Tamatie

Tamatie
	Deursnit en profiel van 'n tamatie wat in 'n kweekhuis geproduseer is.
Wetenskaplike klassifikasie
Koninkryk:	Plantae
Divisie:	Angiosperms
Klas:	Eudicots
Orde:	Solanales
Familie:	Solanaceae
Genus:	Solanum
Spesie:	S. lycopersicum
Binomiale naam
	Solanum lycopersicum; L.

Die woord tamatie kan na die plant (Solanum lycopersicum) verwys, of na die eetbare, gewoonlik pragtige rooi vrug wat dit dra. Die tamatie is oor die wêreld heen versprei gedurende die Spaanse kolonialisering van die Suid-Amerikas, waar dit oorspronklik vandaan kom. Dit word nou baie algemeen verbou, insluitend kweekhuise of plastiektonnels in koeler wêrelddele.

Tamaties aan die plant

Rooi tamatie, rou
Voedingswaarde per 100 g

Energie 20 kcal 70 kJ

Koolhidrate	3.9 g
- Suikers 2.6 g
- Dieetvesel 1.2 g
Vette	0.2 g
Proteien	0.9 g
Water	94.5 g
Vitamien A gelyk. 42 μg	5%
- β-karoteen 449 μg	4%
Tiamien (Vit. B1) 0.037 mg	3%
Niasien (Vit. B3) 0.594 mg	4%
Vitamien B6 0.08 mg	6%
Vitamien C 14 mg	23%
Vitamien E 0.54 mg	4%
Vitamien K 7.9 μg	8%
Magnesium 11 mg	3%
Fosfor 24 mg	3%
Kalium 237 mg	5%
Likopeen	2573 µg

Skakel na USDA Databasis-inskrywing
Persentasies is relatief tot VSA
aanbevelings vir volwassenes.
Bron: USDA Voedingstof-databasis

Tamaties word op verskeie maniere verbruik, byvoorbeeld rou, gebraai of gekook as bestanddeel van baie geregte en souse, en ook in drankies. Plantkundig word die tamatie as 'n vrug beskryf, maar vir kookdoeleindes word dit as 'n groentesoort beskou. Dit mag verwarring veroorsaak, soos in 'n hooggeregshofgeding al ondervind is in die VSA.^[1]

Die vrug is ryk aan likopeen, wat positiewe gesondheidseienskappe kan bevorder. Die tamatie behoort tot die nagskadu-familie. Die plante groei gewoonlik een tot drie meter (3 tot 10 vt) hoog en beskik oor 'n slap stam wat in die algemeen oor die grond kruip of oor ander plante rank. In sy natuurlike habitat is die tamatie 'n meerjarige plant, maar binnenshuis kan dit as 'n eenjarige gekweek word.

Daar is heelwat natuurlike vyande vir tamaties bv. insekte, en roes, 'n soort swam wat gedy wanneer die tamaties te klam bly.

Wêreldwye produksie en uitvoerWysig

Die wêreldwye produksie van tamaties (beide vars en verwerk) bereik 161.8 miljoen ton in 2012. 'n Groot aandeel in die verhoogde produksie kan toegeskryf word aan verbeterde produksiemetodes in die lande in Asië, 'n gebied wat meer as 60% van die wêreld se tamaties geproduseer het in 2012.

Limpopo is Suid-Afrika se belangrikste produksiegebied, gevolg deur Mpumalanga, KwaZulu-Natal en Oos-Kaap. Dit is naas aartappels die gewildste groentegewas in die land.^[2]

Top tamatieproduserende lande (2017)Wysig

Volgens FAOSTAT was die topprodusente van tamaties in 2017:^[3]

Land	Metrieke ton
China	59 514 773
Indië	20 708 000
Turkye	12 750 000
VSA	10 910 990
Egipte	7 297 108
Iran	6 177 290
Italië	6 015 868
Spanje	5 163 466
Brasilië	4 243 058
Meksiko	4 243 058
Wêreldtotaal	182 301 400