Ahasveros

Ahasveros, ook bekend as Xerxes I van Persië of Xerxes die Grote, (uitspraak ˈksɛrksɛs; خشایارشا, Ḫšayāršā, uitspraak xʃajaːrʃaː); was die vierde Zoroastristiese koning van konings van die Achaemenidiese Ryk.

Ahasveros van Persië
Koning van konings van Persië
Ahasveros, sjahansjah (keiser) van die Achaimeense ryk, op 'n munt afgebeeld
Vorstehuis	Achaimeense dinastie
Titels	Groot Koning (Sjah) van Persië Farao van Egipte
Regeer	486 v.C. – 465 v.C.
Voorganger	Darius I die Grote
Opvolger	Artasasta I
Gebore	518 v.C.; Persië
Oorlede	465 v.C.; Persië
Eggenote	Amestris, Esther
Kinders
Vader	Darius I die Grote
Moeder	Atossa
Godsdiens	Zoroastrisme

Die name Ahasveros en Xerxes

Die naam Ahasveros is ekwivalent aan sy Griekse naam Xerxes, aangesien albei afgelei is van Khasjajarsja in die Ou-Persiese taal. Die vorm Xerxes het egter nie tradisioneel in westerse Bybels verskyn nie, maar is eerder aangedui as Ahasveros (of Ahasuerus in Engels). Baie ander vertalings en parafrases het wel die naam Xerxes gebruik.

Die naam Xerxes is aan ons oorgelewer uit die Grieks, Ξέρξης. Die westerse naam Ahasveros is afgelei van 'n gelatiniseerde vorm van die Hebreeus ʼĂḥašwērôš (אחשורוש), wat 'n Hebreeuse artikulering is van die Babiloniese Agsjijarsjoe: hierdie sowel as die Griekse Ξέρξης is weergawes van die Ou-Persiese Xšajāršā (of Khsajârsjâ). Hierdie transliterasie het dus vorm aangeneem namate die naam oorgedra is van een taal na die ander, in 'n westelike rigting vanuit Persië, totdat dit in westerse bybelvertalings opgeneem is.

Lewe

Jeug en bewindsname

Onmiddellik na beslaglegging op die koningskap het Darius I van Persië (seun van Hystaspes) getrou met Atossa, dogter van Kores die Grote. Hulle was albei afstammelinge van Achaimenes uit afsonderlike Achaimeense stamlyne. Deur 'n dogter van Kores as gade te neem, het Darius sy koningsposisie versterk. Darius was 'n aktiewe keiser, bedrywig met bouprogramme in Persepolis, Soesa, Egipte en elders. Voor die einde van sy heerskappy het hy voorbereidings getref vir 'n strafekspedisie teen Athene, maar 'n nuwe opstand in Egipte (moontlik deur 'n Persiese satraap) moes onderdruk word. Volgens Persiese wet, is van Achaimeense konings verwag om 'n opvolger aan te dui voordat hulle op omvangryke ekspedisies sou vertrek. Met sy voorneme om te vertrek (487-486 v.C.), het Darius sy graftombe te Naqsj-e Rostam voorberei en Ahasveros, sy oudste seun by Atossa, as opvolger aangestel. Darius se kwynende gesondheid het hom toe verhoed om die kampanjes aan te voer, en hy sterf in Oktober 486 v.C..

Ahasveros was nie Darius se oudste seun nie, en volgens ou-Irannese tradisies moes hy nie die koning opgevolg het nie. Ahasveros was egter die oudste seun van Darius en Atossa, en gevolglik 'n afstammeling van Kores. Dit het van Ahasveros die gekose koning van Persië gemaak. Sekere moderne geleerdes beskou die ongewone keuse van Darius, om die troon aan Ahasveros oor te laat, in die lig van die unieke ererang wat Kores die Grote en sy dogter Atossa beklee het. Artobazan is gebore as seun van "Darius die onderdaan ", terwyl Ahasveros die oudste seun was van Darius na sy troonbestyging, in die purper, terwyl Artobazan se moeder 'n nie-adellike was, teenoor Ahasveros se moeder, wat dogter van die rykstigter was.

Ahasveros is gekroon en het sy vader opgevolg in Oktober-Desember 486 v.C. toe hy omtrent 36 jaar oud was. Die oorgang van mag na Ahasveros was onbestrede, en dit weereens deels te danke aan die groot gesag van Atossa. Sy koninklike bewindsname is nie betwis deur enige persoon in die hof, òf onder die Achaimeense familie, òf deur enige van die onderworpe nasies nie.

