Wikipedia

Arameërs

Die Arameërs (Aramees: ܐܪ̈ܡܝܐ) is 'n Semitiese etnies-godsdienstige groep inheems aan lande van die Midde-Ooste. Die meeste Arameërs praat 'n Nieu-Aramese taal, wie se ondergroepe Noordoostelike, Sentraal- en Wes-Nieu-Aramees insluit, sowel as ander tale, afhangend van die land van verblyf.

Arameërs
Sūryoye / Oromoye

Siries-Aramese vlag.
Totale bevolking: ca. 4 miljoen[1]
Belangrike bevolkings  in: Vlag van Sirië Sirië 400 000[2]

Vlag van Irak Irak 300 000[3]
Vlag van Verenigde State van Amerika Verenigde State 103 754–400 000[4][5]
Vlag van Jordanië Jordanië 100 000–150 000[6][7][8]
Vlag van Duitsland Duitsland 100 000[9]
Vlag van Swede Swede 100 000[10]
Vlag van Libanon Libanon 39 000[11]
Vlag van Australië Australië 24 505–60 000[12][13][14]
Vlag van Iran Iran 20 000[15][16]
Vlag van Nederland Nederland 20 000[17]
Vlag van Frankryk Frankryk 16 000[18]
Vlag van Turkye Turkye 15 000–25 100[15][19][20]
Vlag van België België 15 000[17]
Vlag van Rusland Rusland 10 911[21]
Vlag van Kanada Kanada 10 810[22]
Vlag van Denemarke Denemarke 10 000[17]
Vlag van Switserland Switserland 10 000[17]
Vlag van Verenigde Koninkryk Verenigde Koninkryk 6 390[23]
Vlag van Griekeland Griekeland 6 000[24]
Vlag van Georgië Georgië 3 299[25]
Vlag van Oekraïne Oekraïne 3 143[26]
Vlag van Italië Italië 3 000[17]
Vlag van Armenië Armenië 2 769[27]
Vlag van Nieu-Seeland Nieu-Seeland 1 683[28]
Vlag van Azerbeidjan Azerbeidjan 1 500[29]
Vlag van Israel Israel 1 000[30]
Vlag van Kasakstan Kasakstan 350–800[31][32]
Vlag van Finland Finland 300[33]

Taal: Nieu-Aramees, Turoyo
ook kennis van Arabies, Koerdies, Turks en Persies
Geloofsoortuiging: Siriese Christendom (Galdees-Katolieke Kerk) • Siries-Ortodokse Kerk • Siries-Katolieke Kerk • Antieke Kerk van die Ooste •
Sommige sekulêre of ongebonde
Verwante etniese groepe: Ander Semitiese en Afro-Asiatiese volke soos Arabiere en Jode

Die Arameërs; hulle het onafhanklike koninkryke gestig in dele van die Nabye Ooste, veral die hedendaagse Sirië, Libanon, Jordanië, Israel, Palestina, die noordwestelike Arabiese Skiereiland en Suidsentraal-Turkye. Dié state is teen die 9de eeu v.C. heeltemal in die Nieu-Babiloniese Ryk opgeneem. In dié tydperk kon Galdeërs, Arameërs, Suteërs en inheemse Babiloniërs in ’n groot mate nie van mekaar onderskei word nie.[34]

Aramees het die omgangstaal van die hele Nabye Ooste en Klein-Asië geword nadat dit in die middel 8ste eeu v.C. saam met Akkadies een van die twee amptelike tale van die uitgestrekte Nieu-Assiriese Ryk gemaak is uit erkenning van die hoofsaaklik Aramese bevolking in streke wat Assirië wes van die Eufraat verower het. Hierdie ryk het gestrek van Siprus en die oostelike Middelandse See-gebied in die weste tot Persië en Elam in die ooste, en van Armenië en die Kaukasus in die noorde tot Egipte en Arabië in die suide.

Die gebruik van Wes-Aramees het egter geleidelik afgeneem ten gunste van Arabies sedert die Arabies-Islamitiese verowering van die gebied en die taal is in gevaar om uit te sterf, veral weens herhaalde volksmoorde op die Arameërs, hoewel Aramese voorname en vanne steeds aangetref word onder Siriese Christene in die Levant. Baie van hulle maak steeds aanspraak op ’n Aramese erfenis en afstamming, veral in die moderne Sirië, Libanon, Suidsentraal-Turkye en Israel.

