Wikipedia

Wandelende Jood

Hierdie artikel handel oor die legende van die wandelende Jood. Vir 'n artikel oor die plant, sien Wandelende jood (plant).

Die wandelende Jood is 'n mitiese onsterflike man wie se legende in die 13de eeu in Europa begin versprei het.[1] Dit is die eerste keer in 1866 en 1868 in twee dele gepubliseer, en daarna weer in 1877 en in baie ander uitgawes.[2]

Die Wandelende Jood, deur Gustave Doré.

In die oorspronklike legende bespot 'n Jood vir Jesus op pad na die kruisiging, en word toe vervloek om die aarde te bewandel tot met die Wederkoms. Die presiese aard van die wandelaar se mistasting en die aspekte van sy karakter verskil in verskillende weergawes van die storie; in sommige is hy 'n skoenmaker of ander soort handelaar, in ander is hy 'n portier op die landgoed van Pontius Pilatus.

Naam

wysig

'n Vroeë manuskrip met die legende wat bewaar gebly het, is die Flores Historiarum deur Roger van Wendover, waarin dit in die deel vir die jaar 1228 verskyn.[3][4][5] Die sentrale figuur se naam is "Cartaphilus" voordat hy later deur Ananias "Joseph" gedoop word.[6] Die wortel van die naam "Cartaphilus" kan verdeel word in kartos en filos, wat rofweg vertaal kan word as "teer" en "geliefde", wat die legende van die wandelende Jood verbind met "die dissipel vir wie Jesus baie lief was".[7]

 
'n Aanpassing van die motief van die wandelende Jood (Basel, 1820-1840, Joodse Museum van Switserland).

Die naam Ahasver is sedert minstens die 17de eeu aan die wandelende Jood gegee; dit is oënskynlik 'n aanpassing van Ahasveros (Xerxes), die Persiese koning in die boek Ester, wat nie 'n Jood was nie en onder Middeleeuse Jode 'n ideale voorbeeld van 'n dwaas was.[8] Dié naam is dalk gekies omdat die boek Ester die Jode beskryf as 'n volk wat vervolg word en wat oor elke provinsie van Ahasveros se groot Achaemenidiese Ryk verstrooi was.[9]

'n Verskeidenheid name is sedertdien aan die wandelende Jood gegee, insluitende "Matathias", "Buttadeus" en "Isaac Laquedem" – sy naam in Frankryk en die Lae Lande, in gewilde legendes sowel as in 'n roman deur Dumas. Die naam "Paul Marrane" ('n verengelste weergawe van Giovanni Paolo Marana, die vermeende skrywer van Letters Writ by a Turkish Spy) is verkeerdelik aan hom toegedig deur 'n artikel van die Encyclopædia Britannica van 1911, maar die fout het gewilde kultuur beïnvloed.[10] Die naam van die wandelende Jood in die Letters is "Michob Ader".[11]

Die naam "Buttadeus" (Botadeo in Italiaans; Boutedieu in Frans) kom heel waarskynlik van 'n kombinasie van die algemene Latynse weergawe van batuere ("om te slaan") en die woord vir God, Deus. Soms word die naam verkeerdelik vertolk as "Votadeo", wat beteken "toegewy aan God", wat 'n ooreenkoms toon met die etimologie van die naam "Cartaphilus".[7]

In lande waar Duits of Russies gepraat word, word klem gelê op die ewigdurende aard van sy straf en is hy bekend as die ewige Jood (Ewiger Jude; вечный жид, wjetsjni zjid). In Frans en ander Romaanse tale word verwys na sy wandelings, soos in le Juif errant (Frans), judío errante (Spaans) of l'ebreo errante (Italiaans). Dié voorbeeld word sedert die Middeleeue in Engels gevolg met die naam Wandering Jew.[5] In Fins word hy genoem Jerusalemin suutari ("skoenmaker van Jerusalem"), wat impliseer hy was 'n skoenmaker van beroep.

