Tangena

Tangena is ’n boom (Cerbera manghas) wat inheems aan Madagaskar is en hoogs giftige neute dra. Die neute is histories op die eiland gebruik vir "verhore deur beproewing" om ’n beskuldigde se skuld of onskuld te bewys.

’n 19de-eeuse kunstenaarsvoorstelling van die tangena-beproewing.

Die tradisie, wat deur die eeue verskillende vorme aangeneem het, dateer minstens uit die 16de eeu in Imerina, die koninkryk op die sentrale plato wat eindelik oor die grootste deel van die eiland sou heers. Daar is al geraam die gif was elke jaar verantwoordelik vir die dood van gemiddeld 2% van die bevolking. Met tye was dit hoër, soos tydens die bewind van koningin Ranavalona I (1828-'61), toe dit baie gebruik is. Almal was so oortuig van die egtheid en akkuraatheid van die beproewing dat onskuldige mense wat van ’n oortreding verdink is, nie gehuiwer het om die gif in te neem nie. Die gebruik is in 1863 deur koning Radama II verbied, maar dit is nog minstens ’n paar dekades daarna gebruik.

Geskiedenis

Die presiese begindatum en oorsprong van die tangena-beproewing op Madagaskar is onbekend, maar die 19de-eeuse transkripsie van die Merina-volk se oorlewerings, Tantara ny Andriana eto Madagasikara, verwys na die gebruik daarvan deur die Merina-koning Andrianjaka (1612-'30).

Hierdie vroeë 17de-eeuse koning het die tangena-praktyke verander. Waar die gif voorheen aan ’n beskuldigde se hoenderhaan gegee is om die eienaar se skuld of onskuld te bepaal, is die gif voortaan aan die beskuldige self gegee. Teen Andrianjaka se bewind was die beproewing reeds ’n goed gevestigde en gerespekteerde praktyk van wetstoepassing, wat beteken dit kon nie later as die 16de eeu ontstaan het nie.

In die vroeë 19de eeu was die tangena een van die hoofmaniere waarop koningin Ranavalona orde in haar ryk gehandhaaf het. ’n Gif is uit die neut van die plaaslike tangenastruik onttrek en vir iemand gegee om hom skuldig of onskuldig te bewys. Die beskuldigde sou die gif saam met drie stukkies hoendervel inneem. As hy al drie stukkies vel opbring, is hy onskuldig bevind, maar die dood of ’n onvermoë om al drie stukkies vel op te bring was ’n aanduiding van sy skuld. Dié wat dood is, is van towenary beskuldig en hul naasbestaandes mag hulle nie in die familiegraftombes begrawe het nie, maar op ’n afgeleë deel van die eiland – die kop van die lyk moes suid wys, ’n teken van oneer.

Inwoners van Madagaskar kon mekaar van ’n verskeidenheid misdade aankla, insluitende diefstal, die beoefening van die Christelike geloof en veral heksery, waar iemand se skuld dikwels deur die tangena bepaal is. Tussen 1828 en 1861 het die tangena jaarliks tot sowat 3 000 sterftes gelei. In 1838 is geraam dat tot 100 000 mense in Imerina dood is as gevolg daarvan – dit was rofweg 20% van die bevolking.

Die tangena is in 1863 deur Radama II verbied. Hy het ook verklaar enigiemand wat van die beproewing dood is, sou nie meer skuldig aan towenary wees nie en kon in die familiegraftombes herbegrawe word. Die praktyk het nogtans in die geheim in Imerina voortgegaan en openlik op ander dele van die eiland. Een van die belangrikste voorwaardes waarop Radama se weduwee, Rasoherina, toegelaat is om hom op te volg was immers ’n volgehoue nakoming van die verbod op die tangena-beproewing.

Bibliografie

• Callet, François (1972) [1908]. Tantara ny andriana eto Madagasikara (histoire des rois) (in Frans). Antananarivo: Imprimerie catholique.
• Campbell, Gwyn (Oktober 1991). "The state and pre-colonial demographic history: the case of nineteenth century Madagascar". Journal of African History. 23 (3): 415–445.
• Chapus, G.S.; Mondain, G. (1953). Un homme d’etat malgache: Rainilaiarivony (in Frans). Paris: Editions Diloutremer.
• Cousins, William Edward. Madagascar of to-day: A sketch of the island, with chapters on its past. The Religious Tract Society, 1895.
• De Maleissye, J., 1991. In: Bourin, F. (Ed.), Histoire du poison. Paris.
• Kent, Raymond (1970). Early Kingdoms in Madagascar: 1500–1700. London: Holt, Rinehart and Winston.
• Oliver, Samuel (1886). Madagascar: An Historical and Descriptive Account of the Island and its Former Dependencies, Volume 1. New York: Macmillan.
• Oliver, Samuel (1886). Madagascar: An historical and descriptive account of the island and its former dependencies. Volume 2. London: Macmillan. p. 2.
• Randriamamonjy, Frédéric. Tantaran'i Madagasikara Isam-Paritra (The history of Madagascar by Region).

Eksterne skakels

• Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia