Wikipedia

Jakobus II van Engeland

(Aangestuur vanaf Jakobus VII van Skotland)

Jakobus II en VII (Engels: James; 14 Oktober 1633 – 16 September 1701) was van 6 Februarie 1685 af koning van Engeland en Ierland as Jakobus II en koning van Skotland as Jakobus VII. Hy is die laaste Katolieke koning wat oor dié lande regeer het. Van Jakobus se onderdane was ontevrede met sy godsdienstige beleidrigtings en dit het daartoe gelei dat hy in die Glorieryke Rewolusie van die Engelse troon afgesit is nadat hy landuit gevlug het. Hy is nie deur sy Katolieke seun, Jakobus Francis Eduard, opgevolg nie, maar deur sy Protestantse dogter Maria II en sy skoonseun Willem III wat van 1689 saam regeer het as "Willem en Maria". Jakobus het daarna tot met sy dood onder die beskerming van sy neef en bondgenoot koning Lodewyk XIV in Frankryk gewoon.

Jakobus II en VII
Koning van Engeland, Ierland en Skotland
Koning Jakobus II deur sir Godfrey Kneller.
Koning Jakobus II deur sir Godfrey Kneller.
Huis Stuart
Regeer 6 Februarie 1685 – 11 Desember 1688
Voorganger Karel II
Opvolger Willem III & II en
Maria II
Eggenote Anne Hyde
Maria van Modena
Kinders Maria II
Anna
James FitzJames, 1ste Hertog van Berwick
Jakobus Francis Eduard, Prins van Wallis
Louisa Maria Teresa
Gebore 14 Oktober 1633; Sint James-paleis, Londen
Oorlede 16 September 1701; Saint-Germain-en-Laye, Frankryk
Vader Karel I
Moeder Henrietta Maria van Frankryk

Vroeë lewe wysig

Jakobus, die tweede oorlewende seun van Karel I en Henrietta Maria van Frankryk, is op 14 Oktober 1633 in die Sint James-paleis in Londen gebore.[1] Later in dié jaar is Jakobus deur William Laud, die Anglikaanse Aartsbiskop van Kantelberg, gedoop.[2] Op 22 Januarie 1644 het hy die Hertog van York geword.[3]

Burgeroorlog wysig

Terwyl koning Karel I se geskille met die Engelse parlement toegeneem het in die Engelse Burgeroorlog, het Jakobus in Oxford, ’n koninklike vesting, gebly. Toe die stad oorgee ná die Beleg van Oxford in 1646, het die parlement opdrag gegee dat die Hertog van York in Sint James-paleis aangehou word.[4] In 1648 het hy uit die paleis ontsnap en na Den Haag, Nederland, gevlug.[5] Toe Karel I in 1649 deur rebelle tereggestel is, het monargiste Jakobus se oudste broer, Karel, as koning Karel II uitgeroep.[6] Hy is in 1651 gekroon as koning van Skotland, maar kon nie die Engelse kroon vir hom verseker nie. Hy het daarna as banneling na Frankryk gevlug.[7]

Jakobus het ook toevlug in Frankryk gesoek en in die Franse leër gedien. Toe sy broer Karel ’n ooreenkoms aangaan met Spanje, ’n vyand van Frankryk, is Jakobus uit Frankryk verban. Hy het geen geld gehad nie en hy moes noodgedwonge saam met sy jonger broer Hendrik by die Spaanse leër aansluit. Hier het hy ál meer vervreem geraak van sy broer se Anglikaanse raadgewers. In 1660 het die situasie in Engeland so verander dat Karel II weer op die troon toegelaat is.[8]

Herstel van die troon wysig

 
Jakobus en Anne Hyde in die 1660's deur sir Peter Lely.

Toe Karel II weer die Engelse troon bestyg, was Jakobus die vermoedelike troonopvolger. Dit was egter onwaarskynlik dat hy koning sou word omdat Karel steeds ’n jong man was en vermoedelik kinders sou hê.[9]

Met sy terugkeer na Engeland het Jakobus dadelik in ’n omstredenheid beland toe hy sy verlowing aankondig aan Anne Hyde, die dogter van Karel se hoofminister, Edward Hyde.[10] In 1659, terwyl Jakobus haar probeer verlei het, het hy beloof dat hy met haar sou trou.[11] Anne het in 1660 swanger geraak, maar omdat die troon intussen herstel is, het niemand verwag dat ’n prins met ’n onderdaan sou trou nie, ongeag van wat hy vroeër beloof het.[12] Almal, selfs Anne se pa, het hom probeer oorreed om nie met haar te trou nie, maar hulle het – eers in die geheim en toe amptelik op 3 September 1660 in Londen.

Van hul agt kinders het net twee oorleef tot in hul volwasse jare: Maria en Anna.

Bekering tot Katolisisme wysig

Sy jare in bannelingskap in Frankryk het Jakobus blootgestel aan die invloede van Katolisisme. Eers het Anne en toe Jakobus hulle tot dié geloof bekeer. Karel het dit teengestaan en gelas dat Jakobus se twee dogters Protestants grootgemaak word. Hy het Jakobus egter toegelaat om ná Anne se dood te trou met die Katolieke Maria van Modena, ’n 15-jarige Italiaanse prinses.[13]

In 1677 het Jakobus teen sy sin ingestem dat sy oudste dogter, Maria, trou met sy Protestantse susterskind, Willem, die Prins van Oranje. Die vrees het toegeneem dat ’n Katoliek koning van Engeland sou word, veral toe dit begin lyk of Karel II en sy vrou, Catherine van Braganza, nie kinders sou hê nie.

Bewind wysig

Karel is in 1685 dood nadat hy hom op sy sterfbed tot Katolisisme bekeer het.[14] Hy het geen kinders gehad nie en is deur Jakobus opgevolg wat in Engeland en Ierland as Jakobus II en in Skotland