Byna dadelik het hy opstande in Egipte en Babilon ondergesit, wat reeds die vorige jaar uitgebreek het, en het sy broer Achaimenes as goewerneur of satraap (Ou-Persies: khsjathrapavan) oor Egipte aangestel. In 484 v.C., het hy die Babiloniërs onthuts deur gewelddadig beslag te lê op die goue standbeeld van Bel (Mardoek, Merodach), wat dan opgesmelt is. Volgens tradisie moes die regmatige koning oor Babilon die hande van die beeld vashou op elke nuwejaarsdag, en hierdie heiligskending het die Babiloniërs aangevuur tot opstande in 484 v.C. en 482 v.C., aangesien, volgens eietydse Babiloniese dokumente, Ahasveros sy vader se Koningstitel oor Babilon afgewys het, deur eerder as Koning van Persië en Medië bekend te staan, Groot Koning, Koning van Konings (Sjahansjah) en Koning van Nasies (d.w.s. van die wêreld).

Alhoewel Herodotos se verslag in die Geskiedenisse sekere vrae opgelewer het betreffende Ahasveros se godsdienstige beskouinge, word hy deur moderne geleerdes gesien as 'n Zoroastriaan.

Dood

In die jaar 465 v.C. is Ahasveros vermoor deur Artabanos, die aanvoerder van die koninklike lyfwag en die mees gesaghebbende amptenaar in die Persiese hofhouding (Hazarapat beteken kommandeur van duisend). Artabanos is bevorder na hierdie mees vername amp in die Achaimeense hofhouding ná sy weiering om Mardonios in Plataia by te staan, gevolg deur sy suksesvolle onttrekking van die tweede Persiese weermag uit Griekeland. Alhoewel hy dieselde naam gedra het as die beroemde oom van Ahasveros, 'n Hyrkaniër, was sy opgang na die prominente posisie te danke aan sy gewildheid in godsdienstige kringe van die hofhouding, maar ook danksy harem-intriges. Hy het sy sewe seuns in sleutelposisies aangestel en het 'n doeltreffende meesterplan beraam om die Achaimeners uit die kussings te lig. In Augustus, 465 v.C., het Artabanos vir Ahasveros om die lewe gebring met die hulp van die eunug Aspamitres. Griekse historici lewer teenstrydige verslae van die volle verhaal. Volgens Ctesias (in Persica 20), het Artabanos hierop kroonprins Darius (Ahasveros se oudste seun) beskuldig van die moord; hy het verder vir Artasasta ('n ander seun van Ahasveros) aangehits om die vadersmoord te wreek. Maar volgens Aristoteles (in Politiek 5.1311b), het Artabanos eers vir Darius dood gemaak, en toe die koning self. Later, toe die gebeure op die lappe kom, en sy aanslag op die koningskap onthul is, is Artabanos saam met sy seuns dood gemaak deur Artasasta I. 'n Deelnemer aan die harwar was ook generaal Megabyzos (Baghabukhsja) wie se oorlopery miskien die intrige in die guns van die Achaimeners beklink het.

Veldtogte

Inval van die Griekse vasteland

Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Grieks-Persiese oorloë.

Ahasveros laat die Hellespont striem

Darius het aan sy seun die taak nagelaat om 'n strafekspedisie teen die Atheners, Naxiane en Eretriane uit te voer, weens hul bemoeienis met die Ioonse opstand en hul oorwinning oor die Perse te Marathon. Vanaf 483 v.C. het Ahasveros sy ekspedisie voorberei: 'n Kanaal is gegrawe deur die landbrug van die skiereiland van Berg Athos, voorrade is weggelê in die stasies langs die pad deur Thrakië, en twee brue is aangebring oor die Hellespont. Soldate van baie nasionaliteite het in die magte van Ahasveros diens gedoen, insluitend die Assiriërs, Fenisiërs, Babiloniërs, Indiërs, Egiptenare, Jode en Arabiere.

Volgens die Griekse historikus Herodotos, het Ahasveros se eerste poging om die Hellespont oor te steek misluk weens 'n storm wat die flas- en papirusbrug laat opbreek het; Ahasveros het opdrag gegee dat die Hellespont (die seestraat self) driehonderd keer gekasty word en het ysterboeie in die water laat werp. Ahasveros se tweede poging om die Hellespont te oorbrug was suksesvol. Ahasveros het 'n bondgenootskap met Kartago aangegaan, en hierdeur vir Griekeland ontsê van ondersteuning van die magtige heersers van Syrakuse en Agrigentum. Baie van die kleiner Griekse state het verder die kant van die Perse gekies, veral Thessalië, Thebe en Argos. Ahasveros het in die lente van 480 v.C. uit Sardis opgeruk met 'n vloot en weermag wat Herodotos beweer meer as twee miljoen sterk was met minstens 10,000 elite krygers, genaamd die Persiese onsterflikes. Ahasveros het die aanvanklike veldslae in sy guns beklink.

