Wapen van die Oranje-Vrystaat

Die wapen van die Oranje-Vrystaat was die amptelike heraldiese simbool van die Oranje-Vrystaat as republiek vanaf 1857 tot 1902, en later as provinsie vanaf 1937 tot 1994. Dit is saamgestel uit ’n wapenontwerp wat die koning van Nederland aan die republiek geskenk het, en elemente uit die republiek se grootseël. Die wapen word nie meer amptelik gebruik nie.

Die amptelike wapenbeskrywing is:

Op ’n skild van silwer tussen drie blou jaghorings gemond en gesnoer van rooi, ’n voorstelling van die ronde seel van die Republiek van die Oranje-Vrystaat soos aangeneem in 1856, nl. op ’n wit skyf, in die boonste gedeelte ’n boom op ’n los grond, regs vergesel van drie skape en links van ’n natuurlike leeu wat met sy regterpoot die boom ondersteun, en in die onderste gedeelte ’n voortrekkerwa op ’n los grond, alles van natuurlike kleur; dwarsbalksgewys geplaas, ’n gedrapeerde lint waarop die wapenspreuk GEDULD EN MOED voorkom, bokant die boom die woord VRYHEID en onderkant die wa die woord IMMIGRATIE; agter die skild van twee skuinsgekruisde stokke met bal en speerpunte, alles van goud, twee vlae van daardie Republiek, aan albei kante gedrapeer waarvan sigbaar is sewe bane afwissellend wit en oranje ’n kanton van drie bane, rooi, wit en blou.

Geskiedenis

Kort na die stigting van die Oranje-Vrystaat as republiek in 1854 het president Josias Hoffman aandag aan staatssimbole gegee. Hy het besluit om hulle vakkundig in Nederland te laat ontwerp, en op sy versoek het koning Willem III van Nederland ’n wapen en vlag laat ontwerp as geskenk aan die nuwe staat. Die ontwerp op die wapen was ’n golwende oranje dwarsbalk (die Oranjerivier) vergesel van drie blaashorings (die embleem van die Nederlandse koningshuis).

Teen die tyd dat die tekeninge Bloemfontein in Januarie 1856 bereik is Hoffman deur president Jacobus Boshof vervang. Hy het ’n paar maande tevore ’n grootseël laat maak en deur die Volksraad laat goedkeur. Blykbaar was nog Boshof nog die volksraad daarvan bewus dat ’n wapen en vlag in Nederland ontwerp word, en die aankoms van die tekeninge was ’n verrassing vir hulle. Op 28 Februarie 1856 het die volksraad toe besluit dat:

Het ontwerp van de vlag gezonden door den Koning der Nederlanden zal aangenomen worden, en bij het gezondene ditto wapen het reeds bestaande zoo als in het Groot Zegel van de Staat zal ingevoegd worden met weglating der oranje streep.

In hierdie verwerkte vorm is die wapen amptelik op die republiek se derde verjaarsdag, 23 Februarie 1857, ingehuldig. Dit is gebruik tot die republiek op 31 Mei 1902 ophou bestaan het.

Die republiek se opvolger, die Oranjerivier-kolonie het ’n ander wapen gehad, en nadat die kolonie in 1910 ’n provinsie van die Unie van Suid-Afrika geword het, is dié wapen as provinsiale wapen gebruik. Die gebruik daarvan is in 1925 gestaak. In 1937 het die provinsiale administrasie besluit om die ou republikeinse wapen te laat herleef, en dit is tot 1994 as provinsiale wapen gebruik.

Die wapen is in 1955 by die College of Arms in Engeland op rekord geplaas, en in 1967 by die Buro vir Heraldiek geregistreer.

Sien ook

• Wapen van Kaapland
• Wapen van Natal
• Wapen van Suid-Afrika
• Wapen van Transvaal
• Wapens van provinsies van Suid-Afrika
• Suid-Afrikaanse heraldiek

Verwysings

• Brownell, F.G. (1993). Nasionale en Provinsiale Simbole.
• Godee Molsbergen, E.C. (1913). Hoe de Oranje Vrijstaters Hun Vlag en Wapen Kregen.
• Pama, C. (1965). Lions and Virgins.
• Van Rooijen, G.H. (1940). Kultuurskatte uit die Voortrekkertydperk Deel 2.

Eksterne skakels

• South African Heraldry Website Geargiveer 31 Maart 2013 op Wayback Machine