Antonie van Leeuwenhoek
Antonie van Leeuwenhoek (24 Oktober 1632 – 26 Augustus 1723) (volle name: Thonius Philips van Leeuwenhoek) was 'n Hollandse handelaar en wetenskaplike van Delft, Nederland.
| Antonie van Leeuwenhoek | |
| |
Portret van Antonie van Leeuwenhoek (1632–1723) deur Jan Verkolje
| |
| Geboortenaam | Antonie Philips van Leeuwenhoek |
|---|---|
| Gebore | 24 Oktober 1632 Delft, Republiek van die Sewe Verenigde Nederlande |
| Oorlede | 26 Augustus 1723 (op 90) Delft, Republiek van die Sewe Verenigde Nederlande |
| Nasionaliteit |  Nederland
|
| Handtekening | 
|
Vader van Mikrobiologie
wysigAntonie is bekend as die "vader van mikrobiologie". Hy was die eerste persoon wat 'n eensellige organisme gesien en beskryf het. Dit het hy gedoen deur die gebruik te maak van sy handgemaakte mikroskope.
Hy was ook die eerste persoon wat aantekeninge gemaak het oor spierweefsels, bakterie, spermatosoa en bloed. Verskeie biologiese verskynsels is vir die eerste keer deur hom waargeneem. In briewe aan die Britse Royal Society het hy verslag gedoen oor sy bevindings en hieruit blyk dit dat hy die resultate van sy waarnemings gebruik het om vrae oor die struktuur en ontstaan van lewende materie te beantwoord.
Antonie van Leeuwenhoek is op 24 Oktober 1632 in Delft gedoop. As lakenhandelaar was Van Leeuwenhoek vertroud met klein lense vir die keuring van stowwe. Sy nuuskierigheid het waarskynlik daartoe gelei dat hy self klein lensies, wat sterk kon vergroot, geslyp en enkelvoudige mikroskope daarmee gebou het. Sommige van die lense kon voorwerpe tot 500 maal vergroot.
Hiermee kon hy dinge waarneem wat tot nog toe onbekend was. Hy het byvoorbeeld die eensellige diertjies in reënwater en in die derms, die bakterieë in tandsteen en die parasiete in die derms van visse en paddas waargeneem. Hy het ook belangrike waarnemings oor die rooi bloedliggaampies gemaak en aangetoon dat are en slagare deur middel van haarvate met mekaar verbind is.
Met die ontdekking kon hy William Harvey se teorie oor die bloedsomloop bevestig. Hy het ook 'n vergelykende studie van spermatosoïed gedoen en die regenerasievermoë van die soetwater-poliep bestudeer. Van Leeuwenhoek het hom deurentyd besig gehou met die grondvrae oor die struktuur en die ontstaan van lewende materie.
Hy het probeer aantoon dat lewende strukture altyd uit uiters fyn elemente opgebou is, selfs die kleinste dele of organe van organismes wat nie met die blote oog waargeneem kan word nie. Hy het hom sterk verse! teen die opvatting wat destyds algemeen aanvaar is, naamlik dat bepaalde organismes uit lewelose stof ontstaan (spontane generering of abiogenese).
Om sy opvatting oor die ontstaan van lewende materie te steun, het Van Leeuwenhoek 'n gedetailleerde studie van voortplanting by die vlooi en die luis gemaak. Vlooie het volgens die destydse opvatting uit stof ontstaan en luise uit verrottende materie. Deur 'n reeks uitmuntende waarnemings het Van Leeuwenhoek egter daarin geslaag om vas te stel dat vlooie en luise ook deur middel van paring voortplant. Hy het ook aangetoon dat die struktuur van die "veragtelike skepsels" so geniaal is dat dit onmoontlik is dat hulle uit "verrottende stowwe" kan ontstaan.
Mikroskope
wysigDie mikroskope wat sy Nederlandese landsgenote uitgevind het, sowel as die wat Robert Hooke van Engeland gebruik het, het amal bestaan uit metaalbuise waarin konvekse lense aan elke ent gemonteer was. Hierdie instrumente, waarin een lens die beeld vergroot wat deur die ander lens gevorm word, word 'n samegestelde mikroskoop genoem.
