NG gemeente Ladysmith

Die NG gemeente Ladysmith is die tweede oudste gemeente van die Nederduitse Gereformeerde Kerk in die provinsie KwaZulu-Natal asook in die NG Kerk se Sinode van KwaZulu-Natal. Dit is ook een van die 60 oudste gemeentes in die hele Kerk.

Die vermaarde Suid-Afrikaanse argitek Gerard Moerdijk, wat onder meer ook vir die Voortrekkermonument verantwoordelik was, het die kerkgebou van die NG gemeente Ladysmith ontwerp. Dit is in 1929 ingewy, gebou met sandsteen wat per spoor vanaf Alcock-spruit naby Newcastle na Ladysmith vervoer is. Dis geleë by Murchisonstraat 99.

Dr. Hendrik Emmanuel Faure, die NG gemeente Pietermaritzburg se leraar van 1853 tot 1859, was Ladysmith se eerste konsulent en het die gemeente help bedien tot 1858. Nadat hy na Kaapstad verhuis en vyf jaar leraar was van die NG gemeente St. Stephen's, het hy in 1864 na Holland vertrek, waar hy gesterf het op 6 April 1898.

Die NG kerk Ladysmith.

Die ou NG kerk op Ladysmith waarin ds. Herman Schoon meer as 30 jaar die Woord bedien het.

Ds. Frans Lion Cachet was leraar van Ladysmith van 1861 tot 1865. Daarna het hy tot 1873 gearbei in die NG gemeente Utrecht toe hy sy ontslag aangevra het om 'n jaar na Holland te gaan.

Ds. John McCarter was die NG gemeente Weenen, Ladysmith se eerste dogtergemeente, se eerste leraar, van 1862 tot 1866. Daarna het hy na Ladysmith gekom en hier gearbei tot 1874.

Ds. Hermanus Theodorus Kriel, leraar van 1878 tot 1883. Hy het in 1904 sy emeritaat in die NG gemeente Bloemfontein aanvaar en is op 27 Desember 1916 oorlede.

Ladysmith was van 1919 tot 1923 dr. Albert Rowan Albertyn se tweede gemeente nadat hy van 1917 af in die NG gemeente Deben in die Kalahari gestaan het. Worcester sy laaste. Daar is hy in die amp oorlede op 14 Julie 1937.

Ds. H.J. de Vos, leraar van 1924 tot 1927.

Ds. Philippus Albertus Myburg Brink was leraar van Ladysmith van 1927 tot 1931 en daarna nog tot hy sy emeritaat in 1948 aanvaar het van die NG gemeente Porterville.

Ds. G.R. van Rooijen, leraar 1960 tot 27 Januarie 1980 toe hy sy emeritaat aanvaar.

Agtergrond

Tydens en ná die Groot Trek het 'n aantal lede van die NG Kerk hulle in die distrik Kliprivier gevestig. In daardie stadium was daar nog net een NG gemeente in die kolonie Natal, naamlik Pietermaritzburg, wat in 1839 gestig is. Die Afrikaanse bevolking in Natal het tot in die 20ste eeu baie stadig toegeneem sodat die gemeente Durban met sy stigting in 1913 slegs die sewende in die Tuinprovinsie was. Ná die Tweede Vryheidsoorlog (1899 tot 1902) en veral ná die totstandkoming van die Unie van Suid-Afrika het baie Afrikaners na Natal en veral Durban verhuis, ook die rede waarom die ou gemeente Port Natal in 1913 as Durban herstig is, die eerste nuwe gemeente in dié provinsie in die 20ste eeu. Die gemeentes Utrecht (1854) en Vryheid (1886) is ook reeds in die 19de eeu gestig, maar dié twee gemeentes het geval in die Nieuwe Republiek, wat op 16 Augustus 1884 uitgeroep is en weens toenemende geldelike probleme op 14 September 1887 'n verdrag van vereniging met die Zuid-Afrikaansche Republiek onderteken het. Met die inlywing van die Nieuwe Republiek by Transvaal op 20 Julie 1888 as die distrik Vryheid het die gemeentes Utrecht en Vryheid deel van die Transvaalse Kerk geword en dit tot ná die middel van die 20ste eeu gebly. Ook Paulpietersburg (1911), Babanango (1918, in 1987 ingelyf by Melmoth) en Louwsburg (1929) is van die Transvaalse aan die Natalse Kerk oorgedra. Pongola (1953) was van sy stigting tot 2004 agtereenvolgens deel van die Transvaalse Kerk, die Sinode van Noord-Transvaal en toe die Sinode van Oos-Transvaal.

Gemeentestigting

Die trekkers wat hulle in die omgewing van Ladysmith kom vestig het, het in 1852 besluit om 'n eie gemeente te stig. Die Transgariepse Ring, waartoe al die NG gemeentes in die latere provinsies van Transvaal, die Oranje-Vrystaat en Natal behoort het, het die stigting van die nuwe gemeente in 1853 goedgekeur en op 29 April 1854 het die eerste wettig gekonstitueerde kerkraadsvergadering plaasgevind. Tydens die wordingsjare het die magistraat mnr. Struben baie gedoen en dienste is eers in sy huis gehou, maar spoedig is 'n kerkgebou met 'n grasdak gebou en omstreeks die begin van 1854 in gebruik geneem.

Die gemeente Ladysmith het in daardie dae feitlik die hele noordelike Natal omvat, naamlik die distrikte Newcastle (waar die NG gemeente Newcastle in 1882 gestig is), Dundee (die plaaslike NG gemeente is eers in 1917 gestig), Umsinga, Ladysmith en 'n deel van Weenen (die NG gemeente Weenen, gestig in 1859, het die orige deel van die distrik beslaan).

Vroegste predikante

Die eerste predikant wat die gemeente bedien het, was die konsulent, dr. H.E. Faure, wat van 1852 tot 1859 leraar van die moedergemeente Pietermaritzburg was. Eers 'n jaar voor dr. Faure se verhuising na Kaapstad is ds. D.P.M. Huet aangestel as Ladysmith se eerste eie leraar. In sy kort dienstyd van 1858 tot 1860 is Weenen van Ladysmith afgestig sodat Pietermaritzburg binne 20 jaar ná die gemeente se ontstaan 'n kleindogter gekry het en Ladysmith 'n dogtergemeente binne vyf jaar ná sy stigting.

Ds. Frans Lion Cachet was van 1861 tot 1865 Ladysmith se tweede predikant. Hy het baie belanggestel in die sending en die aanvoorwerk in Natal verrig. In 1863 meld die Herderlike Brief van die Natalse Ringsvergadering byvoorbeeld: "Wat de Zendingzaak betreft, sedert meer dan een jaar mag onze kerk hier te lande zich ook verblijden in het begin van werkzaamheden ter uitbreiding van Gods Koninkrijk onder de Heidenen. Het belangrijke en stichtelijke verslag van het zendingswerk te Ladysmith, opgesteld door Ds. Cachet, sal gewisselijk door allen, die den Heer liefhebben, met dankbaarheid worden gelezen, en doet zien op welke opmerkelijke wijze de Heer in dezen eene deur deur heeft willen openen."

Ds. John McCarter, een van die laaste Skotse predikante wat na Suid-Afrika gebring is om die tekort aan NG leraars aan te vul, het in 1866 van Weenen af hierheen gekom waar hy, in sy eerste gemeente, dié oudste dogtergemeente van Ladysmith se eerste leraar was. Ds. H.T. Kriel het ds. McCarter (wat in 1875 teruggekeer het na Skotland en daar oorlede is in 1908) eers ná 'n vierjarige vakature in 1878 opgevolg. Tydens die laaste jaar van ds. Kriel se bediening, 1882, is die NG gemeente Newcastle van Ladysmith afgesny.

Ds. Herman Schoon

Ná sy vertrek, is ds. H.F. Schoon, die "Vader van die Natalse Kerk", bevestig. Met sy liefde vir Natal het hy in 1883 geredelik 'n beroep aangeneem na sy tweede en laaste standplaas, waar hy op 14 September 1883 bevestig is. Ná Newcastle se afstigting, het Dundee deel van die gemeente Ladysmith gebly tot in die jaar van ds. Schoon se aftrede (1917). Volgens Ons gemeentelike feesalbum het "Vader Schoon" sy stempel meer as enigiemand anders op die gemeente afgedruk. Gedurende sy dienstyd het dit van 'n plattelandse tot 'n dorpsgemeente ontwikkel. Die trek van die plaas na die dorp het steeds toegeneem en ook die instroming van lidmate uit die ander drie provinsies. So is 'n aantal probleme geskep en het die karakter en struktuur van die gemeente stadig maar seker verander. Al het die drie afstigtings tussen 1859 en 1917 die gemeente se grense steeds nouer gemaak, het die lede en die sieletal nie verminder nie.

Ds. Schoon het meer as drie dekades in die gemeente gearbei tot hy op 25 April 1917 weens afnemende liggaamskragte sy emeritaat en pensioen aanvaar het tydens 'n volle Sinodesitting in Durban. Die toe 78 jaar oue leraar is einde Januarie 1930 op die plaas Keerweder in die distrik Ladysmith oorlede.

Latere leraars

Gedurende die bediening van ds. Schoon se opvolgers – ds. J.C. Röscher (1918, oorlede op 19 Oktober 1918, waarskynlik tydens die Groot Griepepidemie), dr. Albert Rowan Albertyn, (1919 tot 1923), di. H.J. de Vos (1924 tot 1926), P.A.M. Brink (die ouere, 1927 tot 1932), L.N. Botha (1932 tot 1945) en H.A. Roux (1938 tot 1947, die eerste medeleraar). In sy en ds. Botha se dienstyd het die verandering in die gemeenskap voortgeduur sodat die gemeente hom omstreeks sy honderdjarige bestaansviering in 'n oorgangstadium bevind het van 'n dorps- na 'n stadsgemeente, met al die uitdagings wat daaraan verbonde is. In 1943 het nog 'n afstigting gevolg toe Bergville selfstandig geword het. Di. A.H. Malan (bevestig in 1948) en A.G. de Witt (bevestig in 1950) het die gemeente ná di. Botha en Roux gelei.

In 2014 het Ladysmith 569 belydende en 159 dooplidmate gehad. Die leraars was di. G.M. de Lange, L.G. Schoeman (met opdrag sending) en G.S. Botha (direkteur van die Môrester- en Malvern-kinderhuis).

Dogtergemeentes op Ladysmith

Die dogtergemeente Danskraal-Monument het op 29 Julie 1969 afgestig. Dié gemeente het 'n groot rol gespeel by geleentheid van die Geloftefeesvierings en ook die inwyding van die herboude Bloedrivierslagveld in 1971. Bouwerk aan die gemeente se kerkkompleks het in 1974 begin. Omdat daar reeds in 1953 'n Danskraal-gemeente op Ladysmith gestig is, het Danskraal-Monument in 1981 sy naam verander na Gelofte. In 1990 het Ladysmith 906 belydende lidmate gehad, Danksraal 472 en Gelofte 785 vir 'n totaal van 2 163. In 2013, die jaar waarin Gelofte by die moedergemeente ingelyf is, was die getalle onderskeidelik 576, 422 en 153, dus altesaam 1 151. In 2015 het Danskraal 219 belydende lidmate gehad en die moedergemeente 703, vir 'n totaal van 922.

Enkele leraars

• Hendrik Johannes de Vos, 1924–1927
• Abraham Hugo Malan, 1948–1952
• Gert Reynier van Rooijen, 1960 – 27 Januarie 1980 (aanvaar sy emeriaat)
• Jacobus Johannes van Zyl, 1980–1984
• Fanie Steenkamp, 1980–2006 (aanvaar sy emeritaat; sy enigste gemeente)
• Gerrit de Beer, 22 Januarie 1983–1999 (aanvaar sy emeritaat)
• Gerhardus Martinus de Lange, 2006 – hede

Bronne

• (af) Jonas, G. 1972. Jaarboek van die Nederduitse Gereformeerde Kerke (Moeder-, Sending- en Bantoekerke) 1972. Kaapstad en Pretoria: N.G. Kerk-Uitgewers en -Boekhandel.
• (af) Olivier, ds. P.L. (samesteller). 1952. Ons gemeentelike feesalbum. Kaapstad en Pretoria: N.G. Kerk-uitgewers.
• (af) Swart, prof. dr. M.J. (voorsitter redaksiekomitee). 1980. Afrikaanse kultuuralmanak. Aucklandpark: Federasie van Afrikaanse Kultuurvereniginge.