NG gemeente Durban

Die NG gemeente Durban het van al die gemeentes van die NG Kerk wat die naam van 'n stad dra, die ergste onder die ontvolking deur Afrikaanssprekendes van Suid-Afrikaanse middestede deurgeloop, sodat dit teen 2010 nog net in naam bestaan het met 3 doop- en 30 belydende lidmate, vergeleke met byvoorbeeld 134 doop- en 925 belydende lidmate in 1979. (Drie ander stadsgemeentes, Klerksdorp, Germiston en Alberton, is weliswaar by aanliggende gemeentes ingelyf.)

Die kerkgebou (links) en saal van die NG gemeente Durban, einde 2021.
Ds. G.C. van Rooyen, leraar van 1924 tot sy aftrede in 1944. Sy enigste ander gemeente was Machadodorp van 1914 af, maar hy was wel 'n jaar of wat reg aan die begin van sy loopbaan hulpprediker van Pretoria.
Die kerkgebou van die NG gemeente Durban, wat sterk aan twee ander Moerdijk-ontwerpe herinner, naamlik dié van die NG gemeentes Turffontein en Luckhoff.
Ds. H.C.J. Flemming was net leraar van Durban in 1945, toe hy vertrek na Port Natal as eerste leraar van dié dogtergemeente en daar vertoef tot 1953.
Ds. J.J. Struwig, leraar van 1945 tot 1946.
Ds. G.W. Koornhof, leraar van 1946 tot 1950.
Dr. F.J. Minnaar was leraar hier van 1957 af. Dié foto van hom saam met sy vrou en hul seuntjie, Philmar, is in 1947 geneem toe hy leraar van die NG gemeente Jeppestown in die ooste van Johannesburg was.

Eerste Durbanse gemeente

wysig

Omstreeks 1843, tydens die besoek van dr. Abraham Faure van die Kaapse gemeente, was daar reeds 'n afsonderlike gemeente van die NG Kerk in Durban, wat net twee jaar ná die NG gemeente Pietermaritzburg gestig is. Dit was gesetel op die goewermentsplaas Paarde Plaat, 'n plekkie aan die kus naby aan die teenswoordige stad. Ds. Daniel Lindley het dié gemeente gestig wat hom uitgestrek het tot aan Sterkspruit na die kant van die hoofstad. Die kerkraad het toe bestaan uit oudll. A. de Jager en S. Landman, en diakens L. Fourie en F. de jager. By die stigting van dié gemeente in 1841, wat dit die tweede oudste gemeente in Natal gemaak het, was die lidmate "talryk", maar deur die verhuising ná die binneland nadat Brittanje Natal beset geannekseer het, het die getalle afgeneem. Dr. Faure moes met sy besoek op versoek van die Kaapse goewerneur in die Wesleyaanse kerk in Durban preek omdat die gemeente nog nie 'n eie kerk gehad het nie. Port Natal het in sy stigtingsjaar uit honderd huisgesinne bestaan, maar teen 1843 het dit afgeneem tot net 30 huisgesinne, met 120 siele.

Durban herstig

wysig
 
Eerw. W.P.J. Poen (ook Poën gespel) was Durban se eerste leraar van 1913 tot 1922, toe hy oorgaan na die Nederduitsch Hervormde Kerk. Hy is eers in 1922 gelegitimeer as predikant en oorlede op 7 Augustus 1937.
 
Ds. Johannes Frederik Linde, leraar van 1936 tot 1940.
 
Ds. G.J.V. Bell, leraar van 1951 tot 1956.
 
Ds. Johannes Christoffel Jansen was medeleraar en polisiekapelaan van 1968 tot 1981.

Met sy herstigting 72 jaar ná die eerste stigting was die gemeente die oudste van die NG Kerk in die hoofstad van KwaZulu-Natal, hoewel dit eers in 1913 gestig is, 78 jaar na die amptelike dorpsverklaring van die nedersetting wat na sir Benjamin D'Urban, destydse goewerneur van die Kaapkolonie, genoem is.

Die voorbereidingswerk van die stigting is gedoen deur 'n Christelike Vereniging wat op 10 April 1910 gestig is deur onder meer die destydse Nederlandse konsul in die hawestad. Die vereniging, onder voorsitterskap van J.C. du Plessis, het voorsiening gemaak vir gereelde eredienste, 'n Sondagskool en die hou van gereelde byeenkomste vir die Afrikaanssprekendes in Durban.

Binne 'n kort tydperk het die vereniging se lede 43 lede opgespoor en so is op 17 Augustus 1913 die eerste Durbanse NG gemeente gestig. Dieselfde mnr. JC du Plessis is as skriba-kassier gekies en dit was hy wat die organisasie van die hele gemeente op sy skouers geneem het.

