NG gemeente Vryheid

Die NG gemeente Vryheid is die moedergemeente van die Nederduitse Gereformeerde Kerk op die KwaZulu-Natalse dorp Vryheid. Dis ’n plattelandse gemeente en ’n groot deel van die boeregemeenskap om Vryheid skakel hier in.

Lucas J. Meyer (1846–1902), president van die kortstondige Nieuwe Republiek en stigter van die hoofstad daarvan, Vryheid, het die NG moederkerk se hoeksteen op 25 September 1891 gelê. D. Nicolson was die bouaannemer. Bouwerk is in 1894 voltooi. Voor die gebou is die Anglo-Boereoorlog-Burgermonument, een van verskeie gedenktekens op die terrein.

Stigting

Ds. Adriaan Jacobus Louw was van 1888 tot 1893 Vryheid se eerste leraar.

Die NG kerk Vryheid. Dit ontwerp deur die Durbanse vennote William Street-Wilson en Percy Barr, wat geduur het van 1888 tot Barr se dood in Desember 1893. Vryheid se moederkerk is al NG kerkgebou wat hulle ontwerp het.

Ds. G.F. Marais, leraar van 1893 tot 1898.

Ds. E.C. Anderssen was Vryheid se derde NG leraar.

Ds. C.J. Snyman was Vryheid se vierde NG leraar.

Ds. F.J. van der Merwe was Vryheid se vyfde NG leraar.

Ds. A.F. Malan en sy gesin.

Ds. G.J.V. Bell, leraar van 1946 tot 1951.

Ds. J.P. Theron, leraar van 1947 tot 1951.

Ds. J.T. Jordaan, leraar van 1965 tot 1974.

Die gemeente is op 25 September 1886 gestig in die gebied van die destydse Nieuwe Republiek onder president-generaal Lucas Meyer. Die stigting het onder die konsulentskap van ds. H.L. Neethling van Utrecht plaasgevind en die eerste kerkraadslede ouderlinge J.L. van Reenen, J. Swart, P.J. Fourie en J.F. van Staden en diakens C. Birkenstock, Gert van Rooyen, J.H. Steenkamp, P. de Jager, H. Potgieter, I. Rabe, S. van der Westhuizen, J. Behr.

Die pragtige kerkgebou is in 1894 in gebruik geneem en restourasiewerk is in 1970 gedoen. Die historiese kerkorrel dateer uit 1894.

Ds. A.J. Louw, later van Heidelberg (Tvl.), was die eerste vaste leraar en ná hom, tot in die middel van die 20ste eeu, die volgende: di. G.F. Marais, E.C. Anderssen (hy was op kommando met die burgers in die Engelse oorlog totdat hy gevange geneem is), C.J. Snyman, F.J. van der Merwe, A.F. Malan, G.J.V. Bell, Joz. P. Theron en M.M. van Rooyen.

Ná die vertrek van laasgenoemde drie predikante, wat as medeleraars gedien het, het die kerkraad besluit om die groot gemeente van oor die 2 000 lidmate onder leiding van ds. E.H. Latsky in twee gemeentes te verdeel. Pogings is middel 1951 aangewend om die afstigting van 'n deel van die gemeente te bewerkstellig, en waarborglyste is flink geteken, sodat die afstigting van Vryheid-Suid in November 1951 'n voldonge feit kon wees.

Op die Sinodale sitting van April 1951 is toestemming verleen tot die versoek van die vyf noordelike gemeentes van die NH of G Kerk in Natal om by die Natalse Kerk aan te sluit, en daarna is stappe gedoen om die inskakeling te bewerkstellig sodat hierdie gemeente saam met die van Utrecht, Babanango, Louwsburg en Paulpietersburg vanaf omstreeks 1952 onder die Natalse Kerk geressorteer het.

Die sendingwerksaamhede van die gemeente word waargeneem deur eerw. C.J.J. van Rensburg, bygestaan deur sy ywerige gade, een swart medeleraar en 'n aantal evangeliste. Die werkkring bevat duisende Zoeloes onder wie groot getalle nog totaal heidens was, aldus Ons gemeentelike feesalbum van 1952.

Latere ontwikkelings

Die dogtergemeente Vryheid-Suid is op 10 November 1951 van die moedergemeente afgestig en Vryheid-Oos op 27 Oktober 1962. Dié twee dogtergemeentes het op 1 April 1998 saamgesmelt as Vryheid-Suidoos. Vryheid-Wes het op 11 Junie 1971 afgestig van die destydse gemeente Vryheid-Suid, maar dit was omstreeks 2020 by die moedergemeente dat dit ingelyf is.

Enkele leraars

• Adriaan Jacobus Louw, 1888–1893
• Guillaume Francois Marais, 1893–1898
• Edwin Cheere Anderssen, 1899–1921 (toe hy die eerste keer sy emeritaat aanvaar)
• Christoffel Jacobus Snyman, 1922–1928 (aanvaar sy emeritaat; oorlede op 14 Oktober 1937)
• Francois Johannes van der Merwe, 1928–1945 (toe hy die eerste keer sy emeritaat aanvaar)
• André Francois Malan, 1944–1946
• George Johannes Viljoen Bell, 1946–1951
• Josua Petrus Theron, 1947–1951
• Marthinus Muller van Rooyen, 1948–1950
• Ernst Hendrik Latsky, 1951–1959
• Willem Jacobus Gerhardus Lubbe, 1960–1962 (waarna Vryheid-Oos tot 1967)
• Johannes Theodoris Jordaan, 30 Januarie 1965–1974 (oorlede op 28 Junie 2019 in die ouderdom van 92 jaar en amper ses maande)
• Hennie van Schalkwyk, ? – 27 September 2020 (laaste erediens gelei)

Bronne

• Olivier, ds. P.L. (samesteller), Ons gemeentelike feesalbum. Kaapstad en Pretoria: N.G. Kerk-uitgewers, 1952.
• (af) Besonderhede van die gemeente op die webtuiste van die NG Kerk in KwaZulu-Natal Geargiveer 8 Oktober 2015 op Wayback Machine. URL besoek op 23 Julie 2015.

Sien ook

• NG gemeente Babanango

Eksterne skakels

• Die kerkgebou by Utrechtstraat 180, Vryheid, soos te sien op Google Maps. URL besoek op 23 Julie 2015.