Krim

Die Krim, as politieke entiteit op subnasionale vlak die Outonome Republiek die Krim (Oekraïens: Автономна Республіка Крим, Avtonomna Respublika Krim; Russies: Автономная Республика Крым, Avtonomnaja Respublika Krim; Krim-Tataars: Qırım Muhtar Cumhuriyeti, Къырым Мухтар Джумхуриети), is 'n skiereiland aan die noordkus van die Swartsee en 'n outonome republiek in Oekraïne wat sedert 2014 deur Rusland opgeëis word.

Outonome Republiek die Krim
Автономная Республика Крым
Qırım Muhtar Cumhuriyeti

Vlag Wapen
Nasionale leuse: Процветание в единстве ("Welvaart in eenheid")
Volkslied: Гімн Автономної Республіки Крим (Volkslied van die Outonome Republiek van Krim)
Hoofstad	Simferopol
Grootste stad	Hoofstad
Amptelike tale	Russies, Oekraïens en Krim-Tataars
Regering Eerste minister	Russiese Republiek Sergei Aksyonov
Onafhanklikheid Krim Federale Distrik	18 Maart 2014
Oppervlakte  - Totaal    - Water (%)	26 081 km2   10 038 myl2 -
Bevolking  - 1 Maart 2012-skatting  - 2003-sensus  - Digtheid	1 962 663 (n.v.t.) 2 033 700 75.2 / km2
Geldeenheid	Russiese roebel (sedert 1 Junie 2014) (RUB)
Tydsone  - Somertyd	Oos-Europese Tyd (OET) (UTC+2) Oos-Europese Somertyd (OEST) (UTC+3)
Internet-TLD	.crimea.ua
Skakelkode	+380

Sononder in Soedak.
Krimlandskappe is van poëtiese intensiteit en het groot digters soos Aleksander Poesjkin en Adam Mickiewicz geïnspireer

Skemertyd in die Demerdji-bergreeks

Die Krim-skiereiland verskil nie net in klimaat van die res van Oekraïne nie. Opvallend is die verskeidenheid kulturele invloede wat aan 'n lang lys van vreemde veroweraars te danke is. Die skiereiland se strategiese ligging in die Swartsee en sy vrugbare landbougrond het steeds weer die aandag van vreemde moondhede getrek. So is die gebied gedurende sy vroeë geskiedenis deur Cimmeriërs, Grieke en Romeine (wat dit Taurica genoem het), Skitiërs, Krim-Gote, Hunne, Bulgare, Chasare, Kiëf-Roes, Bisantyne, Kiptsjakke, Ottomaanse Turke, die Tatare van die Goue Horde en die Mongole ingeneem en oorheers.

In die 13de eeu is die Krim gedeeltelik deur die twee leidende Italiaanse stadstate, die Republieke van Venesië en Genua, oorheers en het later, van die 15de tot 18de eeu, deel uitgemaak van die Krim-Khanaat, 'n protektoraat van die Ottomaanse Ryk. In hierdie periode het dit die sentrum van 'n florerende slawehandel geword.

Vanaf die 18de tot die 20ste eeu was die skiereiland onder die bewind van die Russiese Ryk. Die Krim het ná die val van die Russiese Tsareryk in 1917 'n kort tyd lank as selfstandige staat bestaan, maar het vervolgens tydens die Russiese Burgeroorlog as 'n belangrike basis vir die Wit Leër in hul stryd teen die Bolsjewiste gedien. Die gebied is 'n tyd lank deur 'n reeks onstabiele regerings geadministreer voordat dit as 'n Outonome Sosialistiese Sowjetrepubliek in 1921 by die Sowjetunie ingelyf is.

Ná 'n kortstondige besetting deur Nazi-Duitsland gedurende die Tweede Wêreldoorlog, waartydens die seehawe van Sewastopol byna volledig verwoes is, is die Krim in administratiewe opsig by die magtigste entiteit binne die Sowjetunie, die Russiese Sosialistiese Federale Sowjetrepubliek (RSFSR), ingelyf en later weer as deel van die Oekraïense Sosialistiese Sowjetrepubliek geadministreer.

Ná die verbrokkeling van die Sowjetunie het die Krim steeds deel van Oekraïne gebly en 'n outonome parlementêre republiek gevorm wat oor sy eie grondwet beskik en in ooreenstemming met Oekraïense wette geregeer is. In Maart 2014 het die plaaslike regering Krim eensydig onafhanklik verklaar. Ná 'n omstrede referendum, waartydens 'n meerderheid kiesers ten gunste van die aansluiting by die Russiese Federasie gestem het, is die skiereiland de facto by Rusland ingelyf.

Die stad Simferopol, wat reeds in die antieke tydperk bestaan het en as basis vir die Sowjet-Russiese Swartseevloot gedien het (tans is dit die hoofbasis vir die Russiese Swartseevloot), dien as hoofstad van die Krim en as administratiewe setel van die plaaslike regering. Die outonome republiek met 'n oppervlakte van 26 081 km² het 'n bevolking van twee miljoen, waaronder 60 persent etniese Russe en 25 persent etniese Oekraïners. 77 persent praat Russies as moedertaal en tien persent Oekraïens.

Geografie

Ligging en landskapsvorme

Die Krimskiereiland, vroeër ook Tauriese Skiereiland genoem, is in die suide van Oekraïne geleë en word deur twee groot waterliggame omring – die See van Azof in die noordooste en die Swartsee in die weste en suide. Die landengte van Perekop, wat net agt kilometer wyd is, vorm die enigste landverbinding met die Oekraïense vasteland in die noorde. Ná die Russiese anneksasie van die skiereiland is 'n padbrug, die sogenaamde Krimbrug, oor die Seestraat van Kertsj gebou wat die Krim met die Russiese vasteland verbind.

Die Outonome Republiek Krim en die hawestad Sewastopol

'n Ortodokse kruis op die bergpiek Roman Kosj

Met 'n oppervlakte van 26 081 km² is die Krim effens kleiner as België. Dit strek oor 'n maksimumafstand van 205 kilometer in noord-suidelike en oor 325 kilometer in oos-westelike rigting. Die noorde van die skiereiland bestaan uit 'n plat steppe-landskap wat saam met die saggies golwende heuwelland op die Kertsj-skiereiland sowat vier-vyfdes van die totale oppervlakte beslaan.

Die suide is bergagtig met drie bergreekse wat saam die Krimgebergte vorm en almal parallel in oos-westelike rigting loop. Kenmerkend is die drie landskapsvorme wat deur al drie reekse gedeel word: sagte hellings in die noorde, hoë bergwande in die suide en lig beboste hoogplato's. Die hoogste bergpieke is Roman Kosj (1 545 meter bo seevlak), Tsjatirdag (1 527 meter) en Lapata (1 406 meter).

Die bergreekse vorm nie net 'n geografiese versperring met 'n wydte van sowat 50 kilometer nie, maar is ook 'n klimaat- en waterskeiding. Die gebied suid van die Krimgebergte het 'n Mediterreense klimaat wat uiters geskik vir wyn- en vrugteverbouing is. So staan die Krimskiereiland al lank vir sy vonkelwyn van hoë gehalte bekend. Die noordelike dele van die Krim word deur 'n gematigde klimaat gekenmerk waardeur winters heelwat kouer is as in die suide.

Waterliggame

Die Salgirdam naby Simferopol

Waterval in die Krim se "Grand Canyon"

Water was nog altyd skaars op die Krim en is in die verlede dikwels as 'n heilige goed beskou. Ook vandag moet gedurende droë somers gereeld waterbeperkings ingestel word. Die kanaal, wat in die Sowjettydperk gebou is om water uit die Dniprorivier na die skiereiland om te lei, voorsien ekstra water aan die Krim, maar kan nie tred hou met die immer stygende vraag na water nie.

Die sowat 150 riviere, wat op die skiereiland vloei en almal in die Krimgebergte ontspring, is merendeels klein bergstroompies wat gedurende die somermaande opdroog. Die grootste hiervan, die Salgir, vloei grotendeels deur laer geleë gebiede. Noord van Simferopol neem sy waterafloop in die steppelandskap merkbaar af voordat dit in die noordooste van die Krim in die Siwasj-soutmeer uitmond. Gedurende warm somers droog ook dié rivier dikwels op.

