Swabiese Duits
Swabies (Duits: Schwäbisch) is een van die Alemanniese dialekte van Hoogduits, wat in die Swabestreek gepraat word. Swabe dek 'n groot deel van Duitsland se suidwestelike Bundesland (deelstaat) Baden-Württemberg (insluitend die hoofstad Stuttgart en 'n landelike gebied wat bekend staan as die Swabiese Alb) en die suidweste van die Bundesland Beiere.
| Swabiese Duits Schwäbisch | ||
|---|---|---|
| Gepraat in: |  Duitsland
| |
| Totale sprekers: | 820 000 | |
| Taalfamilie: | Indo-Europees Germaans Wes-Germaans Opperduits Alemanniese Duits Swabiese Duits | |
| Skrifstelsel: | Latynse alfabet | |
| Taalkodes | ||
| ISO 639-1: | geen | |
| ISO 639-2: | | |
| ISO 639-3: | gsw
| |
 | ||
| Nota: Hierdie bladsy kan IFA fonetiese simbole in Unicode bevat. | ||
.svg){kind=small}
Die dialek wissel van 'n 'standaard' Swabies wat in Stuttgart gepraat word tot effens anders en 'dikker' vorme wat in kleiner dorpies in die platteland aangetref word. Ouer mens kan baie keer bepaal van watter dorpie iemand af kom deur na hulle aksent te luister.
Swabies is soos ander Alemanniese dialekte moeilik verstaanbaar vir sprekers van Standaardduits. Dit bevat woordeskat wat geheel en al van Standaardduits verskil (b.v.. Standaardduits Marmelade is Gsälz in Swabies).
In 2009 is die woord Muggeseggele, ’n Swabiese idioom wat die skrotum van ’n huisvlieg beteken, in ’n lesersopname deur die Stuttgarter Nachrichten, Stuttgart se grootste koerant, aangewys as "die mooiste Swabiese woord".[1] Dit word op ’n ironiese manier gebruik om ’n klein maateenheid aan te dui en word as geskik beskou om voor kinders te gebruik.
Eienskappe
wysigTaalkundig
wysigEienskappe (in vergelyking met Standaardduits) sluit in:
- Die Middel-Hoogduitse monoftonge î en û het [e͡i] en [o͡u] geword, nie [a͡ɪ] en [a͡ʊ] nie.
- die "-et" agtervoegsel vir werkwoorde in die 3rd persoon meervoudsvorm
- soos in ander Alemanniese dialekte, die uitspreek van "s" voor konsonante soos [ʃ] (b.v.. Fest 'fees' word uitgespreek as Fescht)
- die verkleiningsvorm agtervoegsel "-le" (baie vinnig uitgespreek, b.v. Haus kan Häusle word, Bisschen kan Bissle word) en "-la" vir meervoud (b.v. Spätzle word Spätzla)
Klank
wysigDie Swabiese dialek word met 'n unieke melodie gepraat wat ook teenwoordig is wanneer Swabiese sprekers Standaardduits praat.
Variasie
wysigDie Swabiese dialek bestaan uit talle sub-dialekte waarvan elkeen sys eie variasies het. Hierdie sub-dialekte kan gekategoriseer word volgens die verskil in die vorm van die verlede deelwoord 'sein' (om te wees) na gwä en gsi. Die Gsi groepe is nader aan die ander Alemanniese dialekte soos Switserse Duits.
Drie Swabiese variante kan onderskei word van Wes na Oos in Swabe:
| Wes-Swabies (Weschtschwäbisch) | Sentraal-Swabies (Mittelschwäbisch) | Oos-Swabies (Oschtschwäbisch) |
|---|---|---|
| bròad, noa | broid, noi | broed/braed, … |
| raod, Sai | raod/rood, Sai/See | ròad, Sea |
| Schlòòf | Schlòòf | Schlaof |
Daar is nie 'n beduidende verskil tussen die Swabiese Duits wat deur Katolieke en Protestante sprekers gepraat word nie.
Swabiese dialek skrywers
wysig- Sebastian Sailer (1714–1777)
- August Lämmle
- Sebastian Blau
- Peter Schlack, b. 1943
Verwysings
wysig- ↑ Schönstes schwäbisches Wort, Großer Vorsprung für Schwabens kleinste Einheit Geargiveer 27 September 2013 op Wayback Machine, Jan Sellner 09.03.2009, Stuttgarter Nachrichten