Geskiedenis wysig

 
’n Begrafnisstele met ’n Aramese inskripsie, omstreeks die 7de eeu v.C. Ontdek in die hedendaagse Sirië.

Die Arameërs het aan die einde van die Bronstydperk (1200-900 v.C.) vir seker hul verskyning gemaak. In dié tyd was daar groot verskuiwings van volke oor die Midde-Ooste, Klein-Asië, Kaukasus, Oostelike Middellandse See-gebied, Noord-Afrika, antieke Iran, antieke Griekeland en die Balkanlande.

Die eerste sekere verwysing na die Arameërs was deur koning Tiglath-Pileser I van Assirië, waarin die onderwerping van die die "Ahlamû-Arameërs" genoem word. Kort daarna verdwyn die Ahlamû vinnig uit die Assiriese annale en word dit vervang deur die "Arameërs". Dit is egter moontlik dat die Ahlamû en Arameërs niks gemeen gehad het nie, maar in dieselfde gebied gewoon het.[35] Teen die laat 12de eeu v.C. was die Arameërs goed gevestig in Sirië; hulle is egter deur die Middel-Assiriese Ryk verower.

Dié ryk het die Nabye Ooste en Klein-Asië sedert die eerste helfte van die 14de eeu v.C. oorheers, maar het vinnig begin krimp ná die dood van hul laaste groot heerser, Ashur-bel-kala, in 1056 v.C. Die Assiriese verdwyning het meegebring dat die Arameërs en ander volke in die laat 11de eeu v.C. onafhanklikheid verkry en beheer oorgeneem het van wat toe Eber-Nari (die hedendaagse Sirië) was. Die streek is van toe af Aram genoem.

Latere Bybelse bronne vertel dat Saul, Dawid en Salomo in die laat 11de tot 10de eeu v.C. geveg het teen die klein Aramese koninkryke. ’n Aramese koning se weergawe van minstens twee eeue later, die Tel Dan-stele, is in Noord-Israel ontdek en is bekend daarvoor dat dit dalk die vroegste nie-Israelitiese historiese bron buite die Bybel is wat na die Huis van Dawid verwys. In die vroeë 11de eeu v.C. het ’n groot deel van Israel volgens die boek Rigters vir agt jaar onder Aramese bewind gekom, totdat Otniël die magte onder Kusan-Risatajim, die koning van Aram-Naharaim, verslaan het.[36]

Verder noord het die Arameërs besit geneem van die Nieu-Hetitiese stad Hamat aan die Orontesrivier en hulle was gou sterk genoeg om weg te breek van die Indo-Europeessprekende Nieu-Hetitiese state.

In die 11de en 10de eeu v.C. het die Arameërs na die ooste van die Eufraat getrek, waar hulle hulle in sulke groot getalle gevestig het dat die hele streek ’n ruk lank bekend was as Aram-Naharaim, of "Aram van die twee riviere". Oos-Aramese stamme het tot in Babilonië versprei en ’n Aramese troonrower is as koning van Babilon gekroon onder die naam Adad-apal-iddin.[34]

Klassieke tydperk wysig

Min het verander nadat die Achemenidiese Ryk die Aramese gebied verower het. Die Perse, wat hulself beskou het as die Assiriërs se opvolgers en drie eeue lank onder Assiriese heerskappy was, het Aramees as ampstaal behou, asook die Assiriese strukture en die naam Eber Nari.

Nadat die Griekse Seleukidiese Ryk (312–150 v.C.) die Aramese gebied van die Achemenidiërs verower het, het hulle die Indo-Europese naam "Assirië" uit die 9de eeu v.C. aan die land gegee. Dié naam, wat "Sirië" beteken, is tot in dié tyd histories en geografies net gebruik vir Assirië en die Assiriërs, ’n streek en volk in die hedendaagse noordelike helfte van Irak, Noordoos-Sirië, Suidoos-Turkye en die noordwestelike rand van Iran, en nie vir die Levant of sy grootliks Aramese bevolking nie.[37][38] Van die laat 4de eeu of vroeë 3de eeu v.C. af het die Seleukidiërs die naam ook gebruik vir Aram/Eber-Nari wes van Assirië/Sirië, wat drie eeue lank ’n Assiriese kolonie was. Dit het daartoe gelei dat die Assiriërs van Assirië sowel as die Arameërs van Aram wes daarvan in die Grieks-Romeinse kultuur as "Siriërs" bekend gestaan het, hoewel die twee volke geografies, histories en etnies verskil het.[39] Dié verwarring het in die Weste voortgeduur tot in die moderne tyd.

