Nederduitsch Hervormde Kerk
Die Nederduitsch Hervormde Kerk van Afrika is een van die drie Susterkerke in Suid-Afrika. Dit was voorheen die staatskerk van die destydse Zuid-Afrikaansche Republiek. Dit is 'n Reformatoriese kerk in die Calvinistiese tradisie en werk tradisioneel veral onder Afrikaners.
Geskiedenis
wysig
(Hierdie kort geskiedenis is byna woordeliks oorgeneem van die NHKA se amptelike webwerf Geargiveer 14 Maart 2012 op Wayback Machine as amptelike aksie om die Kerk se inligting vir die Wikipedia gemeenskap beskikbaar te stel.)
Nederlandse wortels
wysigDie kerke van Reformatoriese oorsprong (gewortel in die Calvinistiese Hervorming van die 16de eeu) is sedert 6 April 1652 aan die Kaap geplant. Die Kaapse Kerk was 'n loot van die Nederlandse stam en het tydens die hele Nederlandse bewind (tot 1795) onder die Klassis (Ring) Amsterdam geressorteer.
Die eerste predikant aan die Kaap was ds. Johan van Arckel wat in 1665 aangekom het.
Die Kerk kry beslag
wysigDie Groot Trek
wysigDie Groot Trek van die 1830's is 'n sleutelgebeurtenis in die Suid-Afrikaanse geskiedenis. Dit het Suid-Afrika staatkundig verdeel en kerklik die weg berei vir die totstandkoming van die drie Afrikaanse Kerke voor 1860. Verwydering tussen die Trekkers en die Kaapse Kerk het verskeie oorsake gehad, maar uiteindelik wou Kaapse predikante nie die Trekkers bedien nie en nie een wou predikant onder die Trekkers word nie.
Op 21 Mei 1837 het die gewese sendeling Erasmus Smit homself in opdrag van Piet Retief as predikant georden nadat 'n kerkraad in Februarie 1837 gekies is. Tot 1824 het die Kaapse Kerk die naam Nederduitsch Hervormd gehad en die Voortrekkers het hierdie naam behou. Die Kaapse Kerk sou egter ná 1842 as die Nederduitsch Gereformeerde Kerk bekend staan.
Die Trekkers het gemeentes in Natal, die Vrystaat en Transvaal gestig. Van 1841–1846 het die Trekkers hulp ontvang van 'n Amerikaanse sendeling, Daniel Lindley. In 1850 is die gemeentes in Natal en die Vrystaat by die Kaapse Kerk ingelyf.
In Transvaal
wysigIn Transvaal, die bakermat van die Hervormde Kerk was dit egter 'n ander saak. Steeds sonder 'n predikant, het ouderlinge soos F.G. Wolmarans, P.J. van Staden en andere die leiding geneem. Die eerste gemeente in Transvaal, Potchefstroom waarvan die herboude gebou Geargiveer 4 April 2016 op Wayback Machine steeds in gebruik is, is in 1842 gestig, gevolg deur Rustenburg in 1850. Die Kerk in Transvaal wou nie hul selfstandigheid prysgee deur by die Kaapse Kerk ingelyf te word, en daardeur onder die Britse goewerneur se gesag staan nie. Daarom is daar gesoek na 'n predikant uit Nederland. Ds. Dirk van der Hoff het in 1853 predikant van Potchefstroom geword, en daarmee die eerste predikant in Transvaal. In dieselfde jaar het die eerste Algemene Kerkvergadering op Rustenburg plaasgevind. Na agt jaar as enigste predikant vir die hele Transvaal, het hulp in 1861 gekom en is ds. A.J. Begemann as predikant van Pretoria bevestig en ds GW Smits as predikant van Rustenburg. In 1864 is ds NJ van Warmelo ook as predikant bevestig.
Kerkvereniging misluk
wysigDie kerk het gedurende 1860–1880 gegroei en tien nuwe gemeentes is gestig. Vanaf 1882 was daar formele samesprekinge tussen die Ned Herv Kerk en die NG Kerk in Transvaal oor kerkvereniging (die Gereformeerde Kerk het nooit aan die samesprekinge deelgeneem nie). Ondanks stroefheid is die vereniging op 7 Desember 1885 in Pretoria deurgevoer en is na die Verenigde Kerk verwys, amptelik Nederduitsch Hervormde of Gereformeerde Kerk.
Die sogenaamde konsulentsgemeente van Pretoria (daar was in Pretoria sedert 1869 twee gemeentes binne dieselfde grense) het egter nie verenig nie. Die middelpunt van die gemeente was naby Bronkhorstspruit op ouderling M.J. Prinsloo se plaas Witfontein. Die gemeente het die ark van die NHK geword deur nie te verenig nie. Woorde van 'n gemeentevergadering van 13 Februarie 1886 het nou gevleuelde woorde geword: "Gevoelt ons integendeel tevreden te blijven hetgeen wij was en nu nog ben, namelijk Ned.Herv."
Hierna het daar uit baie voormalige Hervormde gemeentes lidmate na vore getree wat nie wou verenig nie, maar Hervormd wou bly. Ds. M.J. Goddefroy, wat in 1887 bevestig is as predikant van Pretoria, Middelburg en Trichardtsfontein, sou 'n leidende rol speel in die heropbou en reorganisasie van die Hervormde Kerk.
Oorlog en daarna
wysigDie oorlog van 1899–1902
wysigDie Tweede Vryheidsoorlog ook in die volksmond bekend as die Boereoorlog van 1899–1902 het die Kerk geweldig ontwrig. Lidmate het gesneuwel en in die konsentrasiekampe gesterf. Predikante en ouderlinge is as krygsgevangenes weggestuur en verskeie kerke en argiefstukke is verbrand. Na die oorlog het verskeie nuwe bekwame predikante die twintig gemeentes bedien. Die eerste een wat uit Nederland gekom het, was ds. L.E. (Louis) Brandt wat lank 'n leiersrol sou speel. Die eerste gemeente buite Transvaal is in 1905 op Vrede in die noorde van die Oranje-Vrystaat gestig.
Die Kerk in die 20ste eeu
wysigDie Kerk het gegroei van 'n sieletal van 25 423 in 1908 tot 133 485 vyftig jaar gelede en 142 089 in 2006. In 1910 was daar slegs 20 gemeentes wat gegroei het tot 183 in 1956 en 312 in 2006, maar daarna afgeneem tot 303 in 2013. Sedert 1909 word die Kerk se gemeentes in ringe georganiseer.
| Jaar | Getal lede | Getal gemeentes |
|---|---|---|
| 1908 | 25 423 | 20 |
| 1956 | 133 485 | 183 |
| 1987 | 196 335 | 304 |
| 1996 | 176 338 | 329 |
| 2006 | 142 089 | 312 |
| 2013 | 114 112 | 303 |
Die getal lidmate neem af weens veral die afname in die Afrikanerbevolking as gevolg van die dalende geboortesyfer en lidmate wat sedert 1992 geëmigreer het. In 1990 is byvoorbeeld 5 926 kinders gedoop, maar in 2013 net 1 115, meer as vyf keer minder.
Kerklike publikasies
wysigDie Hervormer
wysigDie eerste uitgawe van die Kerk se amptelike mondstuk, Die Hervormer Geargiveer 2 Augustus 2012 op Wayback Machine, het in 1899 verskyn, maar is vanweë die oorlog gestaak, en kon eers in 1909 weer hervat word. Die Hervormer word sedert Januarie 2015 in gedrukte formaat en elektronies gepubliseer.
Die Almanak
wysigIn 1907 het die Kerk se inligtingsbron, Die Almanak, vir die eerste keer verskyn. Tans is daar elke dag 'n dagstukkie beskikbaar wat ook in die Bybelse dagboek agter in Die Almanak uitgegee word. Die dagstukkies verskyn sedert 2013 daagliks op die Kerk se Facebookblad.
Konteks
wysigIn 1990 is die Kerk se maandelikse tydskrif, Konteks Geargiveer 6 Augustus 2012 op Wayback Machine, in die lewe geroep.
Blitspos@nhk (voorheen e-Hervormer)
wysigIn 2005 is 'n weeklikse internet gebaseerde nuusbrief, e-Hervormer Geargiveer 2 Augustus 2012 op Wayback Machine in die lewe geroep, wat ook aan e-posintekenare versend word. Dit is met ingang van 2015 herdoop tot Blitspos@nhk of kortweg bloot Blitspos.
Facebookblad
wysigIn November 2010 is 'n amptelike Facebookblad in die lewe geroep. Dit gee nie amptelike standpunte van die Kerk weer nie, tensy eksplesiet so aangedui by 'n bydrae, maar is 'n algemene forum vir publieke gebruik.
Teologiese opleiding
wysigDie teologiese opleiding was reeds sedert 1890 ter sprake, maar kon vanweë verskeie oorsake nie tot stand gebring word nie. Intussen het die bekwame predikant van Pretoria, prof PJ Muller, twee studente, JJ Prinsloo en JJ Kuhn, as predikante opgelei. Hulle is in 1909 tot die bediening toegelaat. In dieselfde jaar is die eerste Kuratorium benoem met die doel om 'n opleiding op te rig. In 1917 het die Fakulteit teologie Geargiveer 21 November 2008 op Wayback Machineaan die Transvaalse Universiteitskollege (tans Universiteit van Pretoria) tot stand gekom. Die oudste vakwetenskaplike teologietydskrif in Suid-Afrika, die HTS Teologiese Studies/Theological Studies (http://www.hts.org.za/index.php/HTS) (voorheen bloot Hervormde Teologiese Studies oftewel HTS) is in 1942 deur die Hervormde Kerk se teologiedosente aan die Universiteit van Pretoria tot stand gebring. Dit word tans elektronies as 'n oop toegang aanlynpublikasie uitgegee. Die Fakulteit Teologie het ook 'n webgebaseerde tydskrif teo.co.za waarin populêr-wetenskaplike artikels gereeld verskyn.
Sending
wysigDie sendingopdrag binne die Nederduitsch Hervormde Kerk is aanvanklik deur indiwidue, soos ds HCM Fourie bevorder, ondanks verskeie vooroordele wat bestaan het. Vanaf 1928–1945 was die sendingwerk deur die Nederduits Hervormde Sendinggenootskap Eiendoms Beperk gedoen. In 1945 het die kerk self verantwoordelikheid vir die opdrag aanvaar, maar werk sou eers vanaf 1951 daadwerklik onder leiding van dr (later prof) PS Dreyer gestalte kry. Die Sendingraad, soos dit later bekend geword het, het hulle vir 'n eie opleiding beywer. Vanaf 1961 is saam met die NG Kerk by Turfloop opleiding gegee. In 1979 is oorgeskuif na die Universiteit van die Noorde en het dit bekend geword as die Hervormde Teologiese Opleiding. Vanaf 1985 is die HTO by Klipdrift naby Hammanskraal gevestig. In 2006 is die HTO omskep in die Afrika Instituut vir Missiologie (AIM).
Barmhartigheidswerk
wysigIn 1923 het die Nederduitsch Hervormde Weeshuis (NHW) op Krugersdorp tot stand gekom en het later uitgebrei. Die Algemene Diakonale Raad het later intens by die werk betrokke geraak. Die armoedevraagstuk, veral van die verstedelikte Afrikaner ná 1902, het die Kerk aangegryp. Sedert 1924 het die Ondersteuningsraad baie projekte aangepak wat steeds in verskeie vorme voortgaan. So is bejaardesorg 'n hoë prioriteit gewees en in 1929 reeds is die eerste bejaardetehuis van die Kerk, Ons Tuis, se deure geopen.
Vroue se bydrae
wysigNederduitsch Hervormde Sustersvereniging (NHSV)
wysigDie rol van vroue in die Kerk is sedert 1940 georganiseer in die Nederduitsch Hervormde Sustersvereniging(NHSV) Geargiveer 10 Maart 2012 op Wayback Machine. Die NHSV verrig werk op die gebied van sogenaamde Christelike barmhartigheid. Sedert 1979 is vroue toegelaat om as diakens, ouderlinge en predikante te dien.