'n Aantal riviere, wat teen die suidelike hellings van die bergreeks ontspring, begin as watervalle. Die meeste waterliggame in die noordelike steppelandskap is soutmere, veral by die landengte van Perekop, naby Kertsj, Jevpatorija en Saki), en mineraalryke warmwaterbronne. Die meeste soutmere het 'n diepte van slegs een meter en droog gedurende die warmste somermaande op.

Toeristegebiede langs die kus

'n Klipstrand in Jalta

Die bekende herstellings- en strandoorde van die Krim is op 'n nou kusstrook tussen die suidelike hellings van die hoofreeks en die Swartsee geleë. Hierdie smal kuslandskap met 'n wydte van tussen twee en agt kilometer word in geografiese opsig dikwels verder verdeel in die eintlike Krim-suidkus (met die bekende toeristestad Jalta), wat wes van Aloesjta geleë is, en die Suidooskus, wat ooswaarts tot by Feodosija strek. Die derde belangrike herstellings- en toeristegebied op die Krim is aan sy weskus geleë, met Jevpatorija as belangrikste nedersetting.

Die bekendste strand- en herstellingsoorde langs die suidkus is – in oos-westelike rigting – Aloesjta, Goersoef, Massandra, Jalta, Liwadia, Oreanda, Mischor (met die herstellingsoorde Gaspra en Koreis), Aloepka, Simeis en Foros. Behalwe vir Gaspra en Koreis (wat op 100 meter bo seevlak en 'n entjie van die strand af geleë is) is alle genoemde nedersettings aan die see geleë.

Flora en fauna

Plantegroei

'n Denneboom (Pinus brutia) langs die Golitsinpad, 'n staproete wat in die rotswand van die Choba-Kaja-bergpiek gebeitel is

Vanweë sy besondere geografiese ligging vervul die Krim as planteryk in vele opsigte 'n soort brugfunksie en verbind die flora van verskillende streke met mekaar – die Oos-Europese Vlakte, die Mediterreense gebied, Klein-Asië en die Kaukasus. So word die plaaslike flora op plekke, veral in die Krimgebergte, deur 'n groot verskeidenheid spesies gekenmerk. Daarnaas word hier ook spesies aangetref wat in ander Europese bergstreke soos die Apennyne, die Pireneë en die Balkanskiereiland lankal verdwyn het nadat die plantegroei in dié gebiede baie eeue lank aan menslike invloed soos byvoorbeeld intensiewe boerdery blootgestel was.

Mikroalge (Dunaliella salina) gee 'n pienk kleur aan die Siwasjmeer, 'n uitgestrekte stelsel van ondiep soutwater-strandmere aan die Krim se noordooskus

Gedurende die jongste geologiese tydperk het die Krim se landverbinding met die vasteland verbreek, en dit het in plant- en dierkundige opsig 'n eiland geword. Die Siwasj-soutmeer in die noorde van die skiereiland vorm sedertdien 'n onoorkombare versperring vir die meeste plant- en dierspesies sodat die Krim se plante- en diereryk 'n onafhanklike ontwikkelingsproses gevolg het.

Die natuurlike plantegroei op die Krim word op meer as 2 700 spesies beraam, waarvan 280 uitsluitlik op die skiereiland voorkom. Vir die beskerming van die inheemse flora en sy bedreigde spesies is ses natuurparke, 29 reservate en natuurmonumente asook 102 bykomende beskermingsgebiede opsygesit.

Afhangende van klimatiese besonderhede verskil die inheemse flora van streek tot streek. Die steppegebiede, waar veral graan, wyn en vrugte verbou word, is arm aan natuurlike plantspesies. Daarenteen is die laer geleë dele van die Krimgebergte met digte bosse bedek. Hier word hoofsaaklik eike-, beuke-, esse-, esdoring- en dennebome (Pinus) asook Europese haagbeuke (Carpinus betulus) aangetref.

Die suidkus met sy mediterreense klimaat is die natuurlike habitat van subtropiese plantspesies soos palms, sipresse, pistachio-, amandel-, jenewer-, magnolia-, seder-, oleander- en olyfbome. Hier is ook wingerde en tabakplantasies aangelê.

Dierelewe

'n Wyfiekewer van Carabus scabrosus tauricus

Die kusgebiede in die noorde van die Krim soos die Karkinitskibaai dien as broeiplekke vir 'n verskeidenheid watervoëlspesies, waaronder eende en seemeeue. Reiers maak hul neste in die digte riet. 'n Deel van die noordelike kusstrook is saam met 'n aantal eilande tot natuurbewaringsgebied verklaar. Swane, wat volop is in die gebied, was die naamgewers vir die eilandgroep wat as Swaaneilande bekend staan.

Slegs 'n beperkte aantal dierspesies is aangepas om in die steppegebiede te oorleef. Dit is die habitat van hase, muishonde, vosse, hamsters, rotte, verskillende muisspesies, lewerike en valke. Die berggebiede is die natuurlike habitat van bokke, vosse, marters, dassies, kraaie, spegte en uile.

Ondergrondse holtes is geskikte rusplekke vir 'n verskeidenheid dierspesies soos vlermuise, wurms, insekte en weekdiere. Vlermuise rus in kolonies van ses of meer spesies in rotsklowe, grotte en soms ook in dakkamertjies van huise. 'n Groot verskeidenheid akkedisse kom op die skiereiland voor, waarvan sommige spesies tot bepaalde streke beperk is. So is die inheemse Krimgekko se habitat beperk tot die suidelike kusstrook tussen Sewastopol en Aloesjta waar dit in laer geleë gebiede op hoogtes van maksimaal 300 meter bo seevlak aangetref word.

Endemiese dierspesies, wat uitsluitlik op die Krim voorkom, sluit Krimherte en kewerspesies soos Carabus scabrosus tauricus en Brachinus pectoralis en die houtluis Porcellionides approximatus in. Van die Krim se fauna word meer as die helfte – altesaam 196 spesies – as bedreig geklassifiseer, waaronder die swart ooievaar, enkele dolfynspesies, poue, kraanvoëls, seearende en boomsingertjies.

Geskiedenis

Die Krim se naam het sy etimologiese wortel vermoedelik in die Mongools-Tataarse kerim of "vesting", of die Krim-Tataarse qrim ("rots"). Alhoewel die skiereiland 'n lang en wisselvallige geskiedenis het, was daar – volgens moderne kategorieë – nooit 'n inheemse bevolking nie. Die Krim het in die verlede onder Kimmeriese, Tauriese, Skitiese, Griekse, Romeinse, Gotiese, Sarmatiese, Bisantynse, Hunniese, Chasariese, Kiptsjakiese, Mongools-Tataarse, Venesiaanse, Genuese, Osmaanse en uiteindelik Russiese bewind gestaan.

Antieke tydperk

Die bouvalle van Chersonesos, met die 19de eeuse Ortodokse Wladimirkatedraal in die agtergrond

In die antieke tydperk is die Krim aanvanklik deur Kimmeriërs en Tauriërs, later deur Skitiërs bewoon. Griekse setlaars het kolonies gestig wat die bakermat van die Bosporus-koninkryk sou vorm. Die skiereiland het in Grieks as Chersónesos Tauriké of Tauriese Skiereiland bekend gestaan, 'n naam wat na die destydse bewoners, die Tauriërs, verwys het. Chersonesos, 'n Griekse nedersetting naby die huidige Sewastopol, het tot die belangrikste antieke nedersetting ontwikkel.

In die 1ste eeu v.C. het die Krim onder Romeinse invloed gekom, alhoewel dit nooit 'n Romeinse provinsie geword het nie. So het die Bosporus-ryk ook in die Romeinse tyd sy onafhanklikheid formeel gehandhaaf, net soos die Griekse polis Chersonesos.

In die tyd van die Europese volksverhuising het Gotiese setlaars hulle in die 3de eeu n.C. op die Krim gevestig. Hierdie Germaanse stam, wat later as Krimgote bekend sou staan, het sy spore tot in die 16de eeu gelaat. So het die Italianers na die skiereiland nog in die 15de eeu as Gotia verwys.

Vanaf die 5de eeu het 'n reeks opeenvolgende veroweraars die Krim binnegeval – Hunne, Chasare, Kumare en Tatare. In die Middeleeue is na die Krim derhalwe as Chasariese Skiereiland of Gazaria verwys.

