Dithakong

Dithakong is ‘n nedersetting in die noordooste van die Noord-Kaap amper op die grens met die provinsie Noordwes.

Dithakong
Dorp
Dithakong  Dithakong se ligging in Noord-Kaap
Koördinate: 27°05′00″S 23°51′00″O
Land	Suid-Afrika
Provinsie	Noord-Kaap
Distrik	John Taolo Gaetsewe
Munisipaliteit	Joe Morolong
Regering
• Tipe	Plaaslike Munisipaliteit
Oppervlak
• Totaal	12,15 km2 (4,69 vk. myl)
Bevolking  (2011)
• Totaal	1 691
• Digtheid	139/km2 (360/vk. myl)
Rasverdeling (2011)
• Indiërs/Asiërs	0.3%
• Swart mense	99.4%
• Ander	0.3%
Taal (2011)
• Tswana	96.3%
• Ander	0.7%
Poskode (strate)	8604
Poskode (posbusse)	8604
Skakelkode	053

Ligging

Die dorpie is by die die heuwel bekend as Takoon (soms Majeng), ‘n 60 km noordoos van Kuruman, in die rigting van Vryburg.

Vandag

Volgens die sensus gehou in 2011 het dit ‘n bevolking van 1691, waarvan 99.4% hulself as swart Afrikane bestempel en 96% se huistaal is Tswana.

Geskiedenis

Rondom 1800 was dit die hoofstat van die Batlapin. Dit het deur die jare heen onder verskillende variasies van dieselfde naam bekend gestaan, naamlik Lattakoo. Littakoo, Litakoo, Lithako, Lithakun, Litakun en Takoon. Ook het die plek van die hoofstat soms geskuif van aan die Mashowengrivier tot nader aan die Kurumanrivier. Dit was weens die voorkeur van ‘n nuwe hoofman of die beskikbaarheid van water of die bemoeienis deur ‘n sendeling. In November-Desember 1801 besoek Petrus J. Truter en William Somerville die stat om beeste vir die Bataafse bewind aan die Kaap te verkry. Toe was die dorpie aan die oewer van die Mashoweng. Maar reeds die volgende jaar het die Batlapinhoofman by die Kurumanrivier gewoon. Hier word hy in 1805 besoek deur Van de Graaff, dr. Hinrich Lichtenstein en hul geselskap met as doel die ekonomiese en kulturele ontwikkeling van die Batlapin te ondersoek. Toe William John Burchell in 1812 en John Campbell in 1813 die Batlapin besoek, was hulle reeds weer aan die Mashowengrivier gevestig. Burchell meld in sy reisverslag dat daar ‘n 5 000 mense in rondawels woon en dat daar toe ook verskeie veekrale was. Op advies van Campbell stuur die Londense Sendinggenootskap in 1816 drie sendelinge (o.a. James Read) na die Batlapin. Hulle haal die hoofman oor om weer na die Kurumanriver te verhuis. Daarna skuif die hoofman nog na Maruping (net suidwes van Seodin en Kuruman) en noem dit New Lattakoo. In 1820 word hulle deur Robert Moffat bearbei, maar nogtans vestig hulle hulle mettertyd permanent by hul oorspronklike standplaas Lattakoo, tans bekend as Dithakong. Tydens die Mfecane vind die Slag van Dithakong (ook bekend as die Slag van Takoon) hier plaas.

Betrokke persone

• James Read sr. (*Abridge, Essex, 3 Desember 1777 - †Elandspost (Seymour), Katrivier-nedersetting)
• William Somerville (*1771 - †1860), geneesheer en reisiger
• Petrus Johannes Truter (*Kaapstad, 11 November 1775 - †Tulbagh, 19 Augustus 1867), amptenaar tydens die VOC en aanvanklike Britse bewind
• Hendrik van de Graaff (*'s-Hertogenbosch, April 1765 - †Stellenbosch, 25 Maart 1828), Kaapse amptenaar, landdros

Bibliografie

• Buchanan, Susan: Burchell’s Travels. The Life, Art and Journeys of William John Burchell, 1781 – 1863. Kaapstad: Penguin, 2015.ISBN 978-1-77022-755-2
• Standard Encyclopaedia of Southern Africa, deel 6. Kaapstad: Nasou, 1972. ISBN 0-625-00322-5
• Stewart, Roger en Marion Whitehead: Burchell’s African Odyssey. Revealing the return journey 1812 – 1815. Kaapstad: Struik, 2022. ISBN 978-1-77584-815-8

Galery

• 
  'n Huisie in Dithakong
• 
  Dithakong se dorpsentrum
• 
  'n Stroompie in Dithakong
• 
  The town of Leetakoo, skildery deur Samuel Daniell, 1801

Sien ook

• Lys van dorpe in Suid-Afrika

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Dithakong.