Eveleen Castelyn

Eveleen Castelyn (1928–2004) was ’n Afrikaanse digter wat veral in die skryf van haikoes en tankas uitgeblink het. Haar debuutbundel, Tussen hemel en aarde, is in 1979 met die Eugène Maraisprys bekroon.

Eveleen Castelyn
Gebore	17 Junie 1928 Schweizer-Reneke
Sterf	5 Desember 2004 Menlopark, Pretoria
Beroep	Digter
Nasionaliteit	Suid-Afrika
Noemenswaardige toekennings	Eugène Maraisprys
Eggenoot	Hermanus Christoffel (Cas) Castelyn
Kinders	Jan en François

Lewe en werk

Eveleen Pretorius is op 17 Junie 1928 op Schweizer-Reneke gebore en word groot op hierdie dorp waar haar vader, Jan Pretorius, stadsklerk was. Na die dood van haar vader in 1937 verhuis die gesin in 1939 na Pretoria. Sy gaan skool aan die Laerskool Pretoria-Oos en matrikuleer in 1946 aan die Afrikaanse Hoër Meisieskool. Hier verwek Anna Neethling-Pohl by haar ’n vroeë belangstelling in en liefde vir die poësie deur haar voorlees van gedigte van Leipoldt, Celliers, Marais, Krige, Eybers en die Louw-broers. Noodgedwonge moet sy na skool gaan werk om haarself te onderhou en sy kry opleiding in handelsvakke aan die Liefse Handelskollege in Pretoria. Vanaf 1947 tot 1952 is sy snelskrifonderwyseres by hierdie selfde kollege en later werk sy ook ’n ruk by die Universiteit van Pretoria. In 1950 trou sy met die onderwyser Hermanus Christoffel (Cas) Castelyn, later professor aan die Fakulteit Opvoedkunde van die Universiteit van Suid-Afrika. Hulle het twee seuns, Jan en François. Die gesin het ’n wye belangstelling in kuns, antieke Oosterse porselein, Persiese tapyte, Africana en wêreldletterkunde.

Eveleen dien vanaf 1973 tot 1978 in die skakelredaksie van Tydskrif vir Letterkunde. Sy het ’n goeie leeskennis van Duits en Frans en is goed bevriend met Elisabeth Eybers, wat ook op Schweizer-Reneke groot geword het en wat haar baie aanmoedig en help met haar gedigte, veral voor die verskyning van haar eerste bundel. Haar man ontval haar in 2002 en sy is op 5 Desember 2004 in haar huis in Menlopark in Pretoria oorlede

Skryfwerk

Haar eerste gepubliseerde werk is kinderverhale en sy publiseer “Gladdejan die seepmannetjie en ander stories vir kleuters” in 1957, opgevolg met “Stories vir die kleingoed” in 1961. Reeds vroeg in die sewentigerjare verskyn daar ook gedigte en kortverhale van haar in Standpunte en Tydskrif vir Letterkunde. Vanaf haar eerste bundel lewer sy gedigte wat getuig van digterlike selftug, waarin ’n goed ontwikkelde beeldsintuig en sin vir kontraste werksaam is. Deurlopende temas in haar werk is die waardes gesentreer in ’n stadslewe, in die gesin en godsdiens, geweld en sosio-ekonomiese en politieke vraagstukke. Die mens met sy ervarings en bedreigings soos pyn, siekte, ouderdom, geweld en buitestaanderskap is telkens die kern. Die tegnologie word ook beklemtoon, soos veral in “Kubermens” verwoord. Sy behandel ook die verbygaande tyd, aftakeling, afstand doen en skeiding en is waarskynlik die eerste Afrikaanse digter van tanka-verse en ons voorste digter van haikoe-verse in die tradisionele Japannese vorm. Haar bydrae tot die Afrikaanse poësie lê veral in haar besondere vermoë om verse te skryf wat byna deursigtig is in hulle eenvoud, maar telkens met ’n herlees ’n fyn deurdagte vakmanskap verraai.

