Former Sypkens
Dr. Former Sypkens (Delfzyl, Nederland, 13 Januarie 1860 - Engeland, 23 Maart 1949) was 'n leraar in twee gemeentes van die Nederduitse Gereformeerde Kerk, naamlik Newcastle van 1889 tot 1896 en van daardie jaar tot sy aftrede in 1906 weens swak gesondheid van Fraserburg.
| Former Sypkens | |
| |
Dr. Former Sypkens
| |
| Naam | Former Sypkens |
|---|---|
| Geboorte | 13 Januarie 1860 Delfzyl, Nederland |
| Sterfte | 23 Maart 1949 Engeland |
| Kerkverband | Nederduits Gereformeerd |
| Gemeente(s) | Newcastle, Fraserburg |
| Jare aktief | 1889-1906 |
| Kweekskool | Universiteit van Utrecht, Kweekskool (Universiteit Stellenbosch) |
Sypkens het sy opleiding eers aan die Gimnasium in Groningen ontvang en daarna aan die Universiteit van Utrecht. Sy doktorale eksamen het hy in April 1886 afgelê. In Mei daardie jaar het hy in Suid-Afrika aangekom en teologiese klasse aan die Kweekskool op Stellenbosch bygewoon. Hy was toe reeds twee jaar kandidaat in die teologie. Toe hy dus by die Sinode wat in 1886 vergader het, aansoek doen om die proponentseksamen einde 1887 af te lê, is dit hom met dispensasie van sekere wetsartikels geredelik toegestaan. Sy eerste gemeente was Newcastle in die destydse Natal waar hy in Junie 1889 bevestig is. In hierdie jong gemeente, toe sowat sewe jaar vantevore gestig, het hy met toewyding en getrouheid gewerk tot 1897 toe hy die beroep na Fraserburg aanneem wat die gemeente op 11 Januarie 1897, enkele maande ná die geliefde ds. P.D. Rossouw se dood, op die Nederlandse predikant uitgebring het. Hy was by uitnemendheid 'n kenner van tale, onder meer ook Frans, Latyn en Engels, asook 'n verdienstelike prediker. Sy dienstermyn was vir die gemeente Fraserburg ‘n veelbewoë tyd van beroering en beproewing weens die Tweede Vryheidsoorlog en knellende droogtes.
Dr. Sypkens was 'n buitengewoon geleerde. Sy preektaal was onvervalste Nederlands. Hy was 'n talentvolle prediker en sy liefde vir Christus het altyd in sy prediking duidelik geblyk, soos ook sy liefde vir die waarheid, skryf D.A. Kotzé in Fraserburg se eeufees-gedenkboek (1951). Een van sy preke word onder andere nog onthou. Hierin het hy verklaar dat as jy iemand vra of hy van die waarheid hou, so iemand sou sê: "Ja, ek het die waarheid lief," maar as jy dieselfde persoon die waarheid, soos van toepassing op hom, sou vertel, hy baie kwaad sou word – byna sonder uitsondering. Dr. Sypkens was liggaamlik nie sterk nie. Die uitgestrekte gemeente het sy kragte verder verswak. In 1906 moes hy sy emeritaat aanvra. Hy is toe terug na Europa en is in die hoë ouderdom van 89 jaar en nege maande op 23 Maart 1949 in Engeland oorlede.
Op Fraserburg wysig
In Fraserburg het hy agt jaar en agt maande gedien. Soos die geval was met sy voorganger, ds. Rossouw, was ook dr. Sypkens se dienstyd op Fraserburg een van ontsaglike ontbering en verreikende omwentelinge op byna elke lewensterrein. Die gemeentelike eenheid was tot in die fondamente geskud. Dit was oorlog en sommige gemeentelede het probeer vriende hou met die Engelse, en die broederliefde en patriotisme het andere weer die kant van die Boere laat kies. Etlike families, onder andere die familie Erasmus, toe van Skerpioenskraal, moes swaar beproewing verduur. Eers het 'n Boerekommando al hulle koring geneem op belofte van betaling. Toe Erns Erasmus en sy sestienjarige seun by die Boere aansluit, het die Engelse, 'n "kolom" van 1 100 man, weer gekom. Hierdie besoek het gepaardgegaan met die opbreek van die huis se vloere, vernietiging van bewoners se klere, stukkend slaan van meubels en uiteindelik die wegvoer van die bejaarde vader van Erns Erasmus na Beaufort-Wes. Hulle vee is ook alles geneem en mev. Erasmus en haar kinders was sonder heenkome. Haar man se broer het hom oor hulle ontferm. Ook het gegriefde b bruin inwoners nou kans gesien om hul werkgewers in die rug te steek. Hulle dienste is ook nie deur die veroweraars geweier nie. Dit het tot vervolging gelei en die verbittering nog vererger. Die Boere het van hierdie vervolging verneem en 'n klomp van die deurmekaar vyand vasgekeer en onverbiddelik met hulle afgereken.
