Auckland
Auckland (Engels: [ˈɔːklənd], Greater Auckland of Auckland Metropolitan Area; Māori: Tāmaki Makaurau of Ākarana) op die Noordeiland van Nieu-Seeland is die grootste stedelike gebied in die eilandstaat. Met meer as 1,6 miljoen inwoners is 'n derde van die land se bevolking in Auckland saamgetrek. Die bevolkingsgroei van 1,6 persent, wat tussen Junie 2009 en Junie 2010 in Auckland aangeteken is, was volgens Statistiek Nieu-Seeland die hoogste in die land.[6] Die meeste nuwe aankomelinge in Nieu-Seeland vestig hulle in die metropolitaanse gebied van Auckland.[7]
| Auckland (Engels) Tāmaki Makaurau / Ākarana (Maori) | |
|---|---|
 | |
| Byname: City of Sails, Queen City | |
| Leuse: Advance[1] ("Vooruit") | |
| Ligging | |
 |
 |
| Vlag en wapen | |
 |
 |
| Basiese gegewens | |
| Stigting: | 1350 (Maori's) 1840 (Europeërs) |
| Bevolking: | 1 656 486[2] (2023-sensus) |
| Oppervlakte: | 4 940,29 km²[3] |
| Bevolkingsdigtheid: | 335,3/km² |
| Gemiddelde inkomste: | NZ$157 281 miljard[4] (Auckland-streek, 2024) |
| Per kapita: | NZ$88 355[5] (Auckland-streek, 2024) |
| Geografiese ligging: | 36°51′S 174°47′O / 36.850°S 174.783°O |
| Tydsone: | UTC +12 (NZST) |
| Somertyd: | UTC +13 (NZDT) |
| Amptelike webwerf: | aucklandcouncil.govt.nz |
| Administratiewe verdeling | |
| Land: |  Nieu-Seeland
|
| Eiland: | Noordeiland |
| Streek: | Auckland |
| Distrikte: |
|
| Burgemeester: | Wayne Brown (O) |
| Adjunkburgemeester: | Desley Simpson |
Die huidige stadsgebied is in 1840 deur goewerneur Hobson namens die Britse Kroon teen 'n prys van 55 pond goud asook 'n aantal komberse, hemde, musse, byle, ysterpotte, tabak, pype, 'n pakkie suiker, 'n sak meel en ander gebruiksgoedere van plaaslike Maori's gekoop. Verdere ses pond goud is in die volgende jaar betaal. Plaaslike Maori's het in ruil hiervoor 1 200 hektaar se grond afgestaan wat van Freemans Bay tot Parnell en landinwaarts tot Mount Eden gestrek het. Teen 2010 was dié grond NZ$ 36 miljard werd. Volgens vele waarnemers is dit hoogs onwaarskynlik dat Maori's, wat destyds nie vertroud was met westerse konsepte van grondbesit en -verkoop nie, sou ingestem het tot die permanente oordrag van grond aan Europeërs. Waarskynlik was hulle oortuig daarvan dat hulle – in ruil vir Europese goedere – 'n tydelike gebruiksreg aan Britse setlaars toegestaan het.[8]
Die huidige City of Sails of Stad van Seile, soos Auckland dikwels genoem word, is op 'n smal landengte tussen twee natuurlike seehawens geleë – een aan die oostekant aan die Stille Oseaan, die ander aan die Tasmansee in die weste. Altesaam 63 onaktiewe vulkane verrys soos reusagtige miershope in die stadsgebied en dien vandag as groen, rustige eilande vir stadsbewoners. Op vulkaanheuwels soos Mount Eden (193 meter bo seevlak) en One Tree Hill (183 meter), wat 'n uitsig oor die stad en sy hawens bied, is parke aangelê asook museums en 'n sterrewag.
Buite die stadsentrum met sy wolkekrabbers het tipiese voorstede met houthuise ontstaan en ook nywerhede is meestal aan die periferie van Auckland opgerig. 'n Groot aantal strande en parke dra by tot die hoë lewenskwaliteit van die snelgroeiende metropool. Nogtans het die stadsvaders min aandag aan moderne stadsbeplanning in hierdie uitgestrekte metropool geskenk. 'n Groot hawebrug met agt rylane, wat die noordelike met die suidelike voorstede verbind, is in 1959 opgerig. Auckland se eersterangse infrastruktuur met skole, universiteite en die wye spektrum van beroepsmoontlikhede het naas Europese en Asiatiese immigrante ook talle bewoners van Polinesiese eilande in die Stille Oseaan na Auckland gelok.
Geskiedenis
wysigVroeë geskiedenis en stadstigting
wysigDie landengte tussen die Tasmansee en die Suidelike Stille Oseaan, wat deur die Maori's Tāmaki genoem is, was tot in die 18de eeu 'n omstrede gebied, veral vanweë sy vrugbare vulkaniese landbougrond en sy strategiese ligging by die kruispunt van belangrike handelsroetes wat Northland, Waikato, Coromandel en die Bay of Plenty met mekaar verbind het. Baie van die eerste Māori-setlaars in Nieu-Seeland het hier aangedoen, en sommige stamme (iwi) het hulle hier van die vroegste tye af kom vestig.[9] Van die 18de eeu af is die gebied deur Māori-hoof Kiwi Tāmaki en sy stam beheer.