Haar debuutbundel “Tussen hemel en aarde” se titel dui reeds verskeie van die temas aan, soos die kontraste tussen hemel en aarde, heilig en wêrelds, dood en lewend en ideaal en werklikheid en verys ook na die lot van woonstelbewoners. Dit bevat verse oor die aarde en die aardse leed waarin dit duidelik blyk dat die aarde nie ons woning is nie. Dit is veral die stad wat die hemelse dinge, soos die fraai en blomryke natuur, die gesinsverband en die eenheid met die aarde, bedreig. Baie gedigte handel oor siekte, afskeid en dood, waar mense in transito tussen hemel en aarde is. Die openingsgedig “In die wagkamers” beskryf die pasiënte wat in die wagkamers sit met die X-straalfoto’s van hulle ingewande en wag op die verslae oor hulle siektes, wat soos doodsberigte aan hulle oorgedra word. Hierdie stryd teen siekte is soos die groot verdrukking wat die pasiënte op aarde moet trotseer. “Terapie” beskryf die diagnose van die ortopediese chirurg, maar die spreker vind troos in die rym van die mediese woorde met alledaagse woorde, terwyl die spreker vertroosting vind daarin dat die fisiese behandeling sal geskied deur iemand wat slegter daaraan toe is as sy. “Histerektomie” werk knap met ironiese teenstelling, met die eerste strofe wat die begin van lente en by implikasie nuwe lewe aankondig, terwyl dit juis die tyd is wat die spreker se vrugbaarheid finaal beëindig word. “Afsondering” beklemtoon die afgeslotenheid van groepe mense en individue, veral die baie wat in afsondering sterwe. “’n Wes-Transvaalse trauma” beskryf die herinnering van die droefheid na die oorlye van ’n vader, wat die spreker herbeleef wanneer die nagwind verdrietig huil. “Die slagoffer” het ’n kind as spreker, wat ná die egskeiding deurloop onder die ouers se haat vir mekaar. Aangrypend is die deernis met die mens wat spreek uit “Harmonie in Mearsstraat”, wat geskryf is na aanleiding van ’n skildery waar die mens in sy neerdrukkende stadsbestaan geteken word. “Van Kersfees tot Mei” beskryf die oppervlakkige bejeëning van godsdienstige vakansiedae, waar die ware aard van hierdie geleenthede nie meer erken word nie. “Johannesburg” speel knap met die teenstelling van die stad in die aand met sy blink liggies, wat in die dag afwesig is, met slegs die werklikheid dat die stad van onder hol is, wat ook die leegheid van die stadsbestaan