Hürrem Sultan

Hürrem Sultan (Ottomaanse Turks: خُرَّم سلطان, Ḫurrem Sulṭān; 1502 – 15 April 1558, ook bekend as Roxelana, Roxolana, Ruziac, Rosanna of Roxelane) was die gunsteling metgesel en later die hoofgade en wettige vrou van die Ottomaanse Sultan Süleyman die Manjifieke en die moeder van Şehzade Mehmed, Mihrimah Sultan, Şehzade Abdullah, Sultan Selim II, Şehzade Bayezid, en Şehzade Cihangir.

Portret deur Titian getiteld La Sultana Rossa, 1550.

Sy was een van die mees invloedryke vroue in die Ottomaanse geskiedenis en 'n prominente sowel as kontroversiële figuur tydens die era bekend as die Sultanaat van Vroue. Sy was die eerste "Haseki Sultan" (Hoofgade van die Sultan) en het daardeur mag en invloed binne die politiek van die Ottomaanse Ryk behaal. Sy het 'n aktiewe rol in sake van die Ryk gespeel.

Afkoms

Hürrem Sultan was 'n boorling van Pools-Roethenië en was van Slawiese afkoms (onder andere aangehaal as "Pools" of "Rusyn"). Sy is gebore in die dorp van Rohatyn, 68 km Suid-Oos van Lwif, 'n groot stad van die Woiwodskap Roethenië in die Kroon van die Koninkryk van Pole (vandag in Wes-Oekraïne).

In die 1520's is sy deur die Krim-Tartare ontvoer tydens een van hul gereelde aanvalle op hierdie gebied. Hulle het haar as 'n slaaf gevat (waarskynlik eers na die Krim-stad van Kaffa, 'n belangrike sentrum van die slawe-handel, en later na Konstantinopel). Daarna is sy gestuur na die harem van Süleyman.

Mikhalon Lytvyn, ambassadeur van die groothertog van Litaue aan die Krim-khanaat het in sy De moribus tartarorum, lituanorum et moscorum ("Op die gebruike van die Tartare, Litaue en Moscovians", geskryf c. 1548–1551) vermeld dat:

"[…] die mees geliefde vrou van die huidige Turkse keiser – moeder van sy Eersgebore [seun] wat na hom sal regeer, is ontvoer van ons land".

Volgens bronne uit die laat 16de-eeu en vroeë 17de-eeu, soos die poolse digter Samuel Twardowski (oorlede 1661), wat hierdie onderwerp in Turkye ondersoek het, was Hürrem skynbaar die dogter van 'n Russies-Ortodokse priester.

Verhouding met Süleyman

Roxelana het iewers tussen 1517 en 1520 by die keiserlike harem aangekom; beslis voor Süleyman die sultan in 1520 geword het. Sy het vinnig die aandag van haar meester getrek. Sy het gou Süleyman se mees prominente metgesel langs Gülfem en Mahidevran (ook bekend as Gülbahar) geword. Haar vreugdevolle gees en speelsheid het vir haar 'n nuwe naam verdien, Hürrem, van die Persiese Khorram, "die vrolike een". In die Istanbulse harem het Hürrem 'n mededinger teen Mahidevran geword terwyl sy haar invloed op die Sultan versterk het.

Onder sy pennaam, Muhibbi, het Sultan Süleyman hierdie gedig vir Hürrem Sultan geskryf:

"Troon van my eensame nis, my rykdom, my liefde, my maanlig.
My opregte vriend, my vertroueling, my bestaan, my Sultan, my een en enigste liefde.
Die mooiste onder die mooi...
My lente, my geseënde vrolike liefde, my dag, my geliefde, laggende blaar...
My plante, my soet, my roos, die een wat nie my ontstellend in hierdie wêreld laat voel...
My Istanbul, my Kraman, die aarde van my Anatolië
My Badakhshan, my Bagdad en Khorasan
My vrou van pragtige hare, my liefde van die skuins-voorkop, my liefde van oë vol vrolikheid...
Ek sal altyd jou lof sing
Ek, geliefde van die gekwelde hart, Muhibbi van die oë vol trane, ek is gelukkig."

Staatsake

Brief van Hürrem Sultan aan Sigismund II Augustus, om hom op sy toetreding tot die poolse troon in 1549 te wens.

Hürrem Sultan het opgetree as Süleyman se hoofadviseur oor sake van die staat, sy het ook 'n invloed op die buitelandse beleid en internasionale politiek gehad. Hierdie posisie het haar as een van die magtigste en invloedryke vroue in die Ottomaanse geskiedenis gevestig.

Om hierdie rede is sy as 'n kontroversiële figuur gesien weens bewerings van haar manipulering van politieke figure en planne om haar politieke teenstanders te vermoor.

Buitelandse beleid

Sy het twee briewe aan Koning Sigismund II Augustus van Pole (regentskap 1548–1572) geskryf.

Haar invloed op die buitelandse beleid het vreedsame verhoudings tussen Pole en die Ottomaanse Ryk verseker wat uiteindelik gelei het tot die Pools-Ottomaanse alliansie.

Liefdadighede

Die Turkse bad (hamam) opgerig deur Hürrem Sultan, Konstantinopel, 1556

Hürrem was betrokke by die konstruksie van 'n paar groot werke van openbare geboue. Onder haar eerste fondamente was 'n moskee, twee Koraniese skole (madrassa), 'n fontein, en 'n vroue-hospitaal naby die vroue se slawe-mark (Avret Pazary) in Konstantinopel (Haseki Sultan Kompleks). Dit is die eerste kompleks in Istanbul gebou deur die destydse nuwe imperiale argitek, Mimar Sinan. Sy het ook moskee-komplekse in Adrianopole en Ankara gebou.

Kinders

Met Süleyman het sy vyf seuns en een dogter gehad.

• Mehmed (1521 – 6 November 1543): Hürrem se eerste seun. Gebore in 1521 in Istanbul. Mehmed was die owerste van Manisa van 1541 tot sy dood.
• Mihrimah (21 Maart 1522 – 25 Januarie 1578): Hürrem se enigste dogter. Sy was op 26 November 1539 getroud met Rüstem, wat later die Ottomaanse Grootvizier geword het. Sy het die funksies van die Valide Sultan (posisie wat gewoonlik beklee is deur die lewende moeder van die huidige Ottomaanse Sultan) tydens Selim II (1566–1574) se regentskap uitgevoer.
• Abdullah (1522–1525)
• Selim (28 Mei 1524 – 12/15 Desember 1574): Hy was die goewerneur van Manisa na Mehmed se dood en later goewerneur van Konya. Hy is op die troon op 7 September 1566 as Sultan Selim II bekroon.
• Bayezid (1525 – 25 September 1561): Hy was die goewerneur van Kütahya en later Amasya.
• Cihangir (9 Desember 1531 – 27 November 1553)

Galery

• 
  16de-eeuse latyns-olie skildery van Hürrem Sultan getiteld Rosa Solymanni Vxor
• 
  Roxelana en Suleiman die Manjifieke deur die Duitse barok skilder Anton Hickel, (1780)
• 
  Portret van Hürrem Sultan geskep deur 'n 18de-eeuse Venesiese skilder, getiteld Rossa Solymanni Vxor.
• 
  Gravure deur Johann Theodor de Bry, (1596)
• 
  Die 16de eeu olie op hout skildery van Hürrem Sultan
• 
  Huldeblyk aan Roxelana op 'n 1997-Oekraïnse posseël

Eksterne skakels

• Universiteit van Calgary | Roxelana Geargiveer 20 Junie 2012 op Wayback Machine
• Hürrem Sultan se graf