Heuningbostee

Heuningbostee is ‘n bossiestee getrek van plantdele van die heuningbos.

Ander name

Hierdie tee is ook bekend onder die name heuningtee, boertee, spelde- of naaldblaar-heuningbostee, blommetjiestee, vleitee, woltee en bergtee.

Geskiedenis

Inheemse teesoorte het hul ontstaan by die veeboerpionier in die binneland van Suid-Afrika. Tee en koffie was duur, skaars en soms selfs onverkrygbaar en daarom is daar uitgekyk na plaasvervangers om ‘n drank van te maak. Dit was ook die ontstaan van die bekende rooibostee van die Sederberge.

Die plant

Heunigbostee word gemaak van verskeie spesies van die genus Cyclopia, wat behoort tot die peuldraende Leguminosae-familie. Cyclopia intermedia is ‘n inheemse fynbosstruik wat in die Wes-Kaap en die Oos-Kaap voorkom. Dit is klein struikies met heldergeel keurtjieagtige blomme en klein langwerpige of ovaal blaartjies. Die plant groei tussen 500m en 1 700m bo seevlak, op koel en klam berghellings. Dit is redelik bestand teen die periodieke natuurlike bergbrande en spruit na ‘n jaar al weer uit. Sy habitat is tans effens meer as 13 000 km². Klimaatsveranderinge, soos ‘n wisselvalliger reënval, langer droogtes, hoër temperature en meer en groter veldbrande, veroorsaak dat sy verspreidingsgebied al kleiner word.

Boerdery

Tans word ‘n 800 ton heunigbos per jaar geoes en dit lewer ‘n 300 tot 400 ton tee op. Hiervan kom 85% uit die veld en die res van aangeplante struike. Die pluk van die blomme, blare en stingels vind op ‘n rotasiegrondslag plaas. Om die plant kans te gee om te kan blom en saad te produseer word daar ongeveer een maal in vier jaar gesnoei. Tee van ‘n volwasse plant is die geurigste. In die Oos-Kaap moet ‘n permit verkry word voor die tee geoes word. Alhoewel hierdie boerdery byna geen insetkoste van boere vereis nie, is die oes van die tee op berghellings ‘n arbeidsintensiewe taak.

Tee

Die blare, blomme en stingels word op ‘n hoop gegooi en toegelaat om te fermenteer of “sweet”. Die blare word donker en rooierig. Nadat die vergistingsproses ver genoeg gevorder het, word die tee oopgehark om droog te word. As dit daarna in water gekook word, gee dit ‘n kruieagtige tee. Hierdie tee is vry van kafeïne, teïne en looisuur (tannine).

Bibliografie

• Afrikaanse Kinderensiklopedie, deel 1. Kaapstad: Nasionale Boekhandel Beperk, 1969.
• McGregor, Gillian: Guidelines for the sustainable harvesting of wild honeybush. Kaapstad: Dept. Omgewingsake, Wes-Kaap, Maart 2017.
• Steyn, Tisha: Heuningbostee se habitat al kleiner. Die Burger, 24 November 2017.