Met sy stigting het die gemeentegrense die hele destydse suidelike Natal ingesluit. Gemeentelede het aanvanklik in die saal van die YMCA byeengekom, daarna in die ou biblioteek en uiteindelik in die kelder van die stadsaal, waar eredienste gehou is tot die ingebruikneming van die kerkgebou, ontwerp deur die vermaarde Afrikaanse argitek Gerard Moerdijk, in 1924.

Reeds 'n maand na sy stigting ontvang en bevestig die gemeente sy eerste leraar, eerw. W.P.J. Koen. Onder sy leiding koop die gemeente in Mei 1918 die grond aan waarop die kerkgebou vandag nog staan teen £1900. Die minister van justisie, adv. NJ de Wet, lê die hoeksteen op 7 Julie 1923. Tydens dié geleentheid plaas gemeentelede die bedrag van £111 14s. 5d. as dankoffer op die hoeksteen. Die gebou is blykbaar deur die argitek Gerard Moerdijk ontwerp.[1] Die plegtige inwyding vind op 2 Februarie 1924 plaas. Terselfdertyd ontvang en bevestig die gemeente sy tweede leraar in die persoon van ds. G.C. van Rooyen.

Op 21 April 1944 het tweederdes van die gemeente se kerkraad met die NG Kerk geskeur en die Nuwe Protestantse Kerk in Afrika gestigonder leiding van die gemeente se medeleraar dr. Dirk de Vos; daarom het dit bekendgestaan as die De Vos-skeuring en die De Vos-kerk. In 1986 is dié kerk se naam verander na Evangelies-Gereformeerde Kerk van Suid-Afrika.

Afstigtings

wysig

Ten tyde van die ingebruikneming van die kerkgebou toon 'n sensusopname dat die lidmate destyds 1 200 getel het. Die gemeente blyk onhanteerbaar groot te wees en die eerste afstigting volg kort daarna toe die Suidkus gedeelte as Weza-Port Shepstone onafhanklik word. Daarna is die gemeente meer as 'n dekade deur twee leraars bedien, destyds die uitsondering eerder as die reël.

Tussen 1940 en 1941 stig drie gemeentes af: Noordkus (Stanger), Durban-Suid en Durban-Wes. Steeds neem Durban se Afrikaanse bevolking toe danksy die stigting van nuwe nywerhede en die verhuising van groot getalle vanaf die platteland na die stad. Op 18 Julie 1945 stig Port Natal en Berea tegelykertyd af.

In 2010 is die gemeente in samewerking met die NG gemeente Berea bedien.

Herlewing

wysig

In Augustus 2012 berig Kruisgewys[2] as volg oor 'n herlewing in die kerkgebou van die Durbanse gemeente: "’n Sprokiesverhaal van samewerking is besig om in die middestad van Durban te ontvou.’n Ouderling en sakeman, dr Hennie Combrink, het ’n bediening, Moriah, met sy eie finansiering begin. Die fokus was die armstes van die armes, in ’n omgewing waar daar ’n massa onwettige immigrante, baie nood en groot uitdagings was. Oor die afgelope 12 jaar het hierdie bediening onafhanklik van die NG Kerk se formele strukture ontwikkel.

"Terselfdertyd het die NG Gemeente Durban, wat in 1913 gestig is, ná 1994 begin kwyn, soos met die meeste middestadgemeentes gebeur. Die sosioëkonomiese werklikhede het lidmate oor die bulte na die voorstede gedryf. Teen 2004 het nog net sowat 100 lidmate by dié gemeente ingeskakel. Ds Samuel Blom het soos ’n wakker krieketspeler die 10de paaltjie vir die NG Kerk in stand gehou. Met sy Swaeltjieprojek kon die kerkdeure oop bly. Maar teen 2009 het slegs 20 lidmate nog gereeld eredienste bygewoon. Gelukkig het oom Samuel die mooi ou kerkgebou in die middestad as nasionale gedenkwaardigheid laat verklaar en pragtige verbeterings is aangebring.

"Jesus het ons egter nie geroep om net nasionale monumente in stand te hou nie. Die nood van die stad het die NG Kerk se Metropoolbediening in Durban aan die hart gegryp. Ná maande se onderhandelings, is die gebou in ’n eiendomstrust geplaas en kon die Afrikaanse bediening saam met ander bedieninge daar voortgaan. Waar die kerkgebou tevore skaars meer as ’n uur per week gebruik is, het alles nou radikaal verander."

Die kerkgebou word Sondagoggende om 08:00 oopgesluit en Sondagaande eers om 21:30 toegesluit, nadat heeldag kerk gehou is. Die kerkgebou huisves nou vier bedienings:

Durban-gemeente

Hulle word in kombinasie met die Berea-gemeente deur ds. Johan Venter en kapl. Desmond Ras bedien. Bywoning het in dié tyd van 20 tot 50 per Sondag verbeter.

Moriah Christian Church

Moriah is ’n gereformeerde Christengemeente en aanvaar die NG Kerk as hulle moederkerk. Dr. Hennie Combrink, twee pastore John Nkonyoni en Timothy Tupia en evangelis Okeli bedien die gemeente. Hulle het ’n sterk gemeenskapsbetrokkenheid by die plasing van nuwe vlugtelinge in gemeenskappe waar hulle tuis voel. Die gemeente fokus op vlugtelinge uit Sentraal-Afrika (Rwanda/Burundi/Demokratiese Republiek van die Kongo (DRK) – Kivu-streek). Eredienste is in Engels/Kirundi/Swahili/Frans na gelang van die omstandighede. Hulle benut die kerkgebou van 12:00 tot 15:00 op ’n Sondag. Daar is ook ’n gevestigde vrouebediening op Maandae, beradersbediening op Woensdae en ’n jeug- en kinderbediening op Vrydae. Hulle bedien ongeveer 500 mense per week met kerkbesoek van ongeveer 80 mense op ’n Sondag. Hulle werk tans nou saam met Indus Bible College om pastore op te lei wat teruggestuur kan word na Afrika. Moriah het reeds gemeentes in Zambië, Tanzanië en Burundi gevestig. Adrian Bhati, Albert Ndajezi en Poul en Evette Basongo doen groot werk in hierdie lande.

His Hands Ministries (HHM)

HHM was vroeër ’n losstaande sendingbediening in die middestad van Durban. Saam met Leon van Assenderp het hulle in 2010 ’n volledige gemeente by die kerkgebou van die NG Gemeente Durban geplant. HHM is ’n multikulturele gemeente wat primêr onder die swakstes van die swakkes werk. Hulle fokus is op straatwerkers, straatkinders en boemelaars. Hulle bedien ongeveer 80 mense vanaf 10:30 tot 12:00 op ’n Sondag en 150 mense op ’n Woensdagaand. HHM het ook ’n gevangenisbediening en ’n aktiewe bediening onder dwelmverslaafdes.

Missionary Congregation Centre (MCC)

MCC is die vierde gemeente wat die kerkgebou van die Durban-gemeente gebruik. Die gemeente word deur Hennie en pastoor Augi hanteer, met ’n hulpgroep van ongeveer 12 mense. Hulle raak die harte van ongeveer 400 mense per week aan. Die Sondagbediening is van 18:00 tot 20:00 en gemiddeld 150 tot 200 mense woon die erediens by. Die gemeente het hoofsaaklik ’n pinksterstyl. Hulle bedien vlugtelinge uit die DRK se Kinshasa-area en die plaaslike swart bevolking. Op Dinsdae en Donderdae het hulle ’n spesiale pastoraatbediening. Op dié manier word nou ongeveer 1 200 mense per week vanuit die Durbangemeente bedien, met waarskynlik nog ’’n verdere 400 wat in verwante bedieninge deur die week bedien word.

Die berig lui verder: "Ons gebruik nou die middestad as ’n sentrale plek om almal binne die grense van die metropool te bedien. Die vorige eksklusiewe bedienings het verander na een wat alle mense insluit. Ekumenies werk ons met alle Christelike kerke saam. Bid dat ons nie hierdie Goddelike geleentheid sal verspeel nie!" – deur Barry Tolmay, ’n tentmaker-leraar van die NG gemeente Krantzkloof in Durban. (Hy is ’n sakeman en voorsitter van die Durbanse Metropoolbediening. Hennie Combrink (sakeman) is ’n dagbestuurslid van die Durban-Metropoolbediening met die portefeulje Getuienis en Gemeenskapsbediening.)

Enkele leraars

wysig
  • Gert Cornelius van Rooyen, 1924 - 1944 (emeriteer)
  • Johannes Frederik Linde, 1936 - 1940
  • Dirk Johannes Jacobus de Vos, 1940 - 1944 (uitgetree uit die NG Kerk ná die sogenaamde De Vos-skeuring)
  • Hermanus Christoffel Johannes Flemming, 1945, waarna eerste predikant van die dogtergemeente Port Natal tot 1953
  • Jeremia Jacobus Struwig, 1945 - 1946
  • Gerhardus Willem Koornhof, 1946 - 1950
  • George Johannes Viljoen Bell, 1951 - 1956
  • Dr. Frederik Johannes Minnaar, 1957 - 1967 (Oorlede)
  • Willem Jacobus Botha, 1967 - 1977
  • Johannes Christoffel Jansen, 1968 - 1981 (polisiekapelaan; waarna NG gemeente Johannesburg-Noord tot sy aftrede in 1985)
  • Samuel Jacobus Blom, 1968 - 1973, 24 Oktober 1981 (kapelaan SAP), 1988 - 1995 (emeritus), 1998 - 2003 (emeritus), 2004 - 2009 (emeritus-leraar)
  • Awie Malan, 19 Maart 1983 - 10 Januarie 1988 (emeritus)
  • Steven Botma, 1986 - 1988 (kapelaan in Suid-Afrikaanse Polisie)

NG gemeentes in Durban

wysig

In 1960 het die Ring van Durban bestaan uit 13 gemeentes met 8 322 belydende lidmate, maar die gemeente Weza-Port Shepstone het later 'n afsonderlike ring geword sodat die 12 oorblywende gemeentes 7 698 belydende lidmate gehad het. In 1985 was daar twee Durbanse ringe, te wete Durban en Durban-Suid. In die gesamentlike getal van 20 gemeentes was daar toe 12 464 belydende lidmate. In 2000 het daar 19 gemeentes oorgebly met 10 241 belydende lidmate, maar die getal gemeentes het teen 2015 afgeneem tot 14 en die belydende lidmate tot 6 600. Die getal lidmate in die stad Durban self het afgeneem tot 2 552 in 2015, sowat 39%, vergeleke met 8 685 in 1985, toe amper 70% van die totaal.

Naam Stigtingsdatum Status Bel. lidm. 1960 Bel. lidm. 1972 Bel. lidm. 1985 Bel. lidm. 2000 Bel. lidm. 2015 Bel. lidm. 2016
Durban 1913 Bestaan nog 632 1 117 667 208 35 30
Noordkus 1940 Bestaan nog 500 709 500 480 342 352
Port Natal 1945 Ingelyf by Krantzkloof 2024 1 100 1 126 434 326 125 146
Berea 1945 Bestaan nog 790 1 038 470 287 68 73
Pinetown 1946 Bestaan nog 651 1 422 971 823 327 407
Durban-Noord 1958 Ingelyf by Umhlanga 2006 415 648 501 410
Glenwood 1961 Ingelyf by Port Natal 1992 489 415
Escombe 1974 Bestaan nog 670 507 220 200
Westville 1975 Bestaan nog 498 537 331 352
Durban Reformed 1977 Ontbind 2004 76 46
Krantzkloof 1984 Bestaan nog 315 258 660 679
Umhlanga 1978 Bestaan nog 332 565 735 561
Durban-Suid 1941 Saamgesmelt met Montclair as Durban-Oos 2005 600 1 132 884 643
Durban-Wes 1941 Bestaan nog 767 797 648 458 1 069 999
Fynnland 1955 Bestaan nog 793 1 284 1 033 680 372 331
Hillary 1956 Saamgesmelt met Malvern, Durban-Wes 2011 660 530 566 405
Malvern 1970 Saamgesmelt met Hillary, Durban-Wes 2011 460 1 003 827
Montclair 1951 Saamgesmelt met Durban-Suid as Durban-Oos 2005 450 1 050 820 503
Scottburgh 1978 Bestaan nog 325 653 584 409
Suidkus 1958 Bestaan nog 340 776 1 336 1 625 1 400 1 532
Durban-Oos 2005 Bestaan nog 332 334
Totaal 7 698 12 578 12 464 10 241 6 600 6 405

Bronne

wysig
  • (af) Oberholster, dr. J.A.S. 1948. Jaarboek van die Gefedereerde Nederduitse Gereformeerde Kerke, 1949. Kaapstad: Jaarboek-kommissie van die Raad van die Kerke.
  • (af) Olivier, ds. P.L. (samesteller), Ons gemeentelike feesalbum. Kaapstad en Pretoria: N.G. Kerk-uitgewers, 1952.
  • (af) Symington, Johan (et. al.), Jaarboek van die NG Kerke, Tydskriftemaatskappy, Kaapstad en Wellington, 1979, 2010.

Eksterne skakels

wysig

Verwysings

wysig
  1. 'n Lys van Moerdijk se werk, nie noodwendig heeltemal akkuraat nie
  2. Kruisgewys