Salamander

Salamanders (orde Caudata, ook Urodela genoem) is amfibieë wat uiterlik baie soos akkedisse lyk. Net soos alle ander amfibieë lê die meeste spesies eiers waaruit waterlewende larwes ontwikkel. Tydens die gedaantewisseling verdwyn by baie spesies alle larvale kenmerke, buiten die stert.

Salamanders Tydperk: Laat Jura – Holoseen 160–0 m. jaar gelede PreЄ Є O S D C P T J K Pg N
Ambystoma maculatum
Wetenskaplike klassifikasie
Koninkryk:	Animalia
Filum:	Chordata
Superklas:	Tetrapoda
Klas:	Amphibia
Subklas:	Lissamphibia
Orde:	Caudata Scopoli, 1777
Suborde
Cryptobranchoidea Salamandroidea
Verspreiding van salamanders

Triturus alpestris

Daar is egter ook salamanders wat geen of net 'n gedeeltelike gedaantewisseling ondergaan, terwyl enkele spesies eierlewendbarend is en die kleintjies al by geboorte ten volle ontwikkel is. Salamanders kom nie in Suider-Afrika voor nie. Salamanders (orde Caudata, ook Urodela genoem) is lang, slank amfibieë waarvan ook die volwasse diere lang sterte het en dus baie soos akkedisse lyk. Hul gemiddelde lengte is 25 cm, maar aansienlik langer en korter spesies kom ook voor.

Die meeste spesies is onopvallend gekleurd, maar sommige vertoon ook helder kleure, veral in die paartyd. Die huid is dun en glad en van talle slymkliere voorsien sodat gaswisseling deur die huid en deur die slymvlies in die mondholte plaasvind (huidasemhaling). By enkele spesies kom gifkliere in die huid voor.

Die kop van 'n salamander kan duidelik van die res van die liggaam onderskei word. Sommige spesies het 'n paddastoelvormige tong wat blitsvinnig vorentoe gestoot kan word om 'n prooi te gryp, terwyl by ander die tong voor aan die onderkaak vasgeheg is en met behulp van spiere uitgerol kan word.

Die punt van die tong krul om die prooi, wat dan in die bek ingetrek word. Salamanders vreet hoofsaaklik klein weekdiere en wurms, asook insekte. Die meeste salamanders hou in die Noordelike Halfrond in koel, bergagtige streke met 'n vogtige klimaat.

'n Groot aantal spesies leef in of vlak by water, aangesien dit noodsaaklik is vir hul voortplanting. Sommige is grot- of gatbewoners en daarom dikwels blind en kleurloos. Die enkele spesies wat in bome woon, het 'n egte grypstert ontwikkel, asook skyfies aan die pote en tone waarmee hulle aan hout kan vasklou. Die stert speel egter ook by die ander salamanderspesies 'n belangrike rol by voortbeweging.

Voortplanting

Uitgesonderd enkele eierlewendbarende spesies lê salamanders eiers; bevrugting vind in die water en gewoonlik inwendig plaas. Die mannetjie laat sy sperms in kapsules op die bodem, waar die wyfie dit in haar kloaka opneem. Die bevrugte eiers word in die water of op land gelê.

Die larwes is in der waarheid al regte klein salamanders, het egte tande en eet net soos volwasse diere, maar met behulp van huidvliese op die lippe. Die larwes van waterlewende salamanders haal asem deur drie paar kieue, wat tydens gedaantewisseling verdwyn en vervang word deur longe, wat nie soseer as asemhalingsorgane nie maar as swemblaas dien. Die liggaamsbou van die larwes hang af van die omgewingstoestande. Die wat in stilstaande, suurstofarme water leef, het groot kieue met fraiings en breë vinvliese langs die rug en stert.

Laasgenoemde word nie net vir voortbeweging nie maar ook vir gaswisseling gebruik. Larwes in vinnig vloeiende bergstrome en ander suurstofryke waters het 'n vaartbelynde liggaam en 'n kragtige roeistert, wat hulle in staat stel om stroom op te swem. Landsalamanders se larwes het kieue sonder fraiings en geen vinvlies langs die stert nie. 'n Aantal salamanderspesies ondergaan geen of net 'n gedeeltelike gedaantewisseling; die diere word geslagsryp terwyl alle kenmerke van die larwestadium nog aanwesig is. Die verskynsel, wat neotenie genoem word, kom veral by die axolotls voor.

Verteenwoordigers

Die wetenskaplike indeling van salamanders word nog gedurig gewysig. Die meeste dierkundiges onderskei agt families. Die Asiatiese landsalamanders (familie Hynobiidae) en reusesalamanders (familie Cryptobranchidae) is vroeër as 'n afsonderlike suborde beskou omdat hul skelet en spierstelsel nog 'n aantal primitiewe kenmerke vertoon.

Bronnelys

• Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0-908409-65-6, volume 24, bl. 202

Eksterne skakels

• Wikispecies het meer inligting verwant aan Salamander
• (en) "Caudata". Encyclopædia Britannica. Besoek op 19 Augustus 2019.