Zaïre

Die Republiek Zaïre (Frans: République du Zaïre) is die voormalige naam vir die Demokratiese Republiek die Kongo, 'n land in Afrika wat in 1960 van België onafhanklik geword het. Mobutu Sese Seko was sedert 'n staatsgreep in 1965 die president van die land gewees. Die land het in die periode van 27 Oktober 1971 tot 17 Mei 1997 as Zaïre bekend gestaan. Die naam Zaïre is die Franse spelling van die Portugese woord "zaire", wat weer ontleen is van die naam van die Kongorivier in Kikongo, een van die plaaslike tale. Die betekenis van die woord is "Groot rivier".

République du Zaïre (Frans)
Repubilika ya Zaïre (Kongo)
Republíki ya Zaïre (Lingala)
Jamhuri ya Zaïre (Swahili)
Ditunga dia Zaïre (Luba-Kasai)
Republiek Zaïre

1971–1997 →
Vlag Wapen
Leuse: Paix – Justice – Travail (Frans vir: "Vrede – Geregtigheid – Arbeid")
Volkslied: La Zaïroise (Frans vir: "Die lied van Zaïre")
Ligging of Zaïre
Hoofstad	Kinshasa 4°19′S 15°19′O
Taal/Tale	Frans (amptelik), Lingala, Kongo, Swahili, Luba-Kasai
Regering	Republiek
President
- 1971–1997	Mobutu Sese Seko
Historiese tydperk	Kongokrisis
- Land hernoem	27 Oktober 1971
- Eerste Kongo-oorlog	16 Mei 1997
Oppervlakte
- 1996	2 345 410 km2 905 568 sq mi
Bevolking
- 1996 skatting	46 498 539
Digtheid	19,8 /km²  51,3 /sq mi
Geldeenheid	Zaïre

President Mobutu Sese Seko in 1983

Vroeë geskiedenis

Toe Portugese seevaarders in 1482 die mond van die Kongorivier ontdek, was die gebied 'n los federasie van ses gebiede met 'n heerser bekend as die manikongo. Hoewel die Portugese noue betrekkinge met die sogenaamde Kongoryk gehandhaaf het, het hulle die gebied nooit diep binnegedring nie. Ná die ontdekkingsreise van Stanley en ander in die 19de eeu het België in 1885 gesag oor die gebied verkry. België het hom toegelê op die ekonomiese ontwikkeling van die Kongo-gebied en sy mense, sonder om hulle veel politieke opleiding te gee.

Onafhanklikheid (1960)

Onder druk  van die wêreldmening het België die gebied op 30 Junie 1960 onafhanklik verklaar. Die bevolking was totaal onvoorbereid hiervoor, en binne 'n week het algehele chaos in die land geheers. Onder leiding van Moise Tshombe het die mineraalryke suidelike provinsie Katanga hom van die staat probeer afskei. Patrice Lumumba, die eerste premier, is vermoor, en wanorde en opstande het byna oral uitgebreek.

Nadat Katanga met die hulp van die destydse Verenigde Nasies-troepe aan die sentrale regering onderwerp is, word Tshombe na 'n verbasende politieke omswaai in 1964 premier van die hele land. Onluste breek egter weer uit en Tshombe word deur die president, Joseph Kasavubu, afgedank en sterf in 1969 in ballingskap in Algerië.

Ná 'n staatsgreep in November 1965 kom Joseph (Sese Seko) Mobutu, die leërstafhoof, aan bewind. Hy vestig sy gesag op soms hardhandige wyse en skakel mettertyd alle politieke mededingers uit. Onder sy outoritêre bewind het 'n redelike mate van rus en orde  teruggekeer en het die landsekonomie ook geleidelik herstel. In 1971 verander hy die naam van sy land na Zaïre.

Mobutu het oor die jare die hulp van Westerse lande aanvaar en het hom sterk uitgespreek teen die Kommunistiese indringing van Afrika. Tydens die Angolese burgeroorlog het hy die FNLA gesteun. In 1977 en 1978 is die voormalige Katanga uit Angola binnegeval deur voormalige ondersteuners van Tshombe wat ná sy val na Angola uitgewyk het. Volgens Zaïre het die invallers onder Kubaans-Russiese leiding gestaan. Met die hulp van troepe uit lande soos Frankryk, België en Marokko en wapens van onder meer die V.S.A. slaag Mobutu daarin om die aanslag af te weer.

Geografie

Die Demokratiese Republiek van die Kongo was naas Soedan en Algerië die grootste land in Afrika en die 11de grootste in die wêreld. Die suidooste (Shaba) is een van die mineraalrykste gebiede ter wêreld, en die land voer koper, diamante, kobalt, uraan en ander minerale uit. Tussen die hoofstad en rivierhawe Kinshasa (vroeër Leopoldville) en die hawestede nader aan die see, Matadi en Boma, stort die magtige Kongorivier met stroomversnellings na benede. Dié groot stroomversnellings en watervalle kan ingespan word om hidroëlektriese krag te lewer. Die land het ook groot bosbou- en landboupotensiaal, maar hoewel koffie, kakao en ander tropiese produkte uitgevoer word, is die landbou en die nywerheidswese nog

Bronnelys

• KENNIS, Volume 1, 1980, bl. 109, ISBN 0-7981-0823-1

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Zaïre.