Middeleeue

Die kasteel in Soedak is 'n indrukwekkende voorbeeld van die magtige vestings wat die Genuese handelsposte op die Krim beskerm het

In die 13de eeu het Mongole van die Goue Horde, wat die Krim by hul invloedsfeer ingelyf het, hul handelsbetrekkinge na verafgeleë gebiede uitgebrei. Die Krim se handelsbande met Egipte was so belangrik soos die Mongoolse betrekkinge met die Italiaanse stadstate Venesië en Genua. Dié twee Italiaanse republieke het dikwels as middelmanne vir handel met Egipte opgetree en hiervoor hul handelsvlote as vervoergeriewe beskikbaar gestel.

Vir Genuese koopliede was die Krim die spilpunt van handel met die Ooste waar karavane met sy en speserye aangekom het. Die Genuese handelsposte in die gebied is deur magtige vestings beskerm wat later deur Mongoolse aanvallers ingeneem en vernietig is. Die vesting Sudak is die enigste wat tot vandag toe bewaar gebly het.

Slawe was een van die vernaamste "uitvoergoedere" op die Egiptiese roete, maar is ook na Europa verkoop, net soos graan, speserye, velle en huide. Die Krim het voordeel getrek uit sy strategiese ligging naby die noordelike eindpunt van die Syroete of "Mongoolse Roete". Die enigste mededinger van ekonomiese belang vir hawestede in die Krim was Tana, 'n Venesiaans-oorheerste seehawe by die Donrivier se monding in die Swartsee.

Die Krim se politieke geskiedenis in die laat middeleeue is oorheers deur die strawwe mededinging en konflikte tussen Christelike moondhede, waaronder Genua, Venesië en die Bisantynse Ryk; en hulle dikwels vertroebelde betrekkinge met die Mongoolse Goue Horde en Osmaanse Ryk wat sy magsgebied in dié tyd bestendig uitgebrei het. In die loop van die 15de eeu het die Krim uiteindelik in sy geheel onder Osmaanse bewind gekom. Italiaanse koopmans, wat voor hierdie ontwikkeling die oorheersende faktor in die Krim se buitehandel was, is na Konstantinopel en Pera gedeporteer.

Khanaat van die Krimtatare

Tataarse begraafplaas in die Bachtsjisarai-paleis

Die Goue Horde was al besig om te verbrokkel toe 'n sylyn van die Mongole-khane omstreeks 1430 die sogenaamde Krim-khanaat met die hoofstad Bachtsjyssaraj gevestig het, 'n ryk wat ook groot dele van die huidige Oekraïne oorheers het. Dié ryk het al in 1475 onder Osmaanse bewind gekom, maar het nogtans 'n mate van outonomie geniet en is in die volgende eeue, tot en met die Russiese verowering van die Krim, deur die Tataarse Giray-dinastie geregeer. In 1502 het die Krimtatare 'n oorwinning oor die laaste khan van die Goue Horde behaal en sodoende die weg gebaan vir die Russiese verowering van Kasan in 1552 en Astrachan in 1556.

Die Oekraïense binneland het in dié tyd steeds weer onder Krimtataarse rooftogte deurgeloop waarby baie Oekraïense gevangenes as slawe na die Midde-Ooste verkoop is. In 1571 het Krimtataarse magte so ver noord as Moskou beweeg en die stad aan die brand gesteek. Hulle het in die volgende jaar in die slag van Molodi 'n verpletterende nederlaag gely.

Russiese bewind

Die Russiese Eskader in Sewastopol.
Skildery deur Iwan Konstantinowitsj Aiwazofski (1846)

Die Chersonesos-klok, een van die hoofbesienswaardighede in Sewastopol, is in die laat 18de eeu as misklok gegiet

In 1774 het die Krim volgens 'n Russies-Osmaanse ooreenkoms van die Osmaanse Ryk onafhanklik geword en daarna gaandeweg onder Russiese invloed gekom. Die Russiese Ryk het druk op die Christelike bevolking – hoofsaaklik Oekraïners, Grieke en Armeniërs – uitgeoefen om die skiereiland te verlaat en sodoende die Krim se ekonomiese agteruitgang en 'n burgeroorlog tussen die verskillende khane bevorder.

Onder Grigori Potjomkin is die Krim deur Rusland geannekseer en deur tsarin Katharina die Grote op 8 April 1783 formeel tot 'n gebied verklaar wat "van nou af en vir alle tye" onder Russiese bewind sou bly. In administratiewe opsig het die skiereiland deel uitgemaak van die Goewerment Taurië (Russies: Таврическая губерния), net soos 'n deel van die oostelike vastelandse kus wat tot die Dnipro-rivier se benedeloop gestrek het. Die Russiese owerheid het vergeefse pogings onderneem om die Tataarse Krim deur die nuwe naam Taurië te vervang.

Ná die aansluiting by Rusland was die amptelike beleid daarop gemik om die Krimtataarse element terug te dring. So is die vestiging van ander etniese groepe, waaronder Duitse, Griekse, Bulgaarse, Baltiese en Russiese setlaars, bevorder. Die laasgenoemde was merendeels afgetrede soldate of Zaporozje-kosakke. Tataarse boere, wat 96 persent van die Tataarse bevolking verteenwoordig het, is na die onvrugbare gebiede in die binneland teruggedring waar hulle in armoede verkeer en kultureel verarm het.

Vrugbare landbougrond is vanaf 1784 onder die bevel van Potjomkin gekonfiskeer en aan Russiese adellikes oorhandig. As gevolg van dié beleid het 'n massavlug van Tatare begin. Na ramings is meer as 100 000 Tataarse bewoners verdryf, hoofsaaklik na Turkye waar hul nakomelinge steeds aangetref word.

Die reis van tsarin Katharina II deur die nuut verowerde suidelike gebiede in 1787, wat deur haar tydgenote gedokumenteer is, word algemeen as die historiese beginpunt van die Russiese "Krimmite" beskou. Russiese politici en militariste was bewus van die geostrategiese betekenis van die Krim, maar nogtans was die kennis oor die skiereiland se geografie en natuur indertyd nog baie beperk. Die tsaregesin het vooraf wetenskaplikes en diplomate as verkenners uitgestuur.

'n Groot vuurwerkvertoning is ter geleentheid van tsarin Katharina II se besoek op die Krim gehou
Skildery deur 'n onbekende kunstenaar

Tsarin Katharina II se reisgeselskap het naas die Oostenrykse keiser Joseph II ook Franse, Engelse en Duitse gesante ingesluit waardeur die reis 'n besondere politieke betekenis gekry het – vir die Russiese Ryk was dit 'n welkome geleentheid om sy mag en invloed te demonstreer. Die legendariese "Potjomkin-dorpe" word steeds met dié rondreis verbind. Potjomkin het sekerlik nie die straattonele van vals fasades laat bou nie waarmee die term vandag geassosieer word, maar beslis moeite gedoen om vir die tsarin en haar begeleiers die indruk van 'n welvarende streek te skep – met nuut geverfde fasades, welgevoede boeregemeenskappe wat vrolik gesing het terwyl hulle hul werk op die velde verrig het, en Krimtatare wat hul lojaliteit aan die Russiese tsarin betoon het. Potjomkin het deeglik uit eie belang gehandel en met sy vertoning van natuurskoon, ekonomiese welvaart en vreedsame onderdane sy kritici in Sint Petersburg laat verstom nadat gerugte van sy beweerde onvermoë die rondte in die Russiese hoofstad gedoen het.

Die kusstad Sewastopol is in die eerste helfte van die 19de eeu onder leiding van admiraal Michail Lasaref tot die hoofbasis van die Russiese Swartseevloot uitgebou. Sewastopol en ander gebiede op die Krim is tussen 1853 en 1856 deur die Krimoorlog geraak. Dele van die skiereiland is tydelik deur geallieerde magte (waaronder Franse en Britse troepe as bondgenote van die Osmaanse Ryk, vanaf 1855 ook magte van die Koninkryk Sardinië). Die oorlogshandelinge het tot 'n verdere massavlug van Krimtatare gelei wat weens hul steun vir die Osmaanse saak Russiese vergelding gevrees het. In die 1870's en 1880's het die massa-emigrasie van Krimtatare voortgeduur sodat hulle teen die einde van die 19de eeu nog slegs 'n minderheid van sowat 187 000 (in vergelyking met 'n totale bevolking van 530 000) gevorm het.