beklemtoon. Die stutte is ook verwyder, wat suggereer dat die bestaan nie stewig is nie en soos ’n kaartehuis kan intuimel. “Foto-verhaal” is ’n beskrywing van ’n lewensgeskiedenis vanaf die kinderspel tot by die graf na aanleiding van ’n paar foto’s. “Hansie en Grietjie” het die bekende sprokie van Grimm as agtergrond, maar die digter verplaas die gebeure nou na ’n moderne stadsmilieu. Die ouers se gejaagde lewenswyse veroorsaak dat hulle in werklikheid stiefouers word wat hulle kinders daagliks by bewaarskole aflaai en na werk weer oplaai en hulle terugneem na hulle hokke, waar hulle by implikasie die funksies van die heks in die sprokie oorneem. Die toespeling slaag egter slegs gedeeltelik, aangesien daar te veel van die basis gegewe wegbeweeg word. “Word die bome nog?” skets die stadbewoner se afgeslotenheid van die natuur, met die eerste strofe waarin die spreker vrae vra en wonder of die natuur nog is soos in die verlede. Die tweede strofe dui dan die onnatuurlike van die woonstelplantasies aan en sluit aan by “Hansie en Grietjie” in die suggestie van die besering aan die kind. “Werkende vrou” is ’n treffende beskrywing van hoe die vrou wat in haar werk opgaan, afgesluit word en vervreem word van haar man en kinders terwyl die tyd meedoënloos verbygaan. Die aanduiding van hoe die tyd verbygaan (“nou-nou” in die eerste strofe, “dagskof” in die tweede en “jaar” in die derde) word subtiel gedoen, terwyl die vertrek van die swaeltjies ook simbool is van hoe die somer van die lewe verbygegaan het en daar nou slegs die winter is. “Dienspligtige” is ’n tweegesprek tussen die dienspligtige en sy ma. Hierin word die onpersoonlike gebruik van die metaalplaatjie om sy doodstyding aan die ma oor te dra, verduidelik. Die ma antwoord dat hy tot dusver slegs lig verwond is, met die implikasie dat enigiets vorentoe nog kan gebeur. “Ruimtewandeling” beeld die spreker se begeerte uit om na die dood ligvoets in die niet te wandel, wat gekontrasteer word met die stoet begrafnisgangers wat stadig voortbeweeg met haar lywige oorskot. In ’n ander toonaard is “September”, waar die titel reeds die begin van lente en nuwe lewe suggereer en die egpaar opnuut hulle huwelik herdenk met ’n fees waarin hulle die heuning en maan (toespeling op “honeymoon”) geniet. Hierdie bundel word in 1979 met die Eugène Marais-prys bekroon.

“Menslikerwys gesproke” se titel verwys na die menslike en impliseer daardeur reeds ook die metafisiese. Die bundelvoorblad dien reeds as versterking van die inhoud, met ’n afdruk van Edvard Munch se skildery “Die skreeu” wat die pyn van menslike bestaan impliseer. Die deurlopende tema is dan die pyn en sterftes van hierdie lewe, met die motief van reis en die mens as reisiger prominent. So beweeg die verse van die gewone na die ongewone en van die aardse na die ewige. Die bundel is in vyf afdelings verdeel. Die eerste afdeling beskou temas wat ook in haar debuut aangespreek is (afstand, afskeid, siekte). “Remembrance” se titel verwys na die hartseerlied wat die spreker se ma op die klavier speel in herinnering aan die oorlede pa. In “Nagwyn” (waarin intertekstueel verwys word na T.T. Cloete se gedig “Huis snags”) is dit nie die geluide nie, maar die voetstappe van haar afwesige seuns wat sy in haar “dowe linkeroor” hoor. Die een is reeds oorlede, die tweede is in die buiteland en die derde is as soldaat betrokke in die grensoorlog. Die tweede afdeling bevat verse oor geweld en wreedheid, soos onder andere ondervind in die grensoorlog. In hierdie gedigte word die futiliteit van die grensoorlog verwoord deur die sterfte van jong seuns wie se lewens nog voor hulle gelê het. Hierdie werklikheid word telkens gekontrasteer met die retoriek van die bevelvoerders wat die gebeure verdedig en verontskuldig. “Sterfliedjie op ’n ou deuntjie” (wat intertekstueel verwys na Leipoldt se “Nuwe liedjie op ’n ou deuntjie”) gedenk die dood van twaalf soldate tydens die grensoorlog, met die enigste wins uit hulle dood die feit dat die agtergeblewenes onthou. “Katima Mulilo: 23 Augustus 1978” beskryf hoe die vyand se missiel slapende agtienjarige soldate tref, en met aanhalings uit “Die Stem” die hoogste prys betaal. “Skylab” beskryf hoe die ruimtelaboratorium eers soos ’n verminkte insek in die ruimte tuimel en dan op die aarde neerplons. Die “gloeister” maak dan ’n vergelyking tussen hierdie sogenaamde ster en die ster van Bethlehem, met die wyse manne van Nasa wat sleg afsteek teen die wyse manne van die Ooste. Met Jesaja 24 (wat die vernietiging van die aarde as tema het) as motto beskryf “Seven Sorrows” die kernkragongeluk by Three Mile Island in die Verenigde State van Amerika. Die koepel van die kernkragreaktor word hier ironies beskryf as ’n kernkatedraal, met die suggestie dat hierdie mensgemaakte skepping wat dood en verwoesting saai, deur die mens aanbid word. Dan word die verwoesting beskryf wat aangebring is deur die atoombomaanval op Hirosjima tydens die Tweede Wêreldoorlog, met Little Boy die naam wat aan die bom self gegee is en Enola Gay die naam van die bomwerper wat die bom vervoer het. Die gedig sluit af met priesters wat spesiale absolusie verleen aan diegene wat oor hulle geweldsmisdade bieg in die kerk met die gepaste naam van Seven Sorrows. “20 Mei 1983” verwys na die Kerkstraatbom in Pretoria, waar die ANC in sy beleid van binnelandse terreur ’n bom geplant het wat negentien burgerlikes gedood het. Die bundeltitel kom in hierdie gedig voor, waarin gestel word dat die slagoffers menslikerwys gesproke nog kon geleef het, met die implikasie dat medemenslikheid hier afwesig was. Die gedig verwoord die spreker se magteloosheid om hierdie gebeure te begryp, met die rosettaklip wat verwys na die sleutel waarmee die hiërogliewe ontsyfer is, wat in hierdie geval onbegryplik geword het. Die derde afdeling het as tema die skoonheid wat uit verdriet voorkom (hospitaalverblyf, siekte en dood). Hier is dit veral “Oktober” (met sy wrang verwysings na Leipoldt se loflied) wat die lyding kernagtig saamvat. “Ysplaneet” se titel impliseer die kilheid van ’n bestaan onder ’n onbegryplike en afsydige God. “Landingstuig” beskryf in die eerste gedeelte die sagte landings van die liefdespel tussen minnaars, wat later deur aftakeling, siekte en dood in die finale landingstuig, die doodskis, eindig. Treffend is die gebruik van dieselfde simbole (byvoorbeeld landings, angeliere) om die veranderende rol van hierdie simbole met die lewensverloop uit te beeld. Afdeling vier behandel die futiliteit van die menslike gevoelens, ongeag of dit vreugde of pyn is, wat dikwels met skrynende ironie uitgebeeld word. In “Vaderkrismis” word die kommersiële Kersvader wat in die OK-basaar oudiënsie verleen aan die kinders implisiet vergelyk met Jesus wat die kindertjies na hom toe laat kom, met die treffende einde wat Kersfees en Judas se verraad kombineer en die silwerstukke wat simbolies word van die hedendaagse Kersfeesviering. Die bundel word afgesluit met ’n afdeling haikoes.

