Chris van Niekerk (politikus)

Christiaan Andries van Niekerk (26 Augustus 1876 – 2 Januarie 1966) was ’n kommandant in die Tweede Vryheidsoorlog, volksraadlid vir Boshof van 1910-1924, ’n senator van 1924-1961 en die President van die Senaat van 1930-1940 en weer van 1948-1961.

Chris van Niekerk
President van die Senaat
Ampstermyn 6 Augustus 1948 – 19 Januarie 1961
Voorafgegaan deur	P. J. Wessels
Opgevolg deur	Tom Naudé
Ampstermyn 17 Januarie 1930 – 18 Januarie 1940
Voorafgegaan deur	R. A. Kerr
Opgevolg deur	F.S. Malan
LV vir Boshoff
Ampstermyn 1910 – 1924
Persoonlike besonderhede
Gebore	26 Augustus 1876 Vegkop
Sterf	2 Januarie 1966 (op 89)
Militêre Diens
Lojaliteit	Boererepublieke
Jare in diens	1899-1902
Rang	Kommandant
Oorloë/Veldslae	Tweede Vryheidsoorlog

Chris van Niekerk is op 26 Augustus 1876 by Vegkop (Heilbron) gebore, waar hy groot word in ’n eenvoudige boerehuis, op die plaas Vaalkrans (6000 morg) tussen Heilbron en Kroonstad. Hy was reeds tien jaar oud toe hy vir die eerste keer ’n heining van doringdraad te siene gekry het. Die plaasskole van daardie tyd was maar ’n tref-en-trap storie en as die plaaswerk dit vereis het, moes die skool maar eers wag. Later is hy na Heilbron se skool en vandaar in 1892 na Wellington, Kaap.

Op die ouderdom van 23 matrikuleer hy in Wellington en gaan studeer verder in die teologie by die Victoria Kollege op Stellenbosch. Skaars daar, toe breek die oorlog uit en hy kom sluit aan by die Middel-Valsrivierkommando en vertrek na die Natalse grens. Hy word gewond en teruggestuur na Heilbron vir verpleging. Tydens 1900 word hy daar skoolhoof. Hy was egter skaars gesond of hy meld weer aan vir diens en neem deel aan talle veldslae tydens die oorlog. Hy was generaal De Wet se regterhand. Iak de Wet, seun van generaal De Wet vertel hoe kommandant Van Niekerk op ’n keer gedurende die Tweede Vryheidsoorlog op vernuftige wyse die Engelse ontglip het deur in ’n matjiesriet-waterkuil te spring toe hy gejaag is. Daar het hy onder die water so stil gelê dat net sy neus tussen die riete uitsteek. Die Engelse het met hulle bajonette in die water gesteek en ook skote afgevuur maar Van Niekerk het met sy lewe daarvan afgekom. Die swaarste dag in sy lewe was egter op 31 Mei 1902. Hy was een van sestig Boereleiers wat by Vereeniging moes gaan onderhandel oor vrede en/of oorgawe. In sy boek “Maar Één Soos Hy”, skryf H.C. Hopkins sy woorde soos volg neer: “Hierdie groot hartseer is spoedig vervang met doelgerigte take om sy volk weer op te hef”. Kommandant Van Niekerk was een van die ses Boereleiers wat teen die vredesverdrag gestem het. Hulle het met 54 teen 6 verloor en die Vrede van Vereeniging is geteken.

Van Niekerk het die taak om in die Kompensasieraad te dien en die Boere weer te help ophef aanvaar. Later word hy weer skoolhoof op Boshof, lid van die Vrystaatse wetgewende vergadering en uiteindelik Volksraadslid vir Boshof. Hier sou hy verder vorder tot onbestrede president van die Senaat. In talle krisisse sou hy leiers help versoen en vlamme help blus. Talle eretoekennings is aan hom gegee, onder andere twee ere-doktorsgrade van Stellenbosch en Bloemfontein se Universiteite. In 1961 is erelidmaatskap aan die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns aan Van Niekerk toegeken en 1962 is die eerste D.F. Malanmedalje van die Akademie aan hom toegeken. Talle plekke is na hom vernoem en sy geskiedenis is saamgevat in die reeds vermelde boek van Hopkins. Ook die skool in Vredefort is na hom vernoem. Van Niekerk was bekend vir sy nederigheid – die dag toe hy sy ere-doktorsgraad ontvang het, het hy gesê: “Maar ek is dan nog net so dom”.

Bronne

• Hopkins, Henry C. (1963). Maar één soos hy. Tafelberg-uitgewers.