Ná die Russiese Oktoberrewolusie is in 1917 die kortstondige "Tauriese Sosialistiese Sowjetrepubliek" (Russies: Советская Социалистическая Республика Тавриды) op die Krim uitgeroep. Dit is opgevolg deur die onafhanklike Krimtataarse "Volksrepubliek die Krim".

Tyd tussen die wêreldoorloë

Gedurende die Russiese Burgeroorlog is die Krim deur die anti-kommunistiese Wit Leër beset. Nadat hul aanvoerder, Pjotr Nikolajewitsj Wrangel, 'n militêre nederlaag gely het, is die skiereiland deur die Rooi Leër ingeneem. In 1921 is die Outonome Sosialistiese Sowjetrepubliek Krim geproklameer wat deel uitgemaak het van Sowjet-Rusland (die Russiese Sosialistiese Federatiewe Sowjetrepubliek) – en juis nie die Oekraïense Sosialistiese Sowjetrepubliek waaraan dit in die noorde gegrens het nie.

Stalin se geforseerde kollektivering van die landboubedryf het, net soos in die aangrensende Oekraïne, gepaard gegaan met hongersnood. Die Tataarse bevolking was bowendien die teiken van russifisering. So is die Krimtataarse politieke en kulturele elites tussen 1928 en 1939 geëlimineer.

Tweede Wêreldoorlog

Die Britse premier Winston S. Churchill, die Amerikaanse president Franklin D. Roosevelt en Sowjetleier Josef Stalin tydens die Jalta-konferensie in Februarie 1945

Gedurende die Tweede Wêreldoorlog is die Krim ná hewige gevegte tussen Duitse en Sowjet-troepe in Sewastopol – wat indertyd as die wêreld se sterkste vesting beskou is – tussen 1942 en 1944 deur die Duitse Weermag beset. Die Nasionaalsosialistiese het die skiereiland – met verwysing na die Germaanse Krimgote – as Gotengau geannekseer en voorsiening vir die vestiging van Suid-Tiroolse setlaars gemaak. Weens die militêre verloop van die oorlog is hierdie plan egter nooit verwesenlik nie. In die katakombes van Adjimoesjkai het duisende Sowjet-soldate en burgerlikes nog tot in die laat najaar van 1942 felle weerstand teen die Weermag gebied.

Op bevel van Josef Stalin is die Krimtatare op 18 Mei 1944, ná die Slag op die Krim, weens hul beweerde kollaborasie met die Duitse besetters – en ondanks die feit dat talle Krimtatare as soldate in die Rooi Leër geveg het – na Sentraal-Asië gedeporteer. Sowat die helfte van die Krimtataarse bannelinge, wat in veewaens vervoer is, het nog op pad na hul bestemmings gesterf. Ook Armeniërs en Krimduitsers het hierdie lot gedeel en is na ander streke verban. Die Krim se status as outonome gebied binne die Sowjetunie is deur Stalin herroep.

In Februarie 1945 is die Jalta-konferensie, waartydens die Geallieerde Magte belangrike besluite oor die na-oorlogse orde geneem het, op die Krim gehou.

Na-oorlogse tydperk en Russies-Oekraïense konflik

Swartseekus naby Kanaka

Die fregat Hetman Sahaidatsjni, vlagskip van die Oekraïense Vloot, in Sewastopol-hawe. Volgens nuusberigte het die skip ná 'n muitery aan boord die Sint Andrieskruisvlag, simbool van die Russiese Vloot, gehys terwyl dit vroeg in Maart 2014 op pad na Sewastopol in Mediterreense waters gevaar het

Digte mis omhul die bergpiek Sjaän-Kaja in die Jalta-natuurreservaat

Vanaf 1946 was die Krim agt jaar lank 'n oblast van die Russiese Sosialistiese Federale Sowjetrepubliek (RSFSR). Nadat Nikita Chroesjtsjof, wat as nakomeling van Oekraïense boere in Rusland gebore is, as partyleier van die Kommunistiese Party van die Sowjetunie verkies is, is die Krimskiereiland ter geleentheid van die 300-jarige jubileum van die Verdrag van Perejaslaf by die Oekraïense Sosialistiese Sowjetrepubliek ingelyf. Weens die militêre bedreiging deur Pole het die Oekraïense Kosakkestaat in 1654 met dié ooreenkoms die Russiese Tsareryk as beskermende moondheid erken.

Volgens Nikita Chroesjtsjof se seun Sergei, 'n ruimtevaart-ingenieur en politoloog wat hom in die Verenigde State gevestig het, is die Krim nie om politieke, morele of etniese redes aan Oekraïne afgestaan nie, maar eerder weens ekonomiese oorwegings. In die 1950's is kanale beplan om die Wolgarivier met die Krim en die Donetsbekken te verbind. Om administratiewe prosedures te vergemaklik (veral met die oog op watervoorsiening), is besluit om die Krim by die Oekraïense Sosialistiese Sowjetrepubiek in te sluit sodat slegs een – en nie twee – republieke by dié projek betrokke was. Vir Chroesjtstjof was die moontlike ontbinding van die Sowjetunie en die onafhanklikwording van Oekraïne indertyd nog feitlik ondenkbaar.

Met die ontbinding van die Sowjetunie het die Oekraïense Sosialistiese Sowjetrepubliek op 24 Augustus 1991 binne sy bestaande grense onafhanklik geword, met die Krimskiereiland as integrale bestanddeel van sy staatsgebied. In 'n referendum, wat in Desember 1991 gehou is, het 54 persent van die kiesers op die Krim die proklamasie van 'n onafhanklike Oekraïense republiek goedgekeur. Nogtans het die Oekraïense regering aanvanklik moeilikhede ondervind om sy gesag oor die gebied te vestig. 'n Beplande referendum oor die onafhanklikwording van die Krim is uiteindelik nie gehou nadat plaaslike politici onder die politieke druk uit Kiëf geswig het. Vervolgens het die strydende partye in 1992 'n kompromie aangegaan waarvolgens die Krim as selfregerende republiek binne die Oekraïense staat 'n hoë mate van outonomie sou geniet, onder meer ten opsigte van finansiële sake, administrasie en regswese. Die Krim se grondwet van 1998 het die taalregte van Oekraïens-, Russies- en Krimtataarssprekendes verskans.

Vir die Russiese Federasie was veral die verlies van Sewastopol, die tuishawe van die Russiese Swartseevloot, 'n probleem. Die stad is nie net die belangrikste Russiese vloothawe nie, maar het vanweë sy besondere rol in die Krimoorlog en die Tweede Wêreldoorlog byna mitiese status verwerf. In Julie 1993 het die Russiese parlement aanspraak op Sewastopol en sy omgewing as deel van die Russiese staatsgebied gemaak.

In 'n ooreenkoms, wat in Mei 1997 tussen die Russiese Federasie en Oekraïne gesluit is, is die Swartseevloot tussen die twee lande opgedeel. Die Russiese Vloot het die reg gekry om 'n verdere twintig jaar gebruik te maak van die hawegeriewe in Sewastopol, waarby Rusland as pagter van die vlootbasis optree. In die gewapende konflik tussen Georgië en Rusland in 2008 het die Oekraïense president Wiktor Joesjtsjenko die kant van Georgië gekies en gedreig om die vlootooreenkoms met Rusland nie meer te verleng nie. Eers tydens die presidentskap van Wiktor Janoekowitsj is die ooreenkoms in 2010 verleng tot 2042. In ruil hiervoor het Rusland ingestem om aardgas teen laer pryse as op die wêreldmark aan Oekraïne te verskaf.

Die politieke gebeure in Oekraïne vroeg in 2014, waartydens die regering van president Joesjtsjenko voor betogers moes swig, en die magsoorname van 'n nuwe koalisieregering wat lede van die anti-Russiese, regsgesinde Swoboda-party het daartoe gelei dat die plaaslike administrasie en groot dele van die bevolking weer separatistiese neigings getoon het. 'n Nuwe referendum oor die moontlike onafhanklikwording van die Krim is aangekondig, terwyl Moskou Russiese troepe na die skiereiland ontbied het. Hierdie stap is deur die Oekraïense en buitelandse regerings skerp veroordeel.

