Uranometria

Uranometria is die kort titel van ’n steratlas deur Johann Bayer. Dit is in 1603 in Augsburg, Duitsland, gepubliseer deur Christophorus Mangus onder die titel Uranometria : omnium asterismorum continens schemata, nova methodo delineata, aereis laminis expressa ("Uranometria, wat kaarte bevat van al die sterrebeelde, geteken volgens ’n nuwe metode en gegraveer op koperplate").

Uranometria se gravure van die sterrebeeld Jagter.
Bron: VSA-vlootsterrewag-biblioteek

Beskrywing

Die atlas is genoem na Urania, die Griekse muse van sterrekunde, en Uranos, die Griekse god van die lug en hemel. ’n Letterlike vertaling van "Uranometria" is "meting van die lug" (nes geometrie, "geometria" in Grieks, letterlik beteken "meting van die aarde").

Dit was die eerste atlas wat die hele lugruim gedek het. Dit het 51 koperplate bevat. Die eerste 48 bladsye is van die 48 sterrebeelde van Ptolemeus. Die 49ste bladsy stel 12 nuwe sterrebeelde bekend in die verre suidelike hemelruim wat onbekend was aan Ptolemeus. Die laaste twee kaarte is hemelkaarte met die name Synopsis coeli superioris borea en Synopsis coeli inferioris austrina, of rofweg "Oorsig van die noordelike halfrond" en "Oorsig van die suidelike halfrond".

Elke plaat sluit ’n ruitnet in waarmee die presiese posisie van elke ster bepaal kan word. Altesaam 1 200 sterre word aangegee. Elke sterrebeeld se sterre word aangedui op ’n gegraveerde beeld van dit waarna die sterrebeeld genoem is. Om ’n onbekende rede is baie van die menslike sterrebeelde se figure van agter af geteken, terwyl hulle tradisioneel uitgebeeld is met hul gesig na die aarde. Dit het tot taamlike verwarring gelei, aangesien baie sterre se name verwys na spesifieke liggaamsdele soos "regterskouer", wat verkeerd sou gewees het volgens Uranometria se illustrasies.

In die atlas is die Bayer-benamingstelsel ook ingestel. Dit word vandag steeds gebruik.

Titelblad

Die titelblad.
Bron: VSA-vlootsterrewag-biblioteek

Die gegraveerde titelblad van Uranometria het ’n argitektuurmotief met die volle titel in die middel. Op voetstukke weerskante staan Atlas en Hercules. Inskrywings op die voetstukke lees "Atlanti uetustiss astronom magistro" ("Atlas, die eerste sterrekunde-onderwyser") en "Herculi uetustiss astronom discipulo" ("Hercules, die eerste sterrekundestudent"). Boaan die blad is nog figure. Links bo is Apollo, wat die son verpersoonlik. In die middel is die aardgodin Kibele met ’n kroon van sterre en twee leeus aan leibande. Regs bo is Diana, wat die maan verpersoonlik, met ’n kraag van sterre. Onder die titel is die Steenbok en daaronder ’n uitbeelding van Augsburg.

Eksterne skakels

• Uranometria, 1603 – Digitale weergawe, Linda Hall-biblioteek.
• U. S. Naval Oceanography (USNO): Historical Artwork Collection (Hoëresolusiebeelde van sommige plate van die 1661-uitgawe) Geargiveer 28 Julie 2009 op Wayback Machine
• Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia