Falklandoorlog

Die Falklandoorlog (Engels: Falklands War, Falklands Conflict of Falklands Crisis; Spaans: Guerra de las Malvinas of Guerra del Atlántico Sur) het in 1982 tussen Argentinië en die Verenigde Koninkryk plaasgevind. Die oorlog het na aanleiding van 'n dispuut tussen dié twee lande oor die Falkland-eilande en Suid-Georgië en die Suidelike Sandwicheilande ontstaan. Die oorlog begin op 2 April 1982 toe Argentynse magte die Falkland-eilande binnegeval en beset het en eindig met die oorgawe van die Argentynse magte op 14 Junie 1982.

Falklandoorlog
Kaart wat die Britse herowering van die eilande vertoon.
Datum 2 April 1982 – 14 Junie 1982 Ligging Falkland-eilande en Suid-Georgië en die Suidelike Sandwicheilande asook die omliggende see- en luggebied Resultaat Britse oorwinning status quo ante bellum op die Falkland-eilande en die Suid-Georgië en die Suidelike Sandwicheilande Beëindiging van die Argentynse besetting van die Suidelike Thule-eilande Val van die militêre junta in Argentinië Terugtrekking van Argentynse ondersteuning vir die Nicaraguaanse Contras Konsolidasie van die Konserwatiewe Party-regering onder leiding van Eerste Minister Margaret Thatcher in die Verenigde Koninkryk
Strydende partye
Argentinië	Verenigde Koninkryk  Falkland-eilande
Aanvoerders
Leopoldo Galtieri Jorge Anaya Basilio Lami Dozo Juan Lombardo Ernesto Horacio Crespo Mario Benjamín Menéndez	Margaret Thatcher Sir Terence Lewin Sir John Fieldhouse Sandy Woodward Jeremy Moore Julian Thompson
Sterkte
10 001 soldate 3 119 matrose 1 069 vlieëniers 381 skepe 216 vliegtuie	10 700 soldate 13 000 matrose 6 000 vlieëniers 111 skepe 117 vliegtuie
Ongevalle en verliese
649 gesneuweldes 1 657 gewondes 11 313 gevangenes 1 kruiser 1 duikboot 4 vragskepe 2 patrolliebote 1 spioentreiler 25 helikopters 35 vegvliegtuie 2 bomwerpers 4 vragvliegtuie 25 teeninsurgensievliegtuie 9 gewapende opleiers	255 gesneuweldes 775 gewondes 115 gevangenes 2 torpedojaers 2 fregatte 1 LSL 1 LCU 1 houerskip 24 helikopters 10 vegvliegtuie 1 bomwerper
3 siviele gesneuweldes

Geskiedkundige agtergrond

Die Falklandeilande is in 1592 deur die Engelsman John Davis ontdek. Hy het die Falklandargipel vernoem na die destydse tesourier van die vloot. Die Fransman Louis-Antoine de Bougainville, uit Saint-Malo, het daar in 1763 voet aan wal gesit en die eilandgroep die Îles Malouines genoem. In 1765 stig die Britte 'n kolonie daar. Argentinië het in 1831 die Falklandeilande geëis, maar in 1833 het die Britte hul soewereiniteit herbevestig. Die eilande het steeds onder Britse gestaan, maar Argentinië het hulle sedertdien opgeëis.

Aanloop

Die eilande is ekonomies aantreklik vanweë die ryk visvanggebied in die omliggende waters en die moontlikheid dat daar ander hulpbronne (insluitende olie) teenwoordig is. Wie die eilande besit, het die reg om 'n Eksklusiewe Ekonomiese Sone of EES van 200 seemyl daar rondom op te eis. Die dieper rede vir die oorlog was egter polities. In 1982 het die Argentynse junta van Leopoldo Galtieri besluit om op die nasionalistiese gevoelens van sy landgenote te reageer deur die Falklandeilande te beset. Hy het daarin geslaag om aandag af te trek van interne probleme soos die verslegtende ekonomiese situasie en ontevredenheid met die regime van die junta (insluitend die sogenaamde Vuiloorlog). Die leier van die Argentynse leër het verkeerdelik aanvaar dat die Verenigde Koninkryk, wat destyds groot ekonomiese en sosiale probleme gehad het, nie op die besetting sou reageer nie. Dit was 'n wanopvatting, juis omdat premier Margaret Thatcher die aanval kon gebruik om die land te verenig en terselfdertyd haar herverkiesing te verseker.