Die Partiese, Romeinse en Bisantynse Ryk het hierna gevolg, met die Aramese gebied wat eers die frontlinie was tussen die Partiese en die Romeinse Ryk, en daarna tussen die Sassanidiese en die Bisantynse Ryk. Daar was ook ’n kort tydperk van Aramese heerskappy tydens die Romeinse periode. Tussen die 1ste en 4de eeu n.C. het die Arameërs die Christelike geloof begin aanneem in die plek van die politeïstiese Aramese geloof, en die Levant het ’n belangrike sentrum geword van die Siriese Christendom, saam met Assirië in die ooste waar die Siriese taal en Siriese alfabet ontstaan het.

Die Siriese Christendom bestaan vandag nog onder die inheemse, pre-Arabiese bevolking. Die Arameërs was tot lank ná die Arabiese Verowering van die middel 7de eeu n.C. die grootste bevolking in hul tuisland (die grootste deel van die moderne Sirië en ’n deel van die suidsentrale Klein-Asië). ’n Paar Aramese koninkryke het selfs in die streek ontstaan, waarvan die belangrikste Palmyra was.

Verwysings wysig

  1. ↑ [1]
  2. ↑ "Syria's Assyrians threatened by extremists – Al-Monitor: the Pulse of the Middle East". Al-Monitor (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 15 Januarie 2020. Besoek op 29 Mei 2016.
  3. ↑ "مسؤول مسيحي : عدد المسيحيين في العراق تراجع الى ثلاثمائة الف" (in Arabies). ishtartv.com. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 8 Februarie 2020. Besoek op 29 Mei 2016.
  4. ↑ (en) "Total Ancestry Reported". United States Census Bureau. 2012. Besoek op 29 Mei 2016.
  5. ↑ "Brief History of Assyrians" (in Engels). aina.org. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 22 Oktober 2019. Besoek op 29 Mei 2016.
  6. ↑ Doug Bandow. "Thrown to the Lions" (in Engels). The America Spectator. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 8 Augustus 2013. Besoek op 26 Oktober 2020.
  7. ↑ "Jordan Should Legally Recognize Displaced Iraqis As Refugees" (in Engels). aina.org. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 September 2019. Besoek op 29 Mei 2016.
  8. ↑ "Assyrian and Chaldean Christians Flee Iraq to Neighboring Jordan" (in Engels). ASSIST News Service. 29 Mei 2007. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 12 Junie 2018. Besoek op 29 Mei 2016.
  9. ↑ "Erzdiözese" (in Duits). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 November 2016. Besoek op 29 Mei 2016.
  10. ↑ "Demographics of Sweden" (in Engels). Swedish Language Council. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 2 Mei 2019. Besoek op 29 Mei 2016.
  11. ↑ Tore Kjeilen. "Lebanon / Religions – LookLex Encyclopaedia" (in Engels). Looklex.com. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 4 Oktober 2018. Besoek op 29 Mei 2016.
  12. ↑ (en) "Redirect to Census data page". Australian Bureau of Statistics. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 5 Maart 2020. Besoek op 18 Februarie 2015.
  13. ↑ "Fear checks turnout for Iraq poll". smh.com.au (in Engels). 22 Januarie 2005. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 17 Augustus 2016. Besoek op 29 Mei 2016.
  14. ↑ "Origins: History of immigration from Iraq – Immigration Museum, Melbourne Australia". museumvictoria.com.au (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 15 Oktober 2015. Besoek op 29 Mei 2016.
  15. ↑ 15,0 15,1 "Ishtar: Documenting The Crisis In The Assyrian Iranian Community" (in Engels). aina.org. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 20 Maart 2020. Besoek op 29 Mei 2016.
  16. ↑ United Nations High Commissioner for Refugees (13 Oktober 2010). "Iran: Last of the Assyrians" (in Engels). Refworld. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 21 Desember 2019. Besoek op 29 Mei 2016.
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 17,3 17,4 "CNN Under-Estimates Iraqi Assyrian Population" (in Engels). Aina.org. 20 Junie 2004. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Augustus 2019. Besoek op 29 Mei 2016.
  18. ↑ (en) Wieviorka & Bataille 2007, pp. 166
  19. ↑ "Refworld – World Directory of Minorities and Indigenous Peoples – Turkey : Assyrians". Refworld (in Engels). United Nations High Commissioner for Refugees. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 3 Mei 2019. Besoek op 29 Mei 2016.
  20. ↑ Joshua Project. "Assyrian in Turkey" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 10 Februarie 2020. Besoek op 29 Mei 2016.
  21. ↑ (en) "Google Translate". Translate.googleusercontent.com. Besoek op 29 Mei 2016.
  22. ↑ (en) "2011 National Household Survey: Data tables". Statistics Canada. Besoek op 29 Mei 2016.
  23. ↑ Joshua Project. "Assyrian of United Kingdom Ethnic People Profile" (in Engels). Joshuaproject.net. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 18 November 2018. Besoek op 29 Mei 2016.
  24. ↑ Tzilivakis, Kathy (10 Mei 2003). "Iraq's Forgotten Christians Face Exclusion in Greece". Athens News (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 30 Maart 2019. Besoek op 29 Mei 2016.
  25. ↑ "Georgia – ecoi.net – European Country of Origin Information Network" (in Engels). ecoi.net. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 10 Oktober 2017. Besoek op 18 Februarie 2015.
  26. ↑ "State statistics committee of Ukraine – National composition of population, 2001 census" (in Oekraïens). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 24 Oktober 2019. Besoek op 29 Mei 2016.
  27. ↑ "2011 Armenian Census" (PDF) (in Armeens). Statistics Armenia. 5 Februarie 2011. Geargiveer (PDF) vanaf die oorspronklike op 6 Junie 2019. Besoek op 29 Mei 2016.
  28. ↑ "New Zealand 2006 census" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 27 April 2020.
  29. ↑ "Assyrian in Azerbaijan" (in Engels). Joshua Project. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 18 November 2018. Besoek op 29 Mei 2016.
  30. ↑ "מוצאם האתני של הנוצרים בארץ" (in Hebreeus). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 22 Januarie 2019. Besoek op 29 Mei 2016.
  31. ↑ "Assyrian Community in Kazakhstan Survived Dark Times, Now Focuses on Education". The Astana Times (in Engels). 19 Desember 2014. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 13 September 2019. Besoek op 29 Mei 2016.
  32. ↑ (en) "Kazakhstan Live". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 1 Junie 2015. Besoek op 26 Oktober 2020.
  33. ↑ "Assyrian Association Founded in Finland" (in Engels). aina.org. 18 Oktober 2007. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 30 Maart 2019. Besoek op 29 Mei 2016.
  34. ↑ 34,0 34,1 Encyclopædia Britannica: Aramaean (people)
  35. ↑ "Akhlame". Encyclopædia Britannica (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 17 Junie 2008. Besoek op 16 Augustus 2017.
  36. ↑ Rig 3:10
  37. ↑ The Encyclopedia Americana. International red. (c1986) Danbury, Conn.: Grolier.
  38. ↑ ^ Frye, R. N. (October 1992). "Assyria and Syria: Synonyms" (PDF). Journal of Near Eastern Studies 51 (4): 281–285. doi:10.1086/373570.
  39. ↑ Silvio Zaorani (Turin, 1993) under the chapter entitled "The Modern Assyrians - Name and Nation", pp. 106-107)

