Alnus

Alnus is 'n genus wat hoort tot die familie Betulaceae en bevat ongeveer 30 spesies in die noordelike halfrond. Die bome staan ook bekend as die Els-bome. Dit is 'n vogsoekende loofboom waarvan die bloeisels voor die blare verskyn. Twee bekende Wes-Europese soorte is die swart- en grysels. Hul blare toon 'n ooreenkoms met dié van die haselaar. Die blare val groen van die boom af en vertoon gevolglik geen herfskleure nie.

Els
Elsbloeiwyses
Wetenskaplike klassifikasie
Koninkryk:	Plantae
Divisie:	Magnoliophyta
Klas:	Magnoliopsida
Orde:	Fagales
Familie:	Betulaceae
Genus:	Alnus Mill.
Spesies
25-30 verskillende soorte

Die els is eenhuisig en het dus sowel manlike as vroulike blomme. Die manlike bloeiwyses is langwerpig en hangend, die vroulikes staan min of meer regop. Na bevrugting groei die vroulike bloeiwyses uit tot groen geribde keëltjies, en verryp in die herfs tot sogenaamde elsproppe (keëls sonder saad) wat so lank as 'n jaar aan die boom kan bly.

Ekologie

Else aard uitstekend in vogtige omgewings en hulle word dan ook volop langs watervore of op moerasgrond aangetref.

Else leef simbioties met bakterieë van die Rhizobiumgenus wat stikstofbinding uit die lug bewerkstellig. Hierdie lewensgemeenskap is in die wortelknolletjies gesetel. Die els funksioneer sodoende as 'n grondbemester.

Elshaantjies

Die belangrikste blaarvretende insek op else is die Elshaantjie (Agelastica alni).

Etimologiese betekenis

Die Latynse alnus is afgelei van alor amme wat beteken ek word deur die stroom versorg.

Gebruike

In Europa word else saam met Italiaanse populiere in lanings langs boorde geplant. Deur die vrugtebome te beskerm teen wind- en storms word minder skade aan vrugte aangerig. Die windlanings groei tot 'n bepaalde hoogte voordat dit afgesnoei word. Op die Terschelling-eiland word else in sirkels om ronde landbouakkers geplant vir beskerming teen waaisand.

Soorte en kultivars

Elshaantjies

• Amerikaanse els (Alnus rubra)
• Italiaanse els (Alnus cordata) sinoniem met (Alnus cordifolia)
• Groenels (Alnus viridis)
• Japanse els (Alnus japonica)
• Grysels (Alnus incana) sinoniem met (Alnus indica)
  • Alnus incana 'Aurea'
  • Alnus incaca 'Laciniata'
• Swartels (Alnus glutinosa)
  • Alnus glutinosa 'Aurea'
  • Alnus glutinosa 'Imperialis'
  • Alnus glutinosa 'Incisa'
  • Alnus glutinosa 'Laciniata'

Ander else

Daar is ook 'n aantal grotendeels onverwante houtboomsoorte wat as else bekend staan, waaronder die klipels (Afrocanthium mundianum), rooi-els (Cunonia capensis) en witels (Platylophus trifoliatus).

Sien ook

• Alfabetiese lys van Suid-Afrikaanse bome