Suuranhidried

Wanneer 'n nie-metaal met suurstof verbind, word 'n suuranhidried verkry. Wanneer 'n suuranhidried met water verbind, word 'n suur verkry. Dit kan geskryf word as:

Nie-metaal + suurstof = suuranhidried

Suuranhidried + water = suur

Verwante chemiese verbindings

Soms hoor 'n mens dat iemand na 'n maaltyd kla oor "sooibrand". Dit is 'n onaangename gevoel wat veroorsaak word deur die indringing  van maagsappe  in die slukderm. Die maagsappe bevat sterk soutsuur. Die funksie van die soutsuur is onder meer om die voedsel wat ons inneem, te ontsmet en die proteïene te help verteer. Wanneer daar 'n oorproduksie van maagsappe is en die suur in die nabyheid van die slukderm kom, prikkel dit die slymvliese, en kry ons sooibrand.

Hoe kan 'n mens van sooibrand ontslae raak? As teenmiddel kan 'n bietjie natriumbikarbonaat (koeksoda) ingeneem word. Die onaangename gevoel verdwyn. Die koeksoda het deur middel van 'n chemiese reaksie die soutsuur vernietig wat die slukderm aangeval het.

In die geval van sooibrand reageer die soutsuur, wat in oormatige hoeveelhede vir die mens skadelik is, met die koeksoda. Deur die hergroepering van die atome kry ons tafelsout, water en koolstofdioksied. Hierdie nuwe verbindings is onskadelik vir die liggaam. Die sout, wat in water opgelos is, word verder gevoer na die spysverteringskanaal. Die koolstofdioksied (gas) word deur die mond uitgeskei. (Moderne middels vernietig die soutsuur sonder die vorming van gas.)

Die terme soos sure, soute en suuranhidried (= nie-metaaloksied) is in hierdie artikel gebruik. Ons kan nog die terme hidroksied en metaal­ oksied byvoeg. Wat beteken hulle? Dit is die name van vyf omvangryke groepe waartoe die meeste anorganiese verbindings behoort. 'n Mineraalverbinding is byna altyd 'n metaal­ oksied, 'n nie-metaaloksied (anhidried), 'n hidroksied (basis) of 'n sout. Laat ons die sure en hul anhidriede (anhidried = "sonder water") van naderby beskou.

Suuranhidriede

Wanneer ons koolstofhoudende stowwe soos petroleum of steenkool verbrand, verbind die koolstof, 'n nie-metaal, met suurstof uit die lug.

Die meeste nie-metaaloksiede (suur­ oksiede) is ook suuranhidriede.

Dit word geskryf as: C + O₂ = CO₂ (koolstof + suurstof = koolstofdioksied).

Wanneer 'n vuurhoutjie getrek word, verbind die swawel aan die kop met suurstof. Die verbinding wat ontstaan, is swaweldioksied, 'n gas met 'n bale deurdringende reuk. Omdat swawel 'n nie­-metaal is, is die oksied wat ontstaan ook 'n anhidried (swaweligsuuranhidried).

Dit word geskryf as: S + O₂ = SO₂ (swawel + suurstof = swaweldioksied).

Die Sure

Koolsuur

As koolstofdioksied in water opgelos word, kry die water 'n aangename, effens suur smaak asof daar suurlemoensap in is. Deur die reaksie van die suuranhidried met water het ʼn verbinding met 'n suur smaak ontstaan, in hierdie geval koolsuur.

Dit word geskryf as: CO₂ + H₂O = H₂CO₃ (koolstofdioksied + water = koolsuur).

Swaweligsuur

Swaweligsuuranhidried (soos alle ander suuranhidriede) en water lewer ook 'n suur:

Dit word geskryf as: SO₂ + H₂O = H₂SO₃ (swaweldioksied + water = swaweligsuur)

Swawelsuur

Die anhidried swaeltrioksied en water gee 'n baie sterk suur, naamlik swawelsuur.

Dit word geskryf as: SO₃ + H₂O = H₂SO₄ (swaeltrioksied + water = swawelsuur)

Organiese sure

Ftaalsuuranhidried en sy suur

Suuranhidriede speel ook in die organiese chemie 'n rol. 'n Goeie voorbeeld is die dikarboksielsuur ftaalsuur, wat 'n anhidried kan vorm wat 'n ringstruktuur het.

Bronnelys

• Kennis, Volume 1, 1980, bl.76, ISBN 0-7981-0823-1