Oorsprong en ontwikkeling

wysig

Bybelse bronne

wysig

Die oorsprong van die legende is onseker; een element is dalk die storie in Genesis van Kain, wat 'n soortgelyke straf kry om oor die aarde te wandel, maar sonder die element van eindeloosheid. Volgens Jehoshua Gilboa het baie kommentators Hosea 9:17 genoem as 'n stelling oor die idee van 'n "ewige wandelende Jood":[12]

My God het hulle verwerp omdat hulle nie na Hom geluister het nie: hulle sal swerwelinge word onder die nasies.

Daar word ook na Matteus 16:28 verwys as die oorsprong van die legende:

Dit verseker Ek julle: Daar is party van dié wat hier staan wat beslis nie sal sterwe voordat hulle die Seun van die mens in sy koninkryk sien kom het nie.”

'n Geloof dat die dissipel vir wie Jesus baie lief was nie sou sterf nie, was blykbaar gewild genoeg in die vroeë Christelike wêreld dat dit in die evangelie van Johannes verwerp word:

Toe Petrus omdraai, sien hy die dissipel volg vir wie Jesus baie lief was, wat ook by die maaltyd na Jesus se kant toe oorgeleun en gevra het: “Here, wie is u verraaier?” Toe Petrus hom dan sien, vra Petrus vir Jesus: “Here, en wat van hom?” Jesus antwoord hom: “As Ek wil hê dat hy in die lewe moet bly totdat Ek weer kom, is dit nie jou saak nie. Volg jy My!” Die gerug het toe onder die broers versprei dat daardie dissipel nie sal sterwe nie. Jesus het egter nie vir Petrus gesê dat daardie dissipel nie sal sterwe nie, maar: “As Ek wil hê dat hy in die lewe moet bly totdat Ek weer kom, is dit nie jou saak nie.”

'n Ander deel van Johannes gaan oor 'n wag van die hoëpriester wat Jesus klap (Johannes 18:19-23). Vroeër praat Johannes oor Simon Petrus wat die oor van Malgus, 'n slaaf van die hoëpriester, afkap (Johannes 18:10). Hoewel dié slaaf waarskynlik nie die een was wat Jesus geklap het nie, is Malgus tog een van die baie name wat in latere legendes aan die wandelende Jood gegee is.[13]

Vroeë Christendom

wysig
 
Die Wandelende Jood, deur Samuel Hirszenberg (1899).

Die latere vereniging van die lot van dié spesifieke legendariese figuur en die toestand van die Joodse volk as 'n geheel, wat teen die 18de eeu goed gevestig was, het begin met die vroeë Christelike sienings van Jode en die diaspora.[14] Manuskripte wat bewaar gebly het, wys sommige Christelike voorstanders het reeds omstreeks 200 van die Joodse volk gepraat as "die "nuwe Kain", wat geïmpliseer het hulle sou "vlugtelinge en wandelaars" op die aarde word.[15]

Aurelius Prudentius Clemens (gebore 348) skryf in sy Apoteose (omstreeks 400): "Van plek tot plek wandel die hawelose Jood in ewig verskuiwende bannelingskap, sedert die tyd toe hy van die blyplek van sy vaders weggeskeur is en die straf vir moord uitdien, omdat hy sy hande met die bloed van Christus gevlek het wat hy nie erken het nie, en die prys vir sonde betaal."[16]

'n Monnik van die laat 6de en vroeë 7de eeu met die naam Johannes Moschos beskryf 'n belangrike weergawe van die Malgus-figuur. In sy Leimonarion vertel Moschos van sy ontmoeting met 'n monnik met die naam Isidor wat na bewering 'n Malgus-tipe persoon ontmoet het wat Christus geklap het en daarom gestraf is om in ewige lyding te wandel, en hy weeklaag:[7]

Ek het 'n Ethiopiër gesien wat in toiings geklee was en hy het vir my gesê: "Ek en jy is tot dieselfde straf verdoem." Ek vra hom toe: "Wie is jy?" En die Ethiopiër sê: "Ek is die een wat die skepper van die wêreld, ons Heer Jesus Christus, geklap het met die tyd van die Passie." Dit is hoekom, het Isidor gesê, ek nie kan ophou huil nie.