“Minder as die engele” het, soos die titel aandui, die engel-motief en die menslike lewe in vergelyking daarmee as eenheid. Die titel verwys na ’n aanhaling uit Hebreërs 2, waar die mens as “’n weinig minder as die engele” beskryf word, maar verkry binne die bundel ’n ironiese toon wanneer die gedigte die mens se tekortkominge, sy liggaamlike mankemente en sy kwellings beskryf. Hoewel die mens as minderwaardig teenoor engele beskryf word, is die gedigte nie somber of swaarmoedig nie danksy die deurlopende sin vir die ironie en humor. Die aanvangsgedig, “Paradyspendelaar”, sluit in sy openingsin by die bundeltitel aan, maar kom eindelik tot die slotsom dat die Paradys nie die mens se woning is nie – ’n intertekstuele kommentaar op Totius se bekende “Die wêreld is ons woning nie”. Die suggestie hier is egter dat die mens nêrens werklik tuis is nie. Die bundel bevat gedigte oor ou mense wat die dood afwag (om engele te word), klein kinders wat engeltjies is en ook die ironie van klein kinders se sterftes. Die doodsengel en die mens in afwagting op die dood figureer ook in ’n aantal sterk gedigte. “Bestemming” beskryf die bejaarde egpaar wat elke aand ’n wandeling onderneem, skynbaar steeds sonder antwoorde op die lewensvrae. Hulle ware bestemming, die dood, is egter reeds bepaal. “Consider your verdict” het die Helderberg vliegramp van 1987 as tema, met die vraag wat gestel word of die duiwel hier die besluite geneem het in stede van God. “Groepfoto” beskryf ’n unieke ruimtefoto wat Voyager 1 van die sonnestelsel geneem het toe al die planete eenmalig in ’n ry was. “Hemelse oog” het ook ’n ruimtetema, met die Discovery-pendeltuig en die Hubble-teleskoop wat die oneindige getal sterre kan waarneem en selfs kan teruggaan in die geskiedenis om die begin van die heelal en die oerknal waar te neem. Dit is egter slegs die Alsiende Oog van God wat kan waarneem waar lewe is, nou en in die hiernamaals. Verdere temas is die huislike lewe, man, kinders en familie, gesondheid en persoonlike geluk. In “Terafim” word beskryf hoe die afwesige ouers hulle afsloof vir die huisgode, wat in die vierde strofe beskryf word as die materiële dinge soos klankstelsels, televisies en huisrekenaars. In hierdie gedig word die Bybel as interteks betrek met die verwysing na die jaarlikse vlug uit die slawehuis, waar die Israeliete se uittog uit Egipte in herinnering geroep word. Dat die materiële in alle opsigte oorheers, word ook gesuggereer in die slotstrofe waar die huisgode deur die “multiplexpolis” bedek word, in teenstelling met die Bybel se ewige waarde van die liefde wat alles bedek. “Lehlogonolo” beskryf die kontras tussen die spreker en die swart dogtertjie se ervaring van Kersfees, met die swart dogtertjie se verwondering, vreugde en vrede wat klaarblyklik by die spreker afwesig is. “Dwangrym” is ’n huldigingsvers aan Elisabeth Eybers, met die titel wat inspeel op Eybers se digbundel “Rymdwang”. Twee gedigte het titels ontleen aan popliedjies uit die sestigerjare en word opgedra aan die digter se seuns. In beide speel die popliedjie intertekstueel mee. “Those were the days my friend” (Mary Hopkin was die sangeres) beskryf die wegry van die seun van die huis na voltooiing van sy diensplig en kom die dae van die jeug wat die moeder gedink het nooit sou eindig nie, tot ’n einde. “Yesterday” (van die Beatles) beskryf die harde werklikheid waarmee die seun in die diplomatieke diens tydens apartheid mee te doen het en kom die besef hoe goed die verlede was. Die bundel sluit weer af met ’n afdeling haikoes. “Die reeks “Kinder-Totenlieder” (kinderdoodsliedere) se motto verwys na die name Rückert en Mahler. Friedrich Rückert het in 1833 binne sestien dae twee kinders deur skarlakenkoors aan die dood afgestaan en hy skryf in die daaropvolgende ses maande 425 gedigte tot hulle eer. Die komponis Gustav Mahler verwerk en toonset vyf van hierdie gedigte ongeveer sewentig jaar later. Castelyn skryf ook vyf gedigte oor die dood van kinders, die eerste oor ’n jong meisie wat uit die verskrikking van die wêreldoorlog gered word, net om dan na ’n donderstorm in die Walkerstraat-spruit te verdrink. Minder as die engele” word in 1990 genomineer vir die Rapportprys.

