSA wat verdagverdink word van oorlogsmisdade. Na ampelvele jare word baie burgerregte vir swarteswart mense teruggerolteruggetrek in die suide; 'n situasie wat sal bly voortduur het tot [[1985]].