Upingtonia

Lijdensrust
Republiek van Lijdensrust

← 1885 – 1887 →
Vlag
Hoofstad	Grootfontein
Taal/Tale	Nederlands (geskryf) Afrikaans (gepraat) Duits
Regering	Republiek
President	George Diederik P. Prinsloo
Geskiedenis
- Stigting	20 Oktober 1885
- Ingelyf by Duits-Suidwes-Afrika	Junie 1887

Upingtonia, later bekend as Lijdensrust, was 'n Boererepubliek met 'n kortstondige bestaan in die omgewing van die huidige Grootfontein in Namibië.

Ligging

Die landstreek lê ongeveer tussen 18° en 20° suid en 15° en 20° oos. Veral die oostelike grens was nie duidelik vasgepen nie. Aan die westekant was Okahakama en Okaukeujo (in die Etoshapan) en aan die oostekant Grootfontein, Otavi en die Waterberg in die gebied.

Bekende persone betrokke

• du Plessis, Louwrens Marthinus (Louw), gebore in die Kaapkolonie in 1837 en oorlede by Chee in Angola in 1911. Hy was 'n leier ten tyde van die Dorslandtrek.
• Heinrich Göring
• Jordan, William Worthington, gebore in Wynberg, Kaapstad in 1849, vermoor deur Kambonde se broer Nehale Mpingana naby Olukonda in Ovamboland op 30 Junie 1886. Soms word sy van gespel as Jordaan. Hy het naam gemaak as handelaar, jagter en skrywer.
• Lewis, Robert, gebore in Londen in Junie 1841 (?) en verskeur deur 'n luiperd in Julie 1890. Hy was 'n pionier, avonturier, fortuinsoeker, swendelaar, smous en sweep die Damaras op teen die Boere.
• Maharero, die Herero-hoofman is rondom 1820 gebore en is oorlede op 5 Oktober 1890 by Okahandja
• Prinsloo, George Diederik P., is gebore in die distrik van Middelburg in die destydse Transvaal op 18 Mei 1820 en sterf in 1888. Hy was 'n leier ten tyde van die Dorslandstrek en president van Upingtonia.
• Thomas Upington

Geskiedenis

Upingtonia op 'n Duitse kaart van 1886

Jordan het in 1885 'n gebied van 2 500 km² van 'n Ovambo-hoofman Kampingana en sy seun Kambonde vir 300 gewere, 'n perd en 'n vat brandewyn gekoop. Maar die Boesmans, Damaras en die Herero is nie in die verkoop geken nie.

Na enkele jare in Angola wou 'n aansienlike aantal Dorslandtrekkers graag Angola verlaat. In Augustus 1884 is Jordan by daardie boere noord van die Kunenerivier en haal 'n aantal van hulle onder leiding van Louw du Plessis met 'n belofte van plase oor om hulle suid van die rivier te vestig. Aan 'n veertigtal Boere is plase toegeken, maar die handels- en mineraleregte het weens die aanwesigheid van koperts rondom Otavi en Grootfontein die eiendom van Jordan gebly. Jordan het hard probeer om Britse steun vir hierdie vestiginspoging te kry, maar slegs die premier van die Kaapkolonie, Thomas Upington, het halfhartig sy belangstelling getoon. Toe die grondwet op 20 Oktober 1885 aangeneem word, is die republiek Upingtonia uitgeroep en Prinsloo is as president gekies met 'n raad van 13 lede.

Weens die onsekere toestande in die grensgebiede en 'n gevoel van onveiligheid onder die Boere het hulle voorlopig in hartbeeshuisies by die fonteine (die huidige Grootfontein) bymekaar gewoon. Daar het hulle op die vrugbare grond koring, tabak en mielies verbou.

Lewis het Maharero gebruik om Jordan in sy planne te dwarsboom omdat Lewis self die koperkonsessie by Otavi wou verkry. Maharero het die Boere gevrees en Jordan gehaat. Maharero beweer nou op aanstigting van Lewis dat Kambonde geen reg gehad het om die gebied aan Jordan te verkoop nie en dat die Boere boonop al die wild aan die uitroei is. Daarom wil Maharero dat die verkooptransaksie nietig verklaar word. Lewis verklaar oorlog teen die Boere. Hierna trek sekere Boere weg, sommige suid na die Waterberg, ander na Transvaal. Maar tien families bly op Grootfontein agter. Die Boere nader Göring om beskerming en op hul versoek word hul staatjie 'n Duitse protektoraat. Dit hou egter nie veel in nie, want die Duitsers se gesag in Duits-Suidwes-Afrika was op daardie tydstip maar swak. Wel slaag die Duitsers daarin om die naam van die republiek van 'n Engelse naam na Lijdensrust te verander. Boonop word Jordan op aanstigting van Lewis op verraderike wyse vermoor. Inboorlinge, malaria, droogte en 'n gebrek aan weivled teister die oorblywende Boere. Met die gevolg dat hulle ook die gebied verlaat en na Angola, of Transvaal of Omaruru verhuis. Die Boerekolonie word in 1887 by Duits-Suidwes-Afrika ingelyf en die bewindhebbers in Windhoek was van mening dat mettertyd nog meer Boere uit die Transvaal hulle in hierdie gebied sal vestig.

Bibliografie

• Trümpelmann, G.P.J.: Die Boer in Suidwes-Afrika. Universiteit van Pretoria: doktorale proefskrif. Gepubliseer in die Argiefjaarboek vir Suid-Afrikaanse Geskiedenis, elfde jaargang, deel 2, 1948.