Ui

Ui
	'n Gewone bruin ui
Wetenskaplike klassifikasie
Koninkryk:	Plantae
Divisie:	Angiosperms
Klas:	Monocotyledon
Orde:	Asparagales
Familie:	Amaryllidaceae
Genus:	Allium
Spesie:	A. cepa
Binomiale naam
	Allium cepa; L.

Die ui (Allium cepa), ook bekend as die bolui of gewone ui, word as groente gebruik en is die mees verboude spesie van die genus Allium. Hierdie genus bevat ook verskeie ander spesies wat as uie bekend staan en verbou word as voedsel, soos die Japannese tros-ui (A. fistulosum), Egiptiese ui (A. ×proliferum), en die Kanadese ui (A. canadense). Die benaming "wilde ui" word toegeken aan 'n aantal Allium spesies maar. A. cepa is uitsluitlik bekend vanaf menslike verbouing en sy oorspronklike wilde vorm is nie tans bekend nie.

Rou ui
Voedingswaarde per 100 g

Energie 40 kcal 170 kJ

Koolhidrate	9.34 g
- Suikers 4.24 g
- Dieetvesel 1.7 g
Vette	0.1 g
Proteien	1.1 g
Water	89.11 g
Tiamien (Vit. B1) 0.046 mg	4%
Riboflavien (Vit. B2) 0.027 mg	2%
Niasien (Vit. B3) 0.116 mg	1%
Pantoteensuur (B5) 0.123 mg	2%
Vitamien B6 0.12 mg	9%
Folate (Vit. B9) 19 μg	5%
Vitamien C 7.4 mg	12%
Kalsium 23 mg	2%
Yster 0.21 mg	2%
Magnesium 10 mg	3%
Fosfor 29 mg	4%
Kalium 146 mg	3%
Sink 0.17 mg	2%
Fluoried	1.1 µg

Persentasies is relatief tot VSA
aanbevelings vir volwassenes.
Bron: USDA Voedingstof-databasis

Beskrywing van plant

Moderne variëteite groei tot 'n hoogte van 45 cm. Die uiplant bestaan uit 'n waaier van hol, blougroen blare. Die blare is vleesagtig, hol en silindries gevorm, met 'n afgeplatte kant. Hulle is op hul wydste omtrent kwartpad boontoe, en vernou tot 'n stomp eindpunt. Die basis van elke blaar is afgeplat en 'n bondel fyn worteltjies verleng vir 'n kort entjie in die grond in. Wanneer die ui ryp word, versamel voedingreserwes in die blaarbasisse en die bol swel uit.

As die bol deur die winter in die grond gelaat word, ontwikkel 'n nuwe groeipunt uit die middel van die bol in die lente. Nuwe blare verskyn en 'n lang, hol stammetjie skiet boontoe om die wit blomhofies wat vorm, te dra. Die sade is 'n blink swart kleur en driehoekig in dwarssnit.

Verbouing

Die uiplant is eintlik 'n twee- of meerjarige plant, maar word algemeen na die eerste jaar van verbouing geoes.

Die uiplant se bol aan die basis van die plant begin te swel wanneer 'n sekere daglengte bereik word. In die herfs sterf die blaardele af en die buitenste lae van die bol word droog en bros. Die oes word gepluk en gedroog, waarna die uie gereed is vir gebruik of om te stoor.

Die oes is vatbaar vir aanvalle deur peste en siektes, veral die uievlieg en die uiewurm, en verskeie swamme wat verrotting veroorsaak. Sommige soorte van A. cepa soos sjalotte en sg. aartappeluie produseer veelvoudige bolle.

Gebruike

Uie word wêreldwyd gekweek, verbou en verbruik. Gewoonlik word uie gekook as kos, as 'n groentesoort, of as bestanddeel van 'n voorbereide dis of southappie, maar kan ook rou geëet word. Daarbenewens kan dit ook ingelê word in bottels of as blatjang. Uie het 'n skerp reuk wanneer dit gekap of gerasper word en bevat sekere chemikalië wat die oë erg irriteer.

Daar word geglo dat die verbruik van uie sekere gesondheidsvoordele inhou, bv. anti-inflammatoriese, anticholesterol-, kankerbestrydende en antioksidant-eienskappe.

Ekonomies

Top Tien Droë Uiprodusente — 2012 (metrieke ton)
Wêreldwyd	74 250 809
China	20 507 759
Indië	13 372 100
VSA	3 320 870
Egipte	2 208 080
Iran	1 922 970
Turkye	1 900 000
Pakistan	1 701 100
Brasilië	1 556 000
Rusland	1 536 300
Suid-Korea	1 411 650