Middeleeuse legendes

wysig

Sommige geleerdes het komponente van die legende van die ewige Jood geïdentifiseer in legendes van die Duitse Orde van die ewige jagter, waarvan sommige eienskappe afgelei is van die mitologie van Odin.[17]

"In sommige gebiede het die boere die rye in hulle landerye op so 'n manier gerangskik dat die ewige Jood op Sondae 'n rusplek kon vind. Elders het hulle aanvaar dat hy net op 'n ploeg kon rus of dat hy die hele jaar lank moes wandel en net op Kersfees kon rus."[17]

'n Latynse kroniek van Bologna, Ignoti Monachi Cisterciensis S. Mariae de Ferraria Chronica et Ryccardi de Sancto Germano Chronica priora, wat waarskynlik geskoei is op eeue lange onbeskrewe folklore, legendes en mondelinge tradisies wat as gevolg van die Kruistogte na die Weste gebring is, bevat die eerste geskrewe verwoording van die wandelende Jood. In die inskrywing vir die jaar 1223 beskryf die kroniek die verslag van 'n groep pelgrims wat 'n "sekere Jood in Armenië" (quendam Iudaeum) ontmoet het wat Jesus sleggesê het op pad om gekruisig te word en wat daarom veroordeel is om tot die Wederkoms te lewe. Elke honderd jaar word die Jood weer 30 jaar oud.[7]

 
Die wandelende Jood (links) ontmoet Jesus op die pad na Golgota, soos uitgebeeld in die Chronica Majora.

'n Weergawe van die legende word aangetref in die Flores Historiarum deur Roger van Wendover vir die jaar 1228.[18][19] 'n Armeense biskop wat Engeland besoek het, is deur monnike van die Sint Alban-abdy uitgevra oor die gevierde Josef van Arimatea, wat met Jesus gepraat het en na berig word steeds gelewe het. Die biskop het geantwoord dat hy self so 'n man in Armenië gesien het en dat sy naam Cartaphilus was. Hy was 'n skoenmaker wat Jesus aangejaag het toe Hy vir 'n oomblik gaan staan om te rus terwyl Hy sy kruis gedra het. Jesus het hierop geantwoord: "Ek sal staan en rus, maar jy sal aangaan tot die laaste dag." Volgens die Armeense biskop het Cartaphilus hom sedertdien tot die Christendom bekeer, en het hy sy wandelende dae deurgebring deur mense te bekeer en as 'n hermiet te lewe.

Matthew Paris sluit dié deel van Roger van Wendover in sy eie geskiedenis in; en ander Armene wat in 1252 by die Sint Alban-abdy aangekom het, het dieselfde storie vertel, en dit is beskou as 'n groot bewys van die waarheid van die Christelike geloof.[20] Nadat dieselfde storie in 1243 in Doornik vertel is, het mense volgens Guido Bonatti die wandelende Jood in Italië gesien, asook in Wene en op ander plekke.[21]

Daar was bewerings deur die hele Europa dat mense die wandelende Jood gesien het, en later ook in die Amerikas, sedert minstens 1542 in Hamburg en tot in 1868 in New Jersey.[22] Volgens Joseph Jacobs in die Encyclopædia Britannica (1911) is dit "moeilik om te sê in hoe 'n mate die storie in enige van die gevalle algehele fiksie is en in hoe 'n mate 'n slim identiteitsrower die bestaan van die mite uitgebuit het".[5]