“Kubermens” ondersoek die verhouding mens tot rekenaar, waar die rekenaar besig is om al meer menslik te word en die mens weer meer rekenaaragtig. Die moderne tegnologie verdring dus die menslikheid en word ’n oorheersende invloed. Die bundel open met die losstaande gedig “Mites van die heelal”, waarin die titel reeds in sy verwysing na mite impliseer dat dit hier gaan oor hoe die moderne of kubermens sy omgewing en kultuur binne die heelal verstaan. Die heelal word dan in die gedig verstaanbaar gemaak deur die wetenskap, die sprokieswêreld en die gewone alledaagse bestaan van die mens, wat uit die baarmoeder gebore word en groei. Die eerste afdeling, “Kuberruimte”, ondersoek hoe rekenaars menslike eienskappe aanneem en selfs die komposisies van groot meesters kan ontleed ten einde dit na te boots (“Kuber-komponis”). “Die reus van IBM” beskryf hoe die gevoellose blikbrein kompeteer teen die wêreldkampioen skaakmeester Garry Kasparof en hom byna klop. Dit is egter net ’n kwessie van tyd voordat die blikbrein oor alle mense sal seëvier. Die blikbrein is gevoelloos, vreesloos en boos en het die potensiaal om die mens met sy kreatiwiteit te vernietig. “As die mens God speel” is die tweede afdeling, waarin die dinge wat die voortbestaan van die aarde bedreig, soos kernkrag en besoedeling, onder die loep geneem word. “Tjernovil” bespreek die kernkragramp wat daar plaasgevind het en hoe die moderne tegnologie die voortbestaan van lewe op die aarde bedreig. Hierby aansluitend is “Gestorwe planeet”, waarin die beskadiging aan die osoonlaag, die besoedeling deur kernkrag-afval, menslike uitskotte en olierampe in die natuur die boodskap uitspel dat die geskape paradys nou ’n gestorwe planeet is wat deur die mens vernietig is. “E-pos”, die derde afdeling, bevat gedigte oor ’n verskeidenheid onderwerpe, amper soos boodskappe of elektroniese briewe. “Reconnaissance-vlug” roep aktuele gebeure in Afrika op, met ironiese kommentaar op die Afrika-Renaissance of Afrika-herlewing. Hier is die hadidas die onheilspellende boodskappers, wat in hulle verkenningsvlugte nie ’n herlewing sien nie maar eerder onheilsgebeure soos die volksmoord van Hutu’s op Tutsi’s in Rwanda en die wreedaardige bewind van die diktator Mobutu Sese Seko in Zaïre. “Plakkers” beeld die armoedige bestaan uit van plakkers in die plakkerskamp wat die ironiese naam van Liefde en Vrede dra. Hulle is uitgestotenes, wie se enigste hoop is om in die hiernamaals werklik liefde en vrede te ervaar. “’n Huis en ’n boks” vertel die hartseer verhaal van die huiswerker Esther Pebetsi. Na dertig jaar se swoeg en sweet is haar huisie amper klaar, maar nie lank daarna nie sal sy eindelik tot ruste kom en begrawe word in die boks (doodkis) waarvoor sy so getrou haar hele lewe lank gespaar het. “Begin van ’n dag” beskryf hoe die triestigheid van die winter deur ’n soen van die geliefde opgekikker word. In “Ter wille van” word die bykom na ’n operasie beskryf waar die spreker by die dood omgedraai het, met die wete dat liefde die rede is waarom ons die pyn van die lewe verduur. Die daaropvolgende gedig, “Gekweste”, beskryf ’n borsprotese, waar die laaste twee reëls ook die liefde se helende krag beklemtoon. Die bundel word afgesluit met twee afdelings wat elk bestaan uit ’n reeks kort verse. “Wes-Transvaal blues” ondersoek ’n kinderervaring se ondertone, met kernagtige beskrywings van ’n gebied en tydperk in die digter se lewe wat weerklank dwarsdeur haar oeuvre gevind het. Die laaste afdeling is ’n aantal tanka-verse, ’n Japannese versvorm. Tankas bestaan uit vyf reëls, met reëls 1 en 3 wat uit vyf sillabes en die res uit sewe sillabes bestaan. Hier is “Ma verjaar vandag” treffend, met eers die laaste reël wat aandui dat hierdie verjaarsdag nie soos gewoon op aarde gevier word nie.