Terwyl Sewastopol reeds sedert die laat 18de eeu as Russiese vlootbasis dien, is hierdie seehawe nie van kardinale belang vir die Russiese Vloot nie. Die Swartseevloot is die kleinste van Rusland se vier vlote, en die land beskik oor sy eie seehawens langs die Swartseekus. So het Moskou reeds vroeër begin om die hawegeriewe in Noworossisk uit te brei en oorlogskepe na hierdie seehawe te verskuif.

Onafhanklikheidsverklaring en referendum

Krim, land met 'n onbesliste status: sonstrale breek deur reënwolke oor Lisiatsjabaai

Op 16 Maart 2014 het 83 persent van die stemgeregtigdes op die Krim-skiereiland by die stembus opgedaag om oor die toekomstige status van die gebied te stem. Byna 97 persent van die uitgebragte stemme was ten gunste van 'n aansluiting by die Russiese Federasie. 'n Groot persentasie etniese Oekraïners en Krim-Tatare het die referendum, wat deur die Oekraïense regering en die internasionale gemeenskap as onwettig beskou word, geboikot.

Die Krim-regering het die skiereiland reeds voor die referendum eensydig onafhanklik verklaar en aangekondig dat hulle formeel aansoek sal doen om aansluiting by die Russiese Federasie. Ná die referendum is eerste stappe in dié verband gedoen. So het die regering aangekondig dat die Russiese roebel binne 'n maand as wettige betaalmiddel op die Krim ingevoer sal word en dat die Krim op 30 Maart na Moskouse Standaardtyd sal oorskakel. Die Russiese president Wladimir Poetin het op 17 Maart 'n dekreet onderteken waarin die Krim as "onafhanklike en soewereine staat" erken word.

Een dag later, op 18 Maart, het die Russiese Federasie en die Krim-republiek 'n ooreenkoms onderteken waarvolgens die Krim by die Russiese Federasie ingelyf is. Hierdie ooreenkoms is binne enkele dae deur die laerhuis van die Russiese parlement, die Staatsdoema en die hoërhuis (Federasieraad) bekragtig en deur die Russiese konstitusionele hof goedgekeur. Op 21 Maart 2014 het president Poetin die wet oor die inlywing van die Krim-republiek as federale deelgebied en van Sewastopol as stad met federale status geteken.

Demografie

Bevolking

Straatoptop op 1 Mei 2019 (Werkersdag) in Simferopol

Die Krim het 'n bevolking van sowat twee miljoen, waarvan 380 000 in die grootste stad van die skiereiland, Sewastopol. Die stedelike bevolking word op sowat 1,2 miljoen beraam. Die oorwegende meerderheid van die bewoners is van Russiese (58,5 persent) en Oekraïense afkoms (24,4 persent). Sedert die laat 1980's het steeds meer Krimtatare na die gebied teruggekeer. Die Krimtataarse bevolking word tans op 243 400 (12,1 persent) beraam. Krimtsjake en Karaïm, wat die Joodse geloof aanhang, vorm klein minderhede van 1 000 elk wat in groter stedelike nedersettings saamgetrek is. Daar is ook klein minderhede Armeniërs, Wit-Russe, Kasan-Tatare, Pole, Moldawiërs, Azerbeidjanners, Oesbeke, Koreane, Grieke, Italianers en Krimduitsers. Met altesaam 125 nasionaliteite was die Krim al in die Sowjettyd 'n etniese mikrokosmos van die land.

Die getal moedertaalsprekers van Russies, Oekraïens en Krim-Tataars kan nie met sekerheid vasgestel word nie aangesien statistieke sterk van mekaar verskil. In sensusopnames in 2001 het sowat tien persent van die bewoners Oekraïens as hul moedertaal aangedui, 77 persent Russies en 11 persent Krim-Tataars. Baie Krimtatare, wat uit ander dele van die voormalige Sowjetunie na die Krim teruggekeer het, beskik nie meer oor die nodige taalvaardighede om Krim-Tataars as skryftaal te gebruik nie. Dieselfde geld vir baie etniese Oekraïners.

Sosiaal-politiese spanninge op die Krim het dikwels 'n etniese dimensie, veral die konflik tussen Russe en Krimtatare. Weens die relatief hoë aandeel Krimtatare is die skiereiland 'n sentrum van Islam in Oekraïne.

Taal

Verspreiding van Krim-Tataars op die Krim-skiereiland

Anders as in die Baltiese lande Estland en Letland was taalvaardighede in Oekraïens ná die verbrokkeling van die Sowjetunie en die onafhanklikwording van Oekraïne in 1991 geen voorvereiste vir die verwerwing van Oekraïense burgerskap nie (die woonplek was die belangrikste kriterium). So is Russies steeds die mees gesproke taal op die Krim, en byna die hele bevolking het kennis van die taal, ondanks alle pogings van die Oekraïense regering om die gebruik van Oekraïens te bevorder. In landelike gebiede en in die noorde van die skiereiland, waar 'n groter persentasie etniese Oekraïners saamgetrek is, toon die gesproke Russiese omgangstaal Oekraïense invloed. So word die Russiese g byvoorbeeld as 'n geaspireerde Oekraïense h uitgespreek.

Voor die eensydige onafhanklikwording van die Krim-skiereiland het Russies, net soos Krim-Tataars, nie die status van 'n ampstaal geniet nie. Die Krim se grondwet het na Russies as die taal van die meerderheid van die plaaslike bevolking verwys en sy gebruik vir inter-etniese kontak op alle lewensterreine toegestaan. Die nou verwantskap tussen Russies en Oekraïens maak die twee tale onderling redelik verstaanbaar, maar alhoewel Oekraïens ná 1991 as 'n verpligte skoolvak ingevoer is, het baie ouer Krimbewoners nie die moeite gedoen om dit as 'n tweede taal aan te leer nie. Hulle kan dit verstaan, maar nie vlot praat of skryf nie.

Die Universiteit van Simferopol was die enigste in Oekraïne waar Russies amptelik as onderrigmedium gebruik is, terwyl ander tersiêre instellings toenemend na Oekraïens oorgeskakel het.

Duitse en Switserse nedersettings

Die vroeëre Lutherse kerk in Kronental

'n Woonhuis in Kronental

In die 19de eeu het Duitse en Switserse immigrante nedersettings op die Krim gevestig. Kronental, 'n dorp sowat 25 km wes van Simferopol, was een van die grootste Duitse kolonies op die skiereiland. Dit is in 1810 deur Duitse setlaars uit Württemberg gestig wat hier graanvelde, vrugteborde en wingerde aangelê het. Hul wynwinkel het vinnig bekendheid verwerf. Die dorp met enkele honderd bewoners het daarnaas oor twee skole asook twee kerkgeboue vir die Evangelies-Lutherse en Rooms-Katolieke gemeentes beskik. In 1941 is die bewoners saam met ander Krimduitsers op bevel van Josef Stalin na Kasakstan gedeporteer en die dorpsnaam teen die einde van die Tweede Wêreldoorlog gewysig tot Kol'čugino. Naas die Duitse begraafplaas het ook die twee kerkgeboue bewaar gebly, alhoewel hulle tans nie meer vir godsdienstige doeleindes gebruik word nie. Duitse tradisies leef ook voort in die plaaslike wynbedryf. Sowat twintig wynsoorte, waarvan een die naam Kronental dra, word tans in Simferopol en elders op die Krim bemark.

Naas Duitse koloniste is in die vroeë 19de eeu ook Switsers as immigrante gewerf. In die regeringstyd van tsaar Aleksander I (1801–1825) is veral Switserse sy- en katoenspinners, wewers en boere deur 'n ekonomiese krisis genoodsaak om 'n nuwe heenkome in die buiteland te vind. In 1805 het sowat vyftig Switserse gesinne naby Staryj Krym 'n nedersetting gestig. Die meeste van hulle was afkomstig uit Duitssprekende kantonne, veral Zürich, en het hul dorp derhalwe Zürichtal genoem.