Thermopylai en Athene

Met die Veldslag van Thermopylai, het 'n klein mag van Griekse krygers onder aanvoering van Koning Leonidas van Sparta, die veel groter Persiese magte teëgestaan, maar is uiteindelik verslaan. Volgens Herodotos, het die Perse deur die Spartaanse falanks gebreek nadat 'n Griekse man, by name Ephialtes, sy land verraai het deur die Perse van 'n alternatiewe pas oor die berge in te lig. Ná Thermopylai is Athene ingeneem en is die Atheners en Spartane teruggedryf na hul laaste verdedigingslyne by die Landbrug van Korinthe en in die Saroniese Golf. Die vertraging danksy die Spartaanse weerstand, het die Atheners in staat gestel om die stad te ontruim.

Wat volgende gebeur het is gehul in 'n mate van omstredenheid. Volgens Herodotos, het Ahasveros by sy aantref van die ontruimde stad, in 'n onkenmerkende woedeuitbarsting, veral vir 'n Persiese koning, gelas dat Athene afgebrand word.

Inskripsie van Ahasveros naby die Wan-vesting

Anti-Persiese sentiment het hoog geloop onder baie vastelandse Grieke, en die gerug dat Ahasveros die stad sou vernietig was dan ook gewild, of dit was dalk van 'n "verskroeide aarde" beleid om Ahasveros se weermag van enige buit in die stad te ontsê.

Groot storms wat Griekse skepe te Artemisium vernietig het, asook die nuus van die neerlaag by Thermopylai, het die terugval van Griekse magte ten gevolg gehad, en 'n vroeë einde aan die konflikte gebring. Ahasveros is genoop deur 'n boodskap van Themistokles om (teen die raad van Artemisia van Halikarnassos) die Griekse vloot onder gunstige omstandighede aan te val, eerder as om 'n afdeling van sy skepe na die Peloponnese te stuur in afwagting van die ontbinding van die Griekse magte. Die Seeslag van Salamis op 29 September, 480 v.C., het uitgeloop op 'n Griekse oorwinning.

Weens onrus in Babilon was Ahasveros gedwonge om sy weermag terug te stuur ten einde 'n opstand af te weer. 'n Mag onder aanvoering van Mardonios is in Griekeland agtergelaat, wat die volgende jaar te Plataia verslaan is. Die Grieke het ook die oorblywende Persiese vloot, wat te Mykale op anker gelê het, aangeval en verbrand. Dit het die Perse afgesny van die voorrade wat benodig is vir onderhoud van hul reuse weermag, sodat 'n terugtrekking hul enigste opsie was. Die terugtrekking het op sy beurt gelei tot 'n opruiing van die Griekse stadstate van Asië.

Bouprojekte

Die rotsgekerfde tombe te Naqsj-e Rostam noord van Persepolis, na die voorbeeld van Darius s'n, word meestal beskou as dié van Ahasveros

Ná die militêre blapse in Griekeland, het Ahasveros na Persië teruggekeer en 'n groot getal bouprojekte voltooi wat deur sy vader by Soesa en Persepolis begin is. Hy het die Poort van alle Nasies en die Saal van 'n Honderd Suile by Persepolis opgerig, die grootste en mees indrukwekkende van die paleisstrukture. Hy het die Apadana voltooi, die Paleis van Darius en die Tessourie, wat almal deur Darius begin is, maar ook sy paleis opgerig wat twee keer die grote van sy vader s'n was. Sy voorkeure in argitektuur was soortgelyk aan dié van Darius, alhoewel op 'n selfs meer kolossale skaal. Hy het ook die Koninklike Pad onderhou wat deur sy vader aangelê is, die Soesapoort voltooi, en 'n paleis in Soesa gebou.

In klassieke musiek

Ahasveros is die hoofkarakter in die opera Serse deur die Duits-Engelse Barok-komponis Georg Friedrich Händel. Die opera is die eerste keer opgevoer in die King's Theatre in London op 15 April 1738.