Ook het vernietigende droogtes weer die distrik Fraserburg geteister. Baie boere het 70 persent en meer van hulle vee verloor in die tydperk van 1903 tot 1904. Een van die gevolge van die droogte was dat dit die geestelike bearbeiding van die gemeente ernstig belemmer het. So kon byvoorbeeld geen huisbesoek gedoen word nie. Die onderwys het ook swaar gely. Terwyl die inwoners moes vlug na al die windstreke "is het niet te verwonderen dat eene school waar zy bestond, werd opgeheven en waar zy niet bestond niet werd opgericht". Ten spyte van hierdie benarde toestand was die gemeente haar steeds 'n barmhartige Samaritaan en het onbaatsugtig aalmoese uitgedeel aan diegene wat in groter nood verkeer het. Daar was Kakamas, die droogte- en oorlogsgeruïneerde Transvaal en die Vrystaat van, sowel as die sending.
Dr. Sypkens se siekte wysig
Op 23 April 1904 is prop. Hattingh georden tot tydelik waarnemende leraar van Fraserburg as gevolg van die langdurige afwesigheid van dr. Sypkens. Op 1 Oktober 1904 behandel die kerkraad 'n brief van laasgenoemde vanaf Bad Nauheim in Duitsland. Hierin meld hy dat die professor wat hom behandel, meen dat die baddens sy hart goed doen. Volgens dié medikus kon hy egter nog nie daaraan dink om sy werk te hervat nie. Daarom versoek hy die raad om hom te vergun om eers in Januarie na Suid-Afrika terug te keer. Die kerkraad het hiertoe ingewillig en hom verlof toegestaan tot Januarie 1905. Omdat ds. Hattingh intussen 'n beroep ontvang en vertrek het, was die gemeente weer sonder 'n leraar. Eerw. Viviers van die plaaslike sendinggemeente het toe die gemeentewerk gedoen.
Op die bepaalde datum was dr. Sypkens op sy pos, maar die einde van sy dienstyd op Fraserburg was toe nie meer ver nie. Sy dokters het hom aangeraai om sy amp neer te lê in belang van sy gesondheid. Vertoë in dié verband is tot Ring gerig en die liggaam beveel toe aan "dat de leeraar op pensioen zou aftreden wegens lichaams kwaal". Die voorsitter het die nodige sertifikaat van die kerkraad gevra en ontvang volgens Artikel 302 (2). Op voorstel van broers Reitz en Stoffberg is "besloten hoewel met leedwezen zulk een certifikaat te verleenen". Op versoek van dr. Sypkens en op advies van die Ringskommissie is later besluit om nog drie maande te wag "en dat als er geen bepaalde verbetering is de Rings Commissie alsdan hare aandacht aan de zaak wijde".
Sy aftrede en dood wysig
Op 5 September 1905 moes dr. Sypkens tot sy leedwese kennis gee dat daar nog geen merkbare verbetering in sy gesondheid ingetree het nie, en dat hy voornemens was om met Januarie-nagmaal 1906 sy amp neer te. Die laaste kerkraadsvergadering wat dr. Sypkens bygewoon het, het hy op 29 Januarie 1906 met 'n kragtige gebed geopen. Daarna het hy 'n treffende woord tot die Kerkraad gerig. "Op zeer aandoenlijke wijse toonde hij aan hoeveel stof daar voor verootmoediging was als hij terugzag hoe veel gebrekkigs zijn werk heeft aangekleefd gedurende zijn verblijf hier; maar ook aan den anderen kant was daar stof tot dankbaarheid voor zooverre God hem als 'n Herder en Raad gebruikt had om zijn werk in deze gemeente te doen, en ook voor den broederlijken geest die steeds al hunne verrichtingen kenmerkte. Verdraagsaamheid, eensgezindheid en liefde heerschte steeds in de vergaderingen." Ná 'n woord van afskeid deur die konsulent namens die raad, verlaat dr. Sypkens met 'n stille, hartlike handdruk aan elk van die kerkraadslede die vergadering. Weens die heersende geldnood kon die kerkraad slegs die aftredende leraar tot die einde van Januarie vergoed.
Bronne wysig
- (af) Kotzé, D.A. 1951. Die Gemeente Fraserburg. 'n Eeufees-gedenkboek (1851-1951). Fraserburg: NG Kerkraad.
- (af) Nienaber, P.J. 1949. Hier Is Ons Skrywers! Biografiese Sketse van Afrikaanse Skrywers. Johannesburg: Afrikaanse Pers-Boekhandel.
- (af) Olivier, ds. P.L.. 1952. Ons gemeentelike feesalbum. Kaapstad en Pretoria: N.G. Kerk-uitgewers.