NG gemeente Newcastle

Die NG gemeente Newcastle is die sesde oudste gemeente van die Nederduitse Gereformeerde Kerk in die provinsie en Sinode van KwaZulu-Natal en het as middelpunt die dorp Newcastle.

Ds. Hercules Enslin du Plessis, van 1884 tot 1886 Newcastle se eerste leraar.

Newcastle se vorige NG moederkerk was in gebruik van 1906 tot 1951.

Ds. Former Sypkens, leraar van 1889 tot 1897.

Ds. D.F. Bosman was leraar van Newcastle van 1897 tot 1904. In sy tyd het die Engelse soldate die kerk op die kerkplaas Ermelo tydens die Tweede Vryheidsoorlog verwoes.

Ds. Pieter Jacobus Conradie, leraar van 1905 tot 1935.

Ds. Barend Jacobus van der Merwe, leraar van 1936 tot 1947

Ds. W.H.B. Ebersohn, leraar van 1947 tot 1952. Hy het hierheen gekom van Chrissiesmeer en weer daarheen vertrek.

Ds. G.C. Wolhuter, leraar van 1953 tot 1955.

Ds. W.M. Grové, leraar van 1962 tot 1966.

Ds. F.L. Cloete, leraar van 1967 tot 1970.

Stigting

Die gemeente is op 2 Desember 1882 van die gemeente Ladysmith afgestig. Daar was aanvanklik twee hoofkerkplekke, te wete Newcastle en Ermelo, laasgenoemde 'n kerkplaas digby Dundee en sedertdien ook deur Dundee, wat in 1917 afgestig het, vervang. Die kerk op Newcastle is in 1869 gebou, maar daar was nog geen pastorie nie.

Die eerste kerkraadsvergadering is gehou op 15 Januarie 1883. Teenwoordig was ds. G.A. Döhne, konsulent, en die ouderlinge H. Grové, R. Dannhauser en N. Swart, asook die diakens J. van Niekerk, Th. Boshoff en S. Buys. Maar die eerste kerkraad, wat met die stigting van die gemeente die vorige Desember gekies is, was die ouderlinge N.G. Swart sr., J. Landman, C.J. Cronjé en diakens N. van Rensburg, N. Dannhauser, J. van Niekerk, S. Buys, A. van Wyk en S. van der Westhuysen. Die meeste van dié lede het egter hul aanstelling van die hand gewys.

Die konsulent het £100 per jaar vir salaris en reiskoste gekry en is £25 betaal vir elke keer dat hy oorgekom het van sy eie gemeente, Weenen, waar hy leraar was van 1882 tot sy dood op 2 Augustus 1889.

Ds. Du Plessis

Op 23 April 1883 is ds. G.A. Maeder, destyds predikant van Ladybrand, beroep met ds. A.P. Kriel as tweede keuse. Toe ds. Maeder bedank, besluit die gemeente om ’n proponent te vra om tydelik hier te kom arbei. Prop. H.E. du Plessis is gevra en willig dan ook in. Op 12 Maart 1884 is hy met algemene stemme beroep. Hy neem die beroep aan en word op die laaste Sondag van Julie 1884, te wete 26 Julie, bevestig tot eerste leraar van die gemeente. Dit was dae van groot armoede en bearbeiding was uiters moeilik weens lang afstande en ongerieflike vervoermiddels. Ná minder as twee jaar in die gemeente vertrek ds. Du Plessis na Standerton. Gedurende sy tyd is ’n pastorie op Lennoxton gebou.

Ds. Sypkens

As ds. Du Plessis se opvolger word ds. Former Sypkens tot leraar beroep nadat die gemeente drie jaar lank vakant was. Hy is op 21 Junie 1889 bevestig (volgens Ons Kerk Album 22 Junie). Hy het op energieke wyse die werk aangepak, eers te perd en later met 'n vierwiel-karretjie huisbesoek gedoen, basaars georganiseer en oor die algemeen geseënde werk gedoen. 'n Sensusopname gedurende sy tyd het getoon dat die gemeente destyds uit 408 lidmate en 961 siele bestaan het. In sy tyd is die eerste pastorie verkoop en ’n ander op die gebou. Ds. Sypkens het die gemeente in Februarie 1897 verlaat nadat hy ’n beroep aanvaar het na die NG gemeente Fraserburg in die Karoo, waar hy die opvolger was van die onvergeetlike ds. P.D. Rossouw, wat die vorige jaar aldaar in die amp oorlede is.

Ds. Bosman

Die volgende leraar, vanaf November 1897, was ds. D.F. Bosman van Pietermaritzburg, wie se lot dit sou wees om die donker oorlogsjare saam met die gemeente deur te maak toe die kerk op Ermelo deur die Engelse verwoes is. Ná die Driejarige Oorlog het hy hom vir "moedertaalonderwys" (Nederlands), die oprigting van kerkskole en die "opbouwing van de Hollandssprekende Kerk" beywer. Hy het die gemeente nagenoeg ses jaar lank bearbei.

Ds. Conradie

Op 18 November 1905 is ds. P.J. Conradie bevestig. 'n Besluit, tydens die vakature geneem, om die ou kerkgeboutjie van 1869 met 'n ruimer, nuwe gebou te vervang, is nou ten uitvoer gebring met die inwyding van die nuwe (vorige) kerkgebou in 1906. Hierdie gebou het die gemeente gedien tot in 1951. Ds. D.P. Ackerman van Wakkerstroom het die openingsrede uitgespreek na aanleiding van 2. Kron. 7:16: "Mijne oogen en mijn hart zullen daar ten allen dage zijn." Enkele jare later is ook op Dundee weer ’n kerk gekoop en afbetaal. In 1917 kon Ons Kerk Album berig: ". . . de gemeente (is) zeer aangegroeid, zoodat de dochter nu veel grooter is dan de moeder, Ladysmith. Mettertijd dus wordt de gemeente Ermelo een afzonderlijke. Men heeft van Newcastle een prachtig gezicht van de beroemde Amajubaberg, die de sleutel is van Transvaal en Natal."

Ds. Conradie se lang dienstyd in die gemeente het aanvanklik baie seën afgewerp, maar eindelik het sy gesondheid begin faal, en op 28 Oktober 1935 het hy sy emeritaat aanvaar.

Di. Van der Merwe en Ebersohn

Sy opvolger was prop. B.J. van der Merwe, wat op 25 Januarie 1936 bevestig is. Een van sy eerste take was die verbouing van die bouvallige pastorie tot 'n fraai, moderne woning. 'n Gebou wat deur mnr. en mev. L. du Preez aan die gemeente geskenk is vir 'n kerksaal, is ná enige veranderings ook in hierdie tyd in gebruik geneem, terwyl daar in die nuwe township 'n fraai sendingkerkie opgerig is, waar die swart leraar, Johan Ndhlela, geseënde werk gedoen het, nieteenstaande 'n hoë ouderdom.

Toe ds. Van der Merwe op 31 Mei 1947 na Senekal vertrek, is hy deur ds. W.H.B. Ebersohn opgevolg. Die vernaamste gebeurtenisse wat tydens sy bearbeiding plaasgevind het, is die beroep, saam met drie buurgemeentes, van 'n eerste sendeling in die persoon van eerw. C.B. de Meyer in 1949. Verder het daar 'n gemeenteblad tot stand gekom, en is 'n nuwe kerkgebou teen 'n koste van nagenoeg £20 000 opgerig.

Latere ontwikkelings

Newcastle is, naas Durban, die nedersetting in KwaZulu-Natal met die grootste getal NG lidmate. Die dorp het einde 2014 ses NG gemeentes gehad met 2 566 belydende lidmate, vergeleke met 4 270 15 jaar vantevore. Pietermaritzburg se getal was einde 2014 net 1 858. Vryheid was 'n kort kop agter Pietermaritzburg in die vierde plek met 1 730.

Die gemeentes op Newcastle met hul getal belydende lidmate vir sekere jare (die jaar waarin dit in die Jaarboek van die NG Kerke verskyn) is as volg:

Gemeente	Gestig	1969	1985	1995	2000	2015	2016
Newcastle	1882	736	552	538	750	294	288
Newcastle-Suid	1964	690	895	525	443	350	370
Newcastle, Bergsig	1973		952	897	1 100	774	766
Newcastle, Die Kruin	1981		490	675	609	342	276
Newcastle, Die Parke	1973		790	659	574	84	75
Newcastle, Drakensberg-Vallei	1981		632	780	794	722	722
Newcastle, Ngagane	1985			163
Totaal		1 426	4 311	4 237	4 270	2 566	2 497

Enkele leraars

• Hercules Enslin du Plessis, 1884 - 1886
• Former Sypkens, 1889 - 1897
• Daniël Ferdinand Bosman, 1897 - 1904
• Pieter Jacobus Conradie, 1905 - 1935 (aanvaar sy emeritaat; oorlede 20 Desember 1939)
• Barend Jacobus van der Merwe, 1936 - 1947
• Willem Hendrik Boshoff Ebersohn, 1947 - 1952
• George Christoffel Wolhuter, 1953 - 1955
• Willem Marthinus Grové, 1962 - 1966
• Frans Lodewyk Cloete, 1967 – 1970

Bronne

• (nl) Maeder, ds. G.A. en Zinn, Christian. 1917. Ons Kerk Album. Kaapstad: Ons Kerk Album Maatschappij Bpkt.
• (af) Olivier, ds. P.L., Ons gemeentelike feesalbum. Kaapstad en Pretoria: N.G. Kerk-uitgewers, 1952.

Sien ook

• Gereformeerde kerk Newcastle

Eksterne skakels

• Die kerkgebou by Voortrekkerstraat 49, Newcastle, soos te sien op Google Maps.