Gaandeweg het ook immigrante uit Suid-Duitse vorstedomme hulle in die Switserse kolonie gevestig. Gaandeweg het die gemeenskap – ondanks siektes, sprinkaanplae en misoeste – daarin geslaag om boerderye te vestig. Graanproduksie en veeteelt, later ook vrugte- en wynverbouing het Zürichtal welvaart besorg. Die bewoners was net soos ander koloniste van diensplig vrygestel en het ekonomiese voordeel uit die Krimoorlog (1853–1856) getrek waartydens hulle die Russiese leër van landbouprodukte voorsien het. Die wins is aangewend om meer landbougrond te koop, en gaandeweg het Zürichtal die welvarendste kolonie op die Krim geword.

Die dorpsbevolking het van 590 in 1918 gestyg tot 738 in 1926. Die meeste van hulle was intussen immigrante uit Duitse gebiede soos Baden, Württemberg en Palts sodat die plaaslike Duitse dialek tot 'n Switsers-Swabiese mengtaal ontwikkel het waarin Suid-Duitse elemente uiteindelik 'n steeds belangriker rol gespeel het. Kinders van tweede- en derdegenerasie-setlaars het toenemend Russies en Krim-Tataars as tweede en derde taal aangeleer. Die onderrigmedium in skole was Hoogduits.

Die plaaslike landboubedryf is vanaf 1929 deur die Bolsjewistiese kollektivering geraak. Sommige boere het weerstand gebied en is na die Oeralgebergte gedeporteer. In die vroeë 1930's is kerke gesluit en omgeskep tot kulturele sentra. Gedurende die Tweede Wêreldoorlog is Duitssprekende Russiese burgers summier as staatsvyande bestempel en gedeporteer. So is ook die bewoners van Zürichtal in Kasakstan hervestig waar hulle in staatsboerderye moes werk. Baie het al op pad na Kasakstan gesterf, ander is in werkkampe oorlede. Zürichtal staan sedert die einde van die oorlog, toe Russe en Krimtatare in die leegstaande huise ingetrek het, as Zolotoe Pole bekend. Die Switserse ambassade in Oekraïne het in 2005 die stigting van 'n dorpsmuseum befonds wat aan die setlaars herinner.

Ekonomie

Ekonomiese geskiedenis

Die verlate Krim-kernkragaanleg in Sjtsjolkine aan die See van Azof maak deel uit van die Sowjetunie se industriële en ekologiese nalatenskap op die Krim

Selfs al is die toerismebedryf tradisioneel die bekendste ekonomiese sektor op die Krim, het dit gewoonlik nie meer as tussen tien en vyftien persent tot die skiereiland se bruto binnelandse produk bygedra nie. Gedurende die Sowjettydperk het masjienbou tot die belangrikste sektor ontwikkel. Sy produksie was hoofsaaklik bestem vir die Sowjetunie se militêr-industriële kompleks, 'n bedryf waarvan sowat 95 persent regstreeks deur Moskou beheer is. Dié kompleks se aandeel aan die totale nywerheidsproduksie op die Krim is in 1989 op sowat sestig persent beraam.

Benewens die militêre personeel, wat op die Krim gestasioneer was, was in die laaste jare van die Sowjetbewind ook tussen 35 en 40 persent van die siviele beroepsbevolking in die plaaslike wapenbedryf werksaam. Ná die verbrokkeling van die Sowjetunie het die Russiese vraag na krygstuig egter merkbaar afgeneem, terwyl geen nuwe markte ontsluit kon word nie. Sodoende is baie wapenfabrieke gesluit of omgeskep tot siviele aanlegte.

Omstreeks 1989 was die Krim een van die welvarendste streke in die destydse Oekraïense SSR. Gedurende die 1990's het plaaslike elites die Krim se strewe na selfregering as 'n geskikte middel beskou om die skiereiland se ekonomiese potensiaal selfstandig uit te bou. Die langdurige separatistiese fase onder die bewind van die Russies-nasionalisties gesinde Krimpresident Joeri Mesjkof vanaf 1994 en politieke geskille met ander politieke groeperings en die nasionale regering in Kiëf het ekonomiese hervormings egter vertraag. In 1996 was die nywerheidsproduksie op die Swartseeskiereiland reeds vyf keer laer as op die Oekraïense vasteland. Ook loon- en salarisvlakke kon nie tred hou met die ontwikkeling in ander dele van Oekraïne, terwyl die privatisering van staatsondernemings nouliks gevorder het.

'n Ongewenste newe-effek was die vestiging van kriminele strukture in die plaaslike ekonomie en politiek. Mafiaorganisasies het hulle tot die Krim aangetrokke gevoel waar korrupsie en misdaadvlakke gedreig het om handuit te ruk. Vanaf die middel van die negentigerjare het die Oekraïense regering 'n verskeidenheid veiligheidsmaatreëls ingestel en daarin geslaag om enkele kriminele families te verdring.

Ekonomiese struktuur

Rotsformasies in die Demerdji-bergreeks

Skemertyd in die Suidelike Demerdji-reeks naby Aloesjta

Die moderne lughawe van Simferopol

Die ekonomie op die Krimskiereiland word deur die dienstesektor, veral toerisme, oorheers. Die nywerheidsektor voorsien minder as 'n vyfde van alle werkgeleenthede. Voor die politieke krisis van 2014 het die Krim jaarliks ses miljoen besoekers gelok, waarvan 70 persent Oekraïners, 25 persent Russe en 5 persent ander.

Tans dra die landbousektor meer as veertig persent tot die Krim se BBP by. Landbouaktiwiteite is by die plaaslike klimaattoestande aangepas. So het boerderye in die noordelike steppegebiede hulle merendeels toegespits op veeteelt en graanverbouing, terwyl vrugte-, wyn- en tabakprodusente langs die suidkus saamgetrek is. Uitgestrekte tabakplantasies word naby Simferopol, Jalta en Feodosija aangetref. In Simferopol, Bachtsjisarai, Aloesjta en Soedak word daarnaas ook eteriese olies geproduseer. So het die Krim gedurende die Sowjettydperk meer as veertig persent van die Sowjet-Russiese roosolie- en die helfte van sy laventelolieproduksie opgelewer. Die berggebiede word deur bosbou en weivelde oorheers.

Die belangrikste nywerhede is voedselverwerking (met vleis, botter, kaas, plantolie, ingemaakte voedsel, lekkergoed, gorts, meel en alkoholiese dranke as die vernaamste produkte), tabak, ligte nywerhede soos tekstiel-, skoen- en meubelvervaardiging, chemiese nywerhede (soda, skoonmaakmiddels, polimeriese pype vir gaspyplyne en ander produkte), glas- en masjienvervaardiging. Die verwerkende nywerhede is veral in die Noord-Krim saamgetrek. In Simferopol word hoofsaaklik nywerhede aangetref wat landbouprodukte verwerk en tekstiele en elektrotegniese goedere vervaardig.

Gepreserveerde kos soos vrugte en groente word in fabrieke in Simferopol, Bachtsjisarai, Djankoi en Sewastopol vervaardig. In Kertsj, Sewastopol, Jalta en Efpatorija is visverwerkende nywerhede gesetel. Neerslae van ystererts word op die Kertsj-skiereiland ontgin.

Die bruto binnelandse produk beloop VSA-$ 4,3 miljard per jaar, die gemiddelde maandelikse salaris van werknemers $ 290. Een van die grootste uitdagings van die gebied is sy afhanklikheid van water- en energie-invoere, alhoewel olievelde in die Swart See net suid van die Krim die potensiaal vir 'n jaarlikse olieproduksie van 7 miljoen ton het.

Kragvoorsiening

Een van die grootste sonenergieparke ter wêreld met 'n kapasiteit van 100 MW het naby die dorp Perovo ontstaan. Die projek is deur die Oostenrykse onderneming Aktiv Solar behartig en in 2011 voltooi

Laat in 2015 was die Krim vir sy elektrisiteitsvoorsiening nog aangewese op kraginvoere uit Oekraïne, alhoewel 'n elektrisiteitskontrak tussen die Oekraïense energieverskaffer Ukrenergo en Krim in Desember 2015 afgeloop het. Oorspronklik is 70 persent van alle elektrisiteit, wat op die skiereiland verbruik word, deur Ukrenergo voorsien.