Militêre konteks

Argentinië het die eilande op 2 April 1982 binnegeval. Die Verenigde Koninkryk het daarna 'n spesiale taakmag na die eilande gestuur om dit van die Argentynse te herverower. In Junie het Britse troepe op die Falkland-eilande geland. Die Britte het daarin geslaag om die eilande terug te wen. Die oorlog het die lewens van 649 Argentyne en 258 Britte gekos. Twee oorlogskepe het bekend geword as gevolg van hierdie oorlog: die Argentynse ligtekruiser ARA General Belgrano en die Britse torpedobootjagter HMS Sheffield.

Vulcan-bomwerper aanvalle

Vir Operasie Black Buck het die Britte vyf missies met Avro Vulcan-bomwerpers van die eiland Ascension oor 15 000 km gevlieg, met sewe keer in die lug brandstofvoorsiening vir die uitgaande vlug en een vir die terugvlug. Die Handley Page Victor-tenkvliegtuie moes ook in die lug brandstof bekom. Dit was die verste missie tot dusver met bomwerpers. Drie missies was op die Stanley-lughawe gerig en twee missies met AGM-45 Shrike-missiele teen radarinstallasies.

ARA General Belgrano

ARA General Belgrano was die voormalige Amerikaanse kruiser USS Phoenix, wat die aanval op Pearl Harbor oorleef het. Die skip is op 2 Mei 1982 aangeval deur die HMS Conqueror, 'n Britse kernaangedrewe-duikboot, wat drie 21-duim-Mark 8 mod 4-torpedo's wat uit die Tweede Wêreldoorlog dateer, afgevuur het, hoewel die skip ook die nuwer Mark 24 Tigerfish aan boord gehad het. Die aanval op die Belgrano het 323 mense se lewens gekos. As gevolg van hierdie optrede is die hele Argentynse Vloot na sy hawens teruggeroep, wat beteken dat dit nie meer 'n gevaar vir die Britse vloot ingehou het nie. Die Belgrano is die enigste skip wat gesink is deur 'n vyandelike aksie van 'n kernaangedrewe duikboot. Daar was en is nog steeds kontroversie rondom die aanval op die Belgrano omdat dit tydens die aanval buite die sogenaamde 'oorlogsuitsluitingsone' was en die rigting van navigasie weg van die eilande af was. Daar word beweer dat die aanval 'n vergelding was vir die verliese van die Britse Vloot, wat baie swaarder was as wat aanvanklik verwag is, hoofsaaklik as gevolg van die Britse onderskatting van die Argentynse Lugmag. In 1994 het die Argentynse regering erken dat die keldering van die Belgrano 'n wettige oorlogshandeling was.

HMS Sheffield

Twee dae na die keldering van die Belgrano is die HMS Sheffield deur 'n Exocet-missiel getref wat Argentinië van Frankryk gekoop het. Dit is gelanseer deur 'n Argentynse Dassault Super Étendard-vliegtuig van wat 32 tot 45 km weg was. Nadat die Sheffield gesink het, onttrek die grootste skepe in die Britse Vloot (die vliegdekskip HMS Invincible en HMS Hermes) buite die bereik van die Argentynse vliegtuie. Slegs die fregatte waarmee die Argentynse posisies op die eilande gebombadeer is en troepvervoerskepe was dus steeds die doelwit van die byna daaglikse aanvalle deur die Argentynse Lugmag. Net so is die vervoerskip RFA Sir Galahad, met eenhede van die Walliese wagte aan boord, getref, wat 48 sterftes tot gevolg gehad het. Die Atlantic Conveyor, met 6 helikopters aan boord, is ook getref, wat tot 12 sterftes gelei het.

Gevolge

Hierdie oorlog wat vir Argentinië sleg verloop het, het die einde van die junta ingelei. In die Verenigde Koninkryk het die steun vir die regering van Margaret Thatcher toegeneem as gevolg van die oorlog. Die eilande word sedert die herowering deur die Verenigde Koninkryk regeer, maar word steeds deur Argentinië geëis.

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Falklandoorlog.

Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Nederlandse Wikipedia vertaal.