Kinders

By koningin Amestris

• Amytis, gade van Megabyzus
• Artasasta I
• Darius, die eersgeborene, vermoor deur Artasasta I en Artabanos
• Hystaspes, vermoor deur Artasasta I
• Achaimenes, vermoor deur Egiptenare
• Rhodogune

By onbekende gades

• Artarios, satraap van Babilon
• Tithraustes
• Arsames of Arsamenes, of Arxanes, of Sarsamas satraap van Egipte
• Parysatis
• Ratasjah

Voorstellings in gewilde media

Latere geslagte se bekoring met antieke Sparta, en spesifiek die Veldslag van Thermopylai, het gelei tot Ahasveros se uitbeelding in 'n aantal werke in die gewilde media. Byvoorbeeld is sy rol vertolk deur David Farrar in die 1962 film The 300 Spartans, waar hy voorgestel is as 'n wrede, magsbehepte despoot en 'n onbekwame aanvoerder. Hy word ook opsigtelik uitgebeeld in die strokiesprentnovelle 300 deur Frank Miller, asook in die verfilming daarvan, waar sy rol vertolk word deur Brasiliaanse akteur Rodrigo Santoro.

Ander media wat handel oor die Persiese Ryk of die Bybelverhaal van Ester, verwys ook na Ahasveros, soos byvoorbeeld die videospeletjie Assassin's Creed II en die film One Night with the King, waarin Ahasveros vertolk word deur Britse akteur Luke Goss. Hy is die leier van die Persiese ryk in die videospeletjie Civilization II (tesame met Scheherazade) en III, alhoewel Civilization IV hom vervang met Kores die Grote.

Ahasveros Achaimeense dinastie Gebore: 519 v.C. Oorlede: 465 v.C.
Voorafgegaan deur Darius I die Grote	Groot Koning (Sjah) van Persië 485 v.C.–465 v.C.	Opgevolg deur Artasasta I
	Farao van Egipte 485 v.C.–465 v.C.

Bronne

Antieke bronne

• Die sesde boek, getiteld Erato in Geskiedenisse van Herodotos.
• Die sewende boek, getiteld Polymnia in Geskiedenisse van Herodotos.

Moderne bronne

• Dandamaev, M. A. (1989). A political history of the Achaemenid empire. Brill Publishers. p. 373. ISBN 9004091726.
• Macaulay, G. C. (2004). The Histories. Spark Educational Publishing. ISBN 1593081022.
• Shabani, Reza (1386). Khshayarsha (Xerxes). What do I know about Iran? No. 75 (in Persian). Cultural Research Burreau. p. 120. ISBN 9643791092. {{cite book}}: Eksterne skakel in |series= (hulp)AS1-onderhoud: onerkende taal (link)
• Shahbazi, A. Sh. "Darius I the Great". Encyclopaedia Iranica vol. 7. Routledge & Kegan Paul. 

• Schmitt, Rüdiger "Achaemenid dynasty". Encyclopaedia Iranica vol. 3. Routledge & Kegan Paul. 

• Schmitt, Rüdiger "Atossa". Encyclopaedia Iranica vol. 3. Routledge & Kegan Paul. 

• McCullough, W. S "Ahasuerus". Encyclopaedia Iranica vol. 1. Routledge & Kegan Paul. 

• Boyce, Mary "Achaemenid Religion". Encyclopaedia Iranica vol. 1. Routledge & Kegan Paul. 

• Dandamayev, M. A (1999). "Artabanus". Encyclopædia Iranica. Routledge & Kegan Paul. URL besoek op 2009-02-25. 

• Frye, Richard N. (1963). The Heritage of Persia. Weidenfeld en Nicolson. p. 301. ISBN 0297167278.
• Schmeja, H. (1975). "Dareios, Xerxes, Artaxerxes. Drei persische Königsnamen in griechischer Deutung (Zu Herodot 6,98,3)". Die Sprache. Vol. 21. pp. 184–88.
• Gershevitch, Ilya; Bayne Fisher, William; A. Boyle, J. (1985). The Cambridge history of Iran. Vol. 2. Cambridge University Press. ISBN 0521200911.
• Boardman, John; al., et (1988). The Cambridge ancient history. Vol. V. Cambridge University Press. ISBN 0521228042.

Notas

• Gore Vidal, in sy historiese fiksienovelle Creation, beskryf die opgang van die Achaimeners uitvoerig, en veral Darius I, en bied 'n uitbeelding van die lewens- en sterwensomstandighede van Ahasveros. Sy geskiedenisbeskouing gaan teen die grein van Griekse geskiednisse.