Die Britse goewerneur Hobson het die nuutgestigte Europese nedersetting op die landengte na sy vroeëre kommandant Lord Auckland (1784–1849), die goewerneur-generaal van Oos-Indië, vernoem. Ná die ondertekening van die Verdrag van Waitangi in 1840 het Hobson besluit om die koloniale Britse regeringsetel na Auckland te verskuif, en vanaf 1842 het groter groepe Skotse immigrante hulle hier gevestig.
Een van hul voorlopers, John Logan Campbell (1817–1912), 'n boorling van Edinburg wat op 21-jarige leeftyd na Nieu-Seeland geëmigreer het, het hom as een van die eerste Europeërs in die gebied gevestig om met sy vennoot William Brown op 'n uitgestrekte plaas aan die voet van die One Tree Hill te boer. Hy word as die "Vader van Auckland" beskou en het in sy latere lewe deur die stigting van banke, versekeringmaatskappye en rederye en sy verkiesing tot burgemeester grootliks bygedra tot die vinnige groei van Auckland.[10]
Behuisingskrisis
wysigBehuising in Auckland is 'n kopseer nadat huispryse die hoogte ingeskiet het. Die tekort aan bekostigbare behuising het sommige gesinne reeds in ellende gedompel. Volgens nuusberigte is daar enkele strate in Suid-Auckland waar selfs motorhuise deur mense bewoon word wat nie meer formele behuising kan bekostig nie. Ander gesinne moet onder brûe of in skeepshouers slaap.
In Junie 2016 het die munisipale owerheid 'n program geloods waarvolgens huurders van sosiale behuising 'n toelae van tot NZ$5 000 (ZAR53 300) ontvang sodra hulle na 'n minder digbevolkte streek verhuis.[11]
Sport
wysig
Auckland het die Statebondspele twee keer aangebied, in 1950 en in 1990.
Auckland beskik met Edenpark oor 'n belangrike toetskrieketstadion. Die Nieu-Seelandse nasionale krieketspan speel van sy tuiswedstryde in die stad. Edenpark het onder andere wedstryde tydens die krieketwêreldbekertoernooie in 1992 en 2015 gehuisves.
In rugby word Auckland tydens Superrugby deur die Blues verteenwoordig wat sy tuiswedstryde op Edenpark speel en soms op die North Harbour-stadion. Albei stadions is tydens die Rugbywêreldbeker 2011 gebruik, terwyl tydens die Rugbywêreldbeker 1987 wedstryde op Edenpark aangebied is. In Auckland speel die All Blacks van hul tuiswedstryde op beide Edenpark en die North Harbour-stadion.
Verwysings
wysig- ↑ (en) (mi) David Thorns, Ben Schrader (11 Maart 2010). "Civic coats of arms". Te Ara: The Encyclopedia of New Zealand. Besoek op 22 April 2025.
- ↑ (en) "2023 Census results – Auckland" (PDF). Stadsraad Auckland. November 2024. Besoek op 22 April 2025.
- ↑ (en) "Geographic Boundary Viewer – Auckland City". Statistiek Nieu-Seeland. 2025. Besoek op 22 April 2025.
- ↑ (en) "Total gross domestic product of the Auckland Region, New Zealand". Figure NZ Trust. 2024. Besoek op 22 April 2025.
- ↑ (en) "Gross domestic product per capita of New Zealand regions – Year ended March 2024, NZD per person". Figure NZ Trust. 2024. Besoek op 22 April 2025.
- ↑ (en) Statistics New Zealand – Demographic Trends: 2010
- ↑ (en) New Zealand Herald, 9 Augustus 2016: Auckland gains 600 new migrants a week. Besoek op 30 Mei 2017
- ↑ (de) Polyglott Apa Guide Neuseeland. Ausgabe 2010/11. München: Apa Publications 2010, bl. 137
- ↑ (en) Rāwiri Taonui, 'Tāmaki tribes – Tribal history and places', Te Ara – the Encyclopedia of New Zealand, http://www.teara.govt.nz/en/tamaki-tribes/page-1 (besoek op 20 Junie 2017)
- ↑ (de) Baedeker Allianz Reiseführer Neuseeland. 6de uitgawe. Ostfildern: Karl Baedeker 2005, bl. 182
- ↑ (en) BBC News, 17 Junie 2016: New Zealand pays people to leave Auckland. Besoek op 19 Junie 2016
Eksterne skakels
wysig
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Auckland.- (en) (mi) Amptelike webwerf van Auckland se stadsraad
- Ensiklopediese inligting
- (en) "Auckland". Encyclopædia Britannica. Besoek op 22 April 2025.
- (en) (mi) Margaret McClure (6 Desember 2007). "Auckland places". Te Ara: The Encyclopedia of New Zealand. Besoek op 22 April 2025.
- (en) (mi) Margaret McClure (6 Desember 2007). "Auckland region". Te Ara: The Encyclopedia of New Zealand. Besoek op 22 April 2025.
- Toerisme
- (en) Toerisme-inligting oor Auckland op Wikivoyage
- (en) Amptelike toerismewebwerf