Bronne wysig

  • S. Moscati, 'The Aramaean Ahlamû', FSS, IV (1959), pp. 303–7;
  • M. Freiherr Von Oppenheim, Der Tell Halaf, Leipzig, 1931 pp. 71–198;
  • M. Freiherr Von Oppenheim, Tell Halaf, III, Die Bauwerke, Berlin, 1950;
  • A. Moortgat, Tell Halaf IV, Die Bildwerke, Berlin, 1955;
  • B. Hrouda, Tell Halaf IV, Die Kleinfunde aus historischer Zeit, Berlin, 1962;
  • G. Roux, Ancient Iraq, London, 1980.
  • Beyer, Klaus (1986). "The Aramaic language: its distribution and subdivisions". (Göttingen: Vandenhoeck und Ruprecht). ISBN 3-525-53573-2.
  • Lipiński, Edward (2000). The Aramaeans: their ancient history, culture, religion (Illustrated uitg.). Peeters Publishers. ISBN 978-90-429-0859-8.
  • Spieckermann, Hermann (1999), "Arameans", in Fahlbusch, Erwin, Encyclopedia of Christianity, 1, Grand Rapids: Wm. B. Eerdmans, pp. 114–115, ISBN 0802824137 

Eksterne skakels wysig

Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Arameërs&oldid=2642538"