Sien ook

wysig

Verwysings

wysig
  1. ↑ Baring-Gould, Sabine (1876). "The Wandering Jew". Curious myths of the Middle Ages. Londen: Rivingtons. pp. 1−31.
  2. ↑ Zafran, Eric (2007). Rosenblum, Robert; Small, Lisa (reds.). Fantasy and faith: The art of Gustave Doré. New York: Dahesh Museum of Art; Yale University Press. ISBN 978-0300107371.
  3. ↑ Roger of Wendover (1849). De Joseph, qui ultimum Christi adventum adhuc vivus exspectat (in Latyn). p. 175.
  4. ↑ Roger of Wendover's Flowers of History. Vol. 4. H.G. Bohn. 1842.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Jacobs 1911.
  6. ↑ Roger of Wendover (1849). Roger of Wendover's Flowers of history, Comprising the history of England from the descent of the Saxons to A.D. 1235. Bohn's antiquarian library. Londen. hdl:2027/yale.39002013002903.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 Anderson 1965.
  8. ↑ Daube, David (Januarie 1955). "Ahasver". The Jewish Quarterly Review. 45 (3): 243−244. New Series.
  9. ↑ "Ahasver, Ahasverus, Wandering Jew—People—Virtual Shtetl". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 12 Januarie 2016. Besoek op 16 Januarie 2016.
  10. ↑ Crane, Jacob (29 April 2013). "The long transatlantic career of the Turkish spy". Atlantic Studies: Global Currents. Berlin: Routledge. 10 (2): 228–246. doi:10.1080/14788810.2013.785199. S2CID 162189668.
  11. ↑ The Turkish Spy. Vol. 2, Book 3, Letter I. 1691.
  12. ↑ Sweeney, Marvin Alan; Cotter, David W.; Walsh, Jerome T.; Franke, Chris (Oktober 2000). The Twelve Prophets: Micah, Nahum, Habakkuk, Zephaniah, Haggai, Zechariah, Malachi. Liturgical Press. p. 102. ISBN 978-0-8146-5095-0. Besoek op 13 Desember 2011.
  13. ↑ Bein, Alex (1990). The Jewish question: Biography of a world problem. Fairleigh Dickinson Univ Press. p. 155. ISBN 978-0-8386-3252-9.
  14. ↑ Salo Wittmayer Baron (1993). Social and Religious History of the Jews (18 vols., 2nd uitg.). Columbia University Press, 1952–1983. ISBN 0231088566.
  15. ↑ Aurelius Prudentius Clemens (400). Apotheosis. Besoek op 22 Desember 2011.
  16. ↑ 17,0 17,1 A social and religious history of the Jews: Citizen or alien conjurer. Vol. 11. Columbia University Press. 1967. p. 178. ISBN 978-0-231-08847-3. Besoek op 13 Desember 2011.
  17. ↑ Roger of Wendover; Matthew Paris (1849). Roger of Wendover's Flowers of History. Besoek op 11 Oktober 2010.
  18. ↑ Flores historiarum. H.M. Stationery Office. 1890. p. 149. Besoek op 11 Oktober 2010 – via Internet Archive.
  19. ↑ Matthew Paris, Chron. Majora, red. H.R. Luard, Londen, 1880, v. 340–341
  20. ↑ Anderson 1991, pp. 22–23.
  21. ↑ "Editorial Summary", Deseret News, 23 September 1868.

Bibliografie

wysig
  • Anderson, George K. (1965). "The Beginnings of the Legend". The legend of the Wandering Jew. Hanover, N.H. (U.S.): Brown University Press. pp. 11–37. Collects both literary versions and folk versions.
    • Anderson, George K. (1991). The legend of the Wandering Jew. Hanover, N.H. (U.S.): Brown University Press. ISBN 0-87451-547-5.
  • Camilla Rockwood, red. (2009). Brewer's Dictionary of Phrase and Fable (18th uitg.). Edinburgh: Chambers Harrap. p. 1400. ISBN 9780550104113.
  • Cohen, Richard I. The "Wandering Jew" from Medieval Legend to Modern Metaphor, in Barbara Kirshenblatt-Gimblett and Jonathan Karp (eds), The Art of Being Jewish in Modern Times (Philadelphia, University of Pennsylvania Press, 2007) (Jewish Culture and Contexts)
  • Gaer, Joseph (Fishman) The Legend of the Wandering Jew New American Library, 1961 (Dore illustrations) popular account
  • Hasan-Rokem, Galit and Alan Dundes The Wandering Jew: Essays in the Interpretation of a Christian Legend (Bloomington:Indiana University Press) 1986. 20th-century folkloristic renderings.
  • Jacobs, Joseph (1911). "Jew, The Wandering". Encyclopædia Britannica (11de) 15. Cambridge University Press. 362−363. 
  • Manning, Robert Douglas Wandering Jew and Wandering Jewess ISBN 978-1-895507-90-4
  • Sabine Baring-Gould, Curious Myths of the Middle Ages (1894)

Skakels

wysig
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Wandelende_Jood&oldid=2706433"