Ongelukkig kon die lense nooit akkuraat genoeg gemaak word nie, en dit het 'n uiters nadelige uitwerking gehad op die beeld wat met hulle verkry kon word. Van Leeuwenhoek het 'n manier ontdek om klein, maar baie akkurate lense met 'n hoë vergrotingsvermoë te slyp. Hy was in staat om met een enkele lens, of eenvoudige mikroskoop meer waar te neem as diegene wat met die samegestelde instrumente gewerk het. Die eenvoudige mikroskoop ken ons vandag as die gewone vergrootglas.[1]
Gedurende sy leeftyd het Van Leeuwenhoek oor die 500 optiese lense gebruik. Hy het ook meer as 400 verskillende soorte mikroskope gemaak, waarvan net 9 nog bestaan. Sy mikroskope het uit silwer of koper raamwerk bestaan wat lense in posisie gehou het. Die wat nog oorgebly het na al die jare, kan tot 275 keer vergroot. Daar word vermoed dat van Leeuwenhoek se mikroskope tot 500 keer kan vergroot.
Wetenskaplike roem
wysigVan Leeuwenhoek het sy waarnemings en ontdekkings in die vorm van handgeskrewe briewe op skrif gestel. Die meeste van die briewe (ongeveer 350) was gerig aan die Royal Society in Londen, 'n vereniging wat in 1662 deur 'n aantal Engelse geleerdes tot stand gebring is om kennis oor die natuur te bevorder. Van Leeuwenhoek het die briefwisseling van 1673 tot met sy dood vyftig jaar later volgehou. Sedert 1680 was van Leeuwenhoek amptelik lid van die Royal Society en is sy mededelings in die genootskap se tydskrif, Philosophical Transactions, gepubliseer. Omdat Van Leeuwenhoek net Nederlands magtig was, moes sy briewe in Engels vertaal word. Hy het sy beskrywings dikwels met enkele afbeeldings geïllustreer en het ook noukeurige gegewens oor afmetings en so meer verskaf.
Teen die einde van die 17de eeu, het Leeuwenhoek feitlik 'n monopolie op mikroskopiese studie en ontdekking geniet. Robert Hooke, sy tydgenoot en 'n vroeë pionier in mikroskopie, was daaroor beswaard dat die veld tot so 'n mate op een man se skouers gerus het.[2] Vele bekendes het oor die jare by Leeuwenhoek besoek afgelê, insluitende Russiese Tsar Pieter die Grote.
Tot sy gaste se teleurstelling, het Leeuwenhoek geweier om die nuutste mikroskope te vertoon waarop sy nuutste ontdekkings gerus het, en het eerder vir sy besoekers gemiddelde lense vertoon.[3] As 'n ervare besigheidsman, het Leeuwenhoek besef dat, indien sy eenvoudige metode om die lense te vervaardig bekend sou word, die wetenskaplike gemeenskap heelwaarskynlik sy rol in die mikroskopie sou minag of vergeet.
Hy het daarom die indruk geskep dat hy sy nagte en vrye tyd gespandeer het in die slyp van kleiner en kleiner lense, ten spyte van die feit dat hy honderde mikroskope gebou het, en die gewoonte gehad het om 'n nuwe mikroskoop te bou wanneer ookal hy 'n interessante monster gevind het wat hy wou preserveer.
Galery
wysig-
Antony van Leeuwenhoek -
Plaque -
Posseël
Sien ook
wysigVerwysings
wysig- ↑ Kennis, vol 6, 1980, bl. 1104-1105, ISBN 0 7981 0828 2
- ↑ Dobell, Clifford (1932). Antony van Leeuwenhoek and His "Little Animals": being some account of the father of protozoology and bacteriology and his multifarious discoveries in these disciplines. New York: Harcourt, Brace and Company. pp. 52–53.
- ↑ Dobell, pp. 54–61.
Bronne
wysig- Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409699, volume 28, bl.18