Vroue in die amp
wysigSedert 1979 is vroue toegelaat om as diakens, ouderlinge en predikante te dien. Die NHKA se eerste vrouepredikant was prof Yolanda Dreyer. Dr Elsabé Kloppers was die eerste vrouepredikant in Suid-Afrika wat 'n doktorsgraad in Teologie verwerf het.
Afrikaans as kerktaal
wysigOp liturgiese gebied het die Kerk in 1933 Nederlands as kanseltaal afgeskaf en is Afrikaans gebruik toe die eerste Afrikaanse vertaling van die Bybel in gebruik geneem is, in 1953 is dit hersien en in 1983 is die Nuwe Afrikaanse vertaling in gebruik geneem. In 1944 die eerste Afrikaanse Psalm- en Gesangeboek in gebruik geneem en in 1978 is daar 'n nuwe liedere bygevoeg. In 2001 is 'n nuwe Liedboek vir die Kerk vir die kerksang aanvaar.
Kerkwapen
wysigDie wapen van die Nederduitsch Hervormde Kerk van Afrika bestaan in hoofsaak uit die wapen van die voormalige Zuid-Afrikaansche Republiek met byvoeging van ’n randskrif met die Kerk se naam. Dit toon die noue band wat tussen die ZAR en die Nederduitsch Hervormde Kerk bestaan het, wat volgens artikel 20 van die ZAR se grondwet (1858) staatskerk was. Die eerste weergawe van die wapen is in 1858 deur die Volksraad van die ZAR goedgekeur. Daarna is byvoegings gemaak en het dit in sy bekende vorm gedurende 1870 op posseëls verskyn. Die Vierkleur pryk ook op die wapen. Dit is deur ds Dirk van der Hoff ontwerp en vanaf 1858 as landsvlag gebruik. Gedurende die 19de eeu het die Kerk nie die wapen gebruik nie. In 1879 het die Algemene Kerkvergadering goedgekeur dat die wapen as seël gebruik kon word – iets wat nooit uitgevoer is nie. In 1924 is die wapen vir die eerste keer as Kerkwapen op die Almanak gebruik. Vanaf 1925 het ook Die Hervormer die wapen begin gebruik. Sedertdien is pogings aangewend om die wapen esteties en heraldies te verbeter. In 1992 het die Algemene Kerkvergadering ’n kerklike weergawe van dié ou wapen laat goedkeur. Die wysigings op die ZAR-wapen hou in dat die arend en leeu beter aan heraldiese eise voldoen, die vlae effens anders gerangskik is, en die skild groter en meer ovaalvormig is.
Grondwet
wysigDie grondwet Geargiveer 2 Augustus 2012 op Wayback Machine is 'n verkorting van die Kerkorde[dooie skakel] van die Nederduitsch Hervormde Kerk van Afrika. Die Kerkorde reël die werksaamhede en die bedieninge van die Kerk.
Nuwe logo
wysigDie metaforiese voorstelling van Jesus wat die dissipels se voete was in die kerk se nuwe logo word gebruik om iets van die wese en roeping van hul kerkwees oor te dra. Die figuur wie se voete gewas word, is volgens die kerk die wêreld wat met die evangelie bedien word. Die kleiner gebukkende figuur is Jesus van Nasaret (en sy kerk op aarde) wat met sy hele wese dien. Die geboë lyne stel die dimensies voor wat deur die evangelie deurbreek moet word.
Bronnelys
wysig- Die amptelike webblad van die Nederduitsch Hervormde Kerk van Afrika Geargiveer 14 Maart 2012 op Wayback Machine (inligting is met toestemming hergebruik).
Eksterne skakels
wysig- Amptelike webwerf (af)
- Nederduitsch Hervormde Kerk op Facebook (af)
- Nederduitsch Hervormde Kerk op Twitter (af)