Kokerjuffer

Die benaming kokerjuffer het eintlik betrekking op die larwestadium van insekte van die orde Trichoptera omdat die larwe 'n koker van takkies of ander materiaal om hom bou. Die insek staan egter ook bekend as skiet- of watermotte. Die verskillende spesies kan dikwels herken word aan die materiaal wat hulle gebruik om die kokers te bou asook die bouwyse.

Kokerjuffer
Lepidostoma hirtum
Wetenskaplike klassifikasie
Koninkryk:	Animalia
Filum:	Arthropoda
Subfilum:	Hexapoda
Klas:	Insecta
Subklas:	Pterygota
Infraklas:	Neoptera
Superorde:	Endopterygota
Orde:	Trichoptera Kirby, 1813
Subordes
Annulipalpia Integripalpia Spicipalpia

Kokerjuffer as 'n mot

Die larwes woon hoofsaaklik in die water en is 'n goeie voedingsbron vir visse. Die volwasse insekte, wat soos vlinders lyk, woon nie in die water nie. Volwasse kokerjuffers (ook skiet- of watermotte) van die orde Trichoptera lyk baie soos vlinders (orde Lepidoptera) en is inderdaad ook naverwant aan die orde. Die mening dat kokerjuffers meer verwantskap met Netvlerkiges (orde Neuroptera) sou vertoon, is weerlê deur navorsing wat op fossielspesies gedoen is. Daar is ongeveer 6 000 spesies wat in 30 families gegroepeer word.

Volwasse insekte

Volwasse kokerjuffers het vier welig behaarde vlerke (Trichoptera = Haarvlerkiges). By ’n paar spesies is die vlerke gereduseer, maar altyd net by een geslag van die betrokke spesie, soos by die wyfies van die genus Enoicyla en by die mannetjies van die genus Anomal opterygella. Die insekte woon gewoonlik naby water, maar van die groter spesies word soms ver daarvandaan aangetref. Die volwasse kokerjuffers is veral teen skemer en snags doenig, maar daar is spesies wat bedags in groot swerms bokant struike rondvlieg.

Kokerjuffers van die genus Hydro psyche, wat in Noord-Amerika voorkom, gee soveel vlerkhaartjies af dat dit allergieë by mense kan veroorsaak. Die volwasse kokerjuffers kan nie meer vaste voedsel inneem nie, maar leef van vloeistowwe wat hulle oplek. Dit is bekend dat sommige spesies net wyfies bevat. Hulle kan net partenogeneties (sonder bevrugting) voortplant. Die spesies is egter 'n uitsondering en gewoonlik het spesies net soveel mannetjies as wyfies. Die eiers word in bondeltjies in of op die water gelê en is soms ringvormig. Die eiers word omhul deur 'n gelatienagtige of taaierige stof wat uitswel in die water. AI word die eiertjies op droë land gelê, beland dit later tog wei in die water.

Larwes

Trichoptera

Die jong larwes voed aanvanklik op die stof wat hulle omhul. By die meeste spesies begin die larwes vroeg al om 'n koker of kokon te bou. Die larwes van ander families wag egter tot hulle volgroei is en bou die koker of huisie net voor die papiestadium. Elke spesie het ’n kenmerkende manier waarop die koker gebou word. Die larwes van dieselfde spesie gebruik dieselfde materiaal en bou die koker op die selfde manier. In die meeste gevalle kan die spesies ook aan hulle kokers uitgeken word.

Die larwe bou voortdurend aan sy huisie namate hy groter word. Hy bou die groter deel aan die een kant aan, terwyl die kleiner deel aan die ander kant afgebyt word. Soms gebruik die larwe ander materiaal om sy huisie te vergroot as die materiaal waarvan die huisie aanvanklik gebou is. Die voorste helfte van die huisie kan dan heeltemal anders lyk as die agterste deel. Die keuse van die materiaal hang uitsluitlik af van die omgewing waarin die larwe hom bevind. 'n Paar spesies wat baie algemeen voorkom, bou hulle kokers spiraalsgewys van plantdeeltjies wat aanmekaar gespin word, terwyl ander spesies weer die plantdeeltjies dwars of oorlangs lê en dit soms met die sade van waterplante of klein slakkehuisies meng. Ander kokerjuffers bou weer reguit of geboë silinders van sandkorrels.

In snel vloeiende strome word die huisies dikwels met klippies versterk. Die huisies van die genus Helicopsyche, wat oor die hele wêreld voorkom, is van die interessantste kokerhuisies. Die huisies lyk so baie soos slakskulpies dat die eerste bekende kokers aanvanklik as egte slakke geklassifiseer is. Selfs die spesies wat nie van vreemde materiaal gebruik maak nie, kan interessante en uiteenlopende huisies bou. Welbekend is die tregtervormige kokon wat die Neureclipsis bimaculata spin en wat as 'n fuik dien.

Die wye opening van die kokon word teen die stroom geplaas en die larwe sit in die geboë, smal deeltjie, van waar hy alle eetbare deeltjies verorber wat saam met die stroom binnevloei. AI die larwes bou egter nie huisies nie. Die larwes van die genus Rhyacophila leef byvoorbeeld heeltemal in die buitelug. Daar is ongeveer 500 spesies van die genus, waarvan die meeste in die Noordelike Halfrond voorkom, maar sommige word wel in die trope aangetref. Hoewel 'n paar spesies in brak water kan oorleef, is daar net een spesie wat in seewater voorkom, naamlik Philanisus plebeius, wat in Australië en Nieu-Seeland aangetref word. Die spesies wat in moerasagtige gebiede voorkom, het ook ’n seldsame lewenswyse. Hulle woon in moslae en word deur watersproei nat gehou.

Baie van die spesies word ook by waterbronne aangetref. Dan is daar ook 'n genus wat heeltemal sonder water kan klaarkom, naamlik Enoicyla. Die kokerjuffers leef onder meer in eikebosse, waar hulle 'n belangrike rol speel in die organiese afbreekproses van die afgevalde blare.

Papie

Wanneer die larwe volgroei is, stuit die papie sy koker aan albei kante af en bou hy vir hom 'n huisie wat hy deur middel van spindraadjies op die bodem van 'n waterbron veranker. Aan die agterkant van die koker word altyd 'n paar openinge gelaat sodat die water voortdurend oor die papie se kieue kan vloei Verder kan 'n mens net aan sy asemhaling sien dat die papie leef. Wanneer hy volgroei is, byt hy met sy sterk kake die voorkant van die huisie oop en kruip dan teen waterplante op of swem na die oppervlak. Die metamorfose word dan buite die water voltooi: die volwasse kokerjuffer klim uit die papierhuid en vlieg of loop onmiddellik weg.

Bron

• Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0-908409-56-7 band

Eksterne skakels

• Wikispecies het meer inligting verwant aan Kokerjuffer
• (en) "Caddisfly". Encyclopædia Britannica. Besoek op 21 Augustus 2019.