Haar gedigte word in verskeie versamelbundels opgeneem, insluitende “Groot verseboek”, “Die Afrikaanse poësie in ’n duisend en enkele gedigte”, “Digters en digkuns”, “Liggaamlose taal”, “Kraaines”, “Goudaar”, “Honderd jaar later”, “Voorspraak” en “Die dye trek die dye aan”. In 2020 word haar gedigte ‘Werkende vrou’, ‘Met 'n blou lint’ en ‘Ruimtewandeling’ in Vers en vrou opgeneem.

Publikasies

Jaar	Publikasies
1957	Gladdejan die seepmannetjie en ander stories vir kleuters
1961	Stories vir die kleingoed
1978	Tussen hemel en aarde
1984	Menslikerwys gesproke
1990	Minder as die engele
1999	Kubermens

Bronnelys

Boeke

• Askes, H. en Landman, J.N. (samestellers) “Voorspraak” Tafelberg-Uitgewers Beperk Kaapstad Eerste uitgawe Tiende druk 1994
• Cloete, T.T. (red.) “Die Afrikaanse literatuur sedert sestig” Nasou Beperk Eerste uitgawe 1980
• Grové, A.P. “Letterkundige sakwoordeboek vir Afrikaans” Nasou Beperk Vyfde uitgawe Eerste druk 1988
• Kannemeyer, J.C. (red.) “Kraaines” Human & Rousseau Kaapstad en Johannesburg Eerste uitgawe 1988
• Kannemeyer, J.C. “Verse vir die vraestel” Tafelberg-Uitgewers Beperk Eerste uitgawe 1998
• Kannemeyer, J.C. “Die Afrikaanse literatuur 1652-2004” Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 2005
• Nienaber, P.J., Roodt, P.H. en Snyman, N.J. (samestellers) “Digters en digkuns” Perskor-Uitgewers
• Kaapstad Vyfde uitgawe Sewende druk 2007
• Ohlhoff, Heinrich “Eveleen Castelyn (née Pretorius) (1928–2004)” in Van Coller, H.P. (red.) “Perspektief en Profiel Deel 3” Van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 2006
• Van Coller, H.P. (red.) “Perspektief en Profiel Deel 2” J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1999
• Van Coller, H.P. (red.) “Perspektief en Profiel Deel 3” Van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 2006

Tydskrifte en koerante

• Anoniem “Evelyn verower debuutprys” “Die Transvaler” 15 Mei 1979
• Hambidge, Joan “Digter van mineurstem, teer waarneming” “Volksblad” 11 Desember 2004
• Pereira, Ernest “Sharply in focus: The humane, ironic vision of Eveleen Castelyn” “Standpunte” Nuwe reeks 179, Oktober 1985
• Puth, Marie “Haar debuutbundel wen gesogte prys” “Hoofstad” 2 Mei 1979
• Swart, Clayton “Digter Eveleen Castelyn sterf tuis in Pretoria” “Beeld” 6 Desember 2004

Internet

• Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/1992/06/4/3/1.html^{[dooie skakel]}
• Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/2004/12/06/B1/03/06.html^{[dooie skakel]}
• Digitale bibliotheek voor Nederlandse Letteren: http://www.dbnl.org/auteurs/auteur.php?id=cast075
• Esaach: http://www.esaach.org.za/index.php?title=Castelyn,_Eveleen^{[dooie skakel]}
• LitNet ATKV-Skrywersalbum 15 Julie 2010: www.litnet.co.za
• Volksblad: http://152.111.11.6/argief/berigte/volksblad/2004/12/11/VB/8k/04.html^{[dooie skakel]}
• Worldcat: http://www.worldcat.org/identities/lccn-n79-13194/

Ongepubliseerde dokumente

• Castelyn, Eveleen “Lewenskets” Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum
• (NALN) Bloemfontein