Kragvoorsiening op die Krim is in November 2015 ernstig ontwrig nadat anti-Russiese aktiviste vier staaltorings van die oorhoofse Kachofski-Titan-kraglyn na die skiereiland gesaboteer het. Die kraglyn kon eers ná twee weke herstel word. Twee nuwe onderwaterkraglyne, wat deur die Seestraat van Kertsj loop en 400 MW se krag uit die Russiese Federasie na Krim bring, is in Desember 2015 in bedryf gestel, terwyl 'n verdere verhoging as deel van die sogenaamde «Energiebrug-projek» vir Mei 2016 beplan is. Tans is daar vier seekabels met 'n totale kapasiteit van 800 MW in bedryf waarmee krag vanuit die Krasnodar-streek na die Krim vervoer word.

Daarnaas is twee mobiele gasturbine-aanlegte opgerig wat krag in spitstye opwek. Twee termiese kragsentrales met 'n kapasiteit van 940 MW - waarvan een in Simferopol, die ander in Sewastopol - is vanaf 2015 gebou en op 18 Maart 2019 amptelik in bedryf gestel. Om die Krim ook van aardgas te kan voorsien, is in Desember 2016 die sogenaamde Krasnodar-Krim-pyplyn met 'n maksimale jaarlikse kapasiteit van vier miljard kubieke meter in bedryf gestel. Met hierdie infrastruktuurprojekte is die Krim se kragvoorsiening voorlopig verseker.

Finansiële laste vir Rusland

Die Krimbrug (Крымский мост) in Desember 2019

Die Krimbrug, wat die Seestraat van Kertsj oorspan, in Augustus 2019

Openingsdag van die Krimbrug op 15 Mei 2018. President Wladimir Poetin, geklee in 'n swart jas en jeans, onderneem 'n toetsrit in 'n vragwa

Die Krim se toetreding tot die Russiese Federasie is vir Moskou met finansiële laste verbonde. So is 70 persent van die Krim se begroting deur die Oekraïense regering gedra en is 90 persent van die benodigde drinkwater, 80 persent van die elektrisiteit en 60 persent van die benodigde primêre goedere (waaronder landbouprodukte) van die vasteland ingevoer. Die Moskouse regering het daarnaas aangekondig dat pensioene en salarisse van Krim-amptenare verdubbel sal word. Die omskakeling na die Russiese geldeenheid roebel, die druk van nuwe paspoorte, die herstrukturering van die Krim se administratiewe stelsel en die opgradering van sy infrastruktuur sal verdere koste veroorsaak.

Paaie, spoorlyne, seehawens en nywerhede op die Krim is dekades lank nie in stand gehou of deur nuwe aanlegte vervang nie. President Poetin het in 2014 aangekondig dat hy van voorneme is om oor 'n tydperk van ses jaar een miljard roebel (321 miljard ZAR) aan die instandhouding van die skiereiland se verouderde infrastruktuur te bestee. Om 'n regstreekse padverbinding met Rusland te skep, is die bou van 'n brug oor die seestraat van Kertsj met 'n lengte van 18,1 km (waarvan meer as 7 km bo water) besluit. Die koste hiervoor het na raming meer as 50 miljard ZAR beloop.

Volgens nuusberigte in April 2014 het die Oekraïense owerheid die Noord-Krimkanaal se watertoevoer na die Krim-skiereiland van oorspronklik 50 kubieke meter per sekonde tot slegs 16 verminder. Die kanaal, wat water uit die Dnipro-rivier in die Suid-Oekraïense Cherson-Streek na die skiereiland vervoer, verskaf tagtig persent van die benodigde drinkwater en ook die water vir 120 000 hektaar se velde onder besproeiing. Sodoende is die Krim se druiwe-, rys-, mielies- en soja-oes ter waarde van vyf miljard roebel (ZAR 1,48 miljard) ernstig bedreig.

Volgens Krim-president Serghei Aksionof sal 'n dobbelsone van 16,8 hektaar naby Gaspa en Jalta in 2019 geopen word. Dobbelspel, ook aanlyn, is in Rusland onwettig en tans beperk tot die Russiese Verre Ooste en die Swartseehawestad Sotsji. Die Krim-dobbelsone is in 2014 deur die Russiese president Wladimir Poetin voorgestel. Volgens die nuusagentskap TASS sal die sone vanaf 2017 teen 'n koste van tussen VS-$100 miljoen en VS-$1 miljard gebou word. Die jaarlikse staatsinkomste daaruit word op VS-$387 miljoen beraam.

Toerisme

Vroeë toerisme

Uitsig oor die Worontsof-paleis in Aloepka

Die Laspi-strand aan die suidkus teen sononder

Die sjarme van Sowjet-modernisme: Golden Sands-hotel en -sanatorium in Kurpaty

Jalta, soos gesien vanaf die Tsare- of Son-staproete

Die "Swaelnes-kasteel" is tussen 1911 en 1912 vir die Balties-Duitse oliemiljoenêr Baron von Steingel gebou

Worontsof-paleis in Aloepka

Die eerste strale van die Junieson

Toe die Sowjetunie in die vroeë 20ste eeu gestig is, was die Krim een van min gebiede waar die toerismebedryf reeds oor 'n gevestigde basis met 'n lang tradisie beskik het. In klimatiese en kulturele opsig het die skiereiland sterk van Sentraal-Rusland verskil: 'n groot aantal vreemde veroweraars het hier hul spore gelaat, Krim se ligging op dieselfde breedtegraad soos byvoorbeeld Venesië het vir 'n aangename droë klimaat gesorg, en ook die gebied se natuurskoon was 'n trekpleister vir besoekers uit ander dele van Rusland wat vir ontspanning en kulturele besoeke op reis gegaan het.

Graaf Michail S. Worontsof (1786–1852), een van die welvarendste burgers van Rusland wat in 1823 as goewerneur van die Krim benoem is, het as eerste besef watter groot ekonomiese potensiaal die streek juis vir toerisme ingehou het. Hy het nie net vir homself Aloepka, 'n paleis in 'n unieke argitektoniese styl, laat oprig nie, maar ook begin om die infrastruktuur stelselmatig uit te bou. Hawegeriewe en paaie is gebou en die plaaslike wynboubedryf ontwikkel.

Binnekort het Russiese landgoedeienaars en sakemans Worontsof se voorbeeld gevolg en vir hulself paleise laat oprig en wynplase en vrugteplantasies gestig. Nadat die skiereiland gedurende die Krimoorlog die belangstelling van Europese groot moondhede gewek het, het die Krim in die tweede helfte van die 19de eeu tot een van die gewildste reisbestemmings in die Russiese Ryk ontwikkel. Jalta het veral tydens die regentskap van tsaar Alexander II as ontspannings- en herstellingsoord bekendheid verwerf nadat sy eggenote hier die hele somer lank verligting vir haar siekte probeer vind het, terwyl die tsaar en sy hofstaat elke jaar tenminste twee maande lank in die suide vertoef het. Twee tsare-kastele, Oreanda en Livadija, is as keiserlike vakansiewonings opgerig. Daarnaas het tussen Jalta en Aloepka talle somervilla's vir lede van die hofstaat en welvarende nyweraars ontstaan.

Welvarende besoekers uit die Russiese noorde het elke prys betaal wat deur hul Tataarse gashere gevra is, en prysvlakke was uiteindelik so hoog dat die Krim 'n ekslusiewe bestemming vir welgesteldes gebly het. Die bekende Duitse Baedeker-toeristegids het na Jalta destyds as die deftigste en duurste stranddorp op die skiereiland verwys, maar nogtans sou dié nedersetting die bakermat van massatoerisme op die Krim word. Naby Jalta het in die vroeë 20ste eeu die eerste staproetes deur die Krimgebergte ontstaan. Die ekskursies, wat deur die plaaslike Krymsko-Kavkazkij gornij klub (KKGK) gereël is, het tussen 1896 en 1913 meer as 120 000 deelnemers gelok.

Die Krim was desondanks voor die Eerste Wêreldoorlog nog nouliks vir buitelandse toerisme ontsluit. Naas enkele Duitse plesierbote, wat in Krim-hawens aangedoen het, was dit veral toergroepe van die Britse Thomas Cook-reisagentskap wat vanuit Konstantinopel op uitstappies na Sebastopol en ander bestemmings op die skiereiland geneem is.

Tussen die wêreldoorloë het die Krim 'n sentrale rol in die reisliteratuur oor Rusland gespeel. Terwyl Noord-Rusland in die 1930's byna uitsluitlik in berigte van voormalige aangehoudenes van Goelag-kampe voorkom, was die Krim 'n toonvenster vir die Sowjetunie se ander kant – 'n streek wat selfs deur Josef Stalin in 1934 met 'n "vrolike, gelukkige lewe" geassosieer is.

In reisberigte is die kuslandskap rondom Jalta in die Suid-Krim verskeie kere aan die Franse Riviera naby Nice gelykgestel. Vir Duitse toeriste in dié tyd, wat dikwels behalwe die kusgebiede van Noord- en Oossee min reiservarings beleef het, het die Krim se natuurskoon dikwels alle verwagtings oortref. Die uitsig vanaf die Krimgebergte oor die kuslandskap was vir baie reisigers 'n buitengewone ervaring.

Toerisme in die Sowjet-tydperk

Die adellike paleise en tsarekastele is ná die Oktoberrewolusie meestal tot sanatoria vir arbeiders en boere omgeskep. Die Krim, wat deur Lenin as sanatorium vir die hele Sowjetunie beskryf en deur die Sowjet-Russiese volkskommissaris vir gesondheidsorg Nikolai Alexandrowitsj Semasjko (1874–1949) selfs tot "sanatorium van die wêreldproletariaat" verhef is, het nou oop gestaan vir massatoerisme en tot die gewildste reisbestemming vir Sowjet-burgers ontwikkel. Dikwels is met trots na die rewolusionêre omwenteling verwys waardeur die luukse wêreld van adellikes en welgesteldes vir die Sowjet-Russiese werkersklas en boere ontsluit is, maar hierdie proses het baie moeilikhede ingehou en lank geneem. Die argitektoniese besonderhede van paleise het verhoed dat hulle sonder meer tot geneeskundige instellings omgeskep kon word. Dikwels moes hulle eers omgebou word.

Al het die Krim se toeristetrekpleisters as proletariese herstellingsoorde iets van hul voormalige glans verloor, was hulle nog steeds indrukwekkend genoeg vir buitelandse besoekers. Prysvlakke in Jalta, die meesbesoekte nedersetting, het in die 1930's weer die hoogte begin inskiet. Terwyl sommige westerse besoekers vol lof was vir die geriewe in herstellingsoorde en die positiewe trekke van die Sowjetstelsel beklemtoon het, het ander kritiek op die ontoereikende instandhouding van historiese monumente en die voorkeurbehandeling vir die party-elite gelewer.

Toerisme in die 21ste eeu

'n Bos naby Jalta in die oggendson

Voor die afskeiding van Oekraïne en die toetreding tot die Russiese Federasie in 2014 het 60 persent van die Krim-toeriste (ses miljoen elk in 2012 en 2013) uit Oekraïne, 35 persent uit die Russiese Federasie en vyf persent uit westerse lande gekom. As gevolg van die politieke ontwikkeling het die aandeel Oekraïense besoekers gekrimp tot slegs vyf persent, terwyl die klein stroom toeriste uit die weste byna volledig opgedroog het. Weens die ekonomiese sanksies, wat die Europese Unie teen Rusland ingestel het, mag EU-plesierbote net in noodgevalle Krim-hawens aandoen en is EU-ondernemings verbied om toerismedienste op die skiereiland te lewer. Tans is dit ook nie moontlik om kredietkaarte as betaalmiddel te gebruik nie.

Terwyl die plaaslike hotelbedryf moeite doen om die belangstelling van Russiese toeriste te wek, word besoekers afgeskrik deur die Krim se verouderde en ontoereikende infrastruktuur en oornaggeriewe en relatief hoë pryse. Behalwe vir Jalta kan die meeste strandoorde nie meeding met ander toeristebestemmings in Europa of moderne Russiese toeristetrekpleisters soos Sotsji nie waar ter geleentheid van die Olimpiese Winterspele 2014 miljarde belê is.

In Junie 2014 het die eerste Russiese laekostelugredery, Dobrolet Airlines, wat in die najaar van 2013 gestig is, begin om geskeduleerde vlugte na Simferopol te bedryf en groot getalle Russiese toeriste het na die Krim gevlieg. Sowat een miljoen besoekers het in die volgende weke 'n besoek aan die skiereiland gebring van wie baie kritiek uitgespreek het oor swak dienslewering en die lae standaard van oornaggeriewe.

Volgens statistieke wat deur die amptelike Russiese toerisme-agentskap Rosturism in 2015 gepubliseer is, het in 2014 sowat 4,1 miljoen toeriste 'n besoek aan die Krim gebring. Die plaaslike toerismebedryf se omset het 107 miljard roebel (1,6 miljard €) beloop. Tans is sowat die helfte van die ekonomies aktiewe bevolking in die toerismesektor werksaam.

Met die sluiting van die grens met Oekraïne was Russiese besoekers aangewese op minder gerieflike veerbootverbindings en lugvervoer. Die kapasiteit van die Simferopol-lughawe bly nogtans ook ná die bou van 'n nuwe terminaal beperk tot jaarliks vyf miljoen passasiers. Aangesien pryse vir vliegkaartjies op die Krimroete merkbaar hoër was as na ander gewilde reisbestemmings soos Turkye, het eers die voltooing van die Krimbrug 'n groter opswaai in toerisme saamgebring sodat die getal toeriste in die toekoms die sewemiljoenkerf sal oorskry. Hoë prysvlakke en verouderde infrastruktuur, wat dikwels nog uit die Sowjettydperk dateer, bly 'n vraagstuk vir die toerismebedryf op die Krim. In 2019 moes Russiese toeriste vir 'n een-week-vakansie in 'n driesterhotel meer as ZAR 12 000 (€750) betaal. Vakansies in Griekeland, Turkye en Bulgarye is meestal goedkoper, terwyl hierdie bestemmings ook oor 'n moderne infrastruktuur beskik.

Wynbou

'n Wynkeldertonnel van die Nowi Swet-wynplaas

Die tradisie van wynbou op die Krim – een van min gebiede in Rusland en Oekraïne wat danksy sy klimaat geskik is vir dié bedryf – strek terug tot die antieke tydperk. Griekse setlaars, wat hier in die laaste eeue v.C. kolonies gestig het, en Romeine, wat in die 1ste eeu v.C. aanspraak op die skiereiland gemaak het, het begin om hier wingerde aan te lê.

Eeue lank is slegs klein hoeveelhede wyn op die Krim geproduseer. Ná die inlywing by Rusland was die wyngenot 'n voorreg vir die Tsarehof en 'n klein kring van Russiese adellikes. Die prentjie het eers verander nadat Lef Golitsin, 'n Russiese graaf en eienaar van die wyngoed Nowi Swet naby Jalta, tydens die Paryse Wêreldtentoonstelling in 1900 die Grand Prix, 'n eersterangse internasionale prys, met sy skuimwyn gewen het. Krimwyn het skielik gewild geraak op internasionale markte sodat die produksiekapasiteit in die volgende jare grootliks uitgebrei is.

Krimskoye-skuimwyn, wat vir die eerste keer in 1799 in Soedak en Aloesjta volgens die voorbeeld van Franse sjampanje – indertyd een van die gewildste dranke van Russiese adellikes – geproduseer is, is tans die bekendste handelsmerk vir Krim-vonkelwyn. In die Sowjettydperk was dit een van die bekendste Russiese produkte wat wêreldwyd bemark is. Die belangrikste wynplase is naby Soedak, Sewastopol, Odessa, Kiëf, Charkif en Artemifsk geleë (en dus ook buite die naamgewende Krim).

Krimskoye-vonkelwyn word volgens die sjampanje-metode geproduseer, dit wil sê die wyn ondergaan 'n fermentasieproses van sowat nege maande in die bottel. Daarna word die gis verwyder en die vonkelwyn drie jaar lank in wynkelders gestoor voordat dit verkoop word. Ander handelsmerke ingesluit, produseer Oekraïense wynmakers jaarliks 50 miljoen bottels Krim-vonkelwyn. Anders as in die geval van Franse sjampanje word die benaming "Krim-vonkelwyn" nie deur wetgewing beskerm nie.

Eksterne skakels

Ekonomiese en sakenuus

---

• (ru) Business Crimea • Деловой Крым Geargiveer 24 Desember 2019 op Wayback Machine

Media

---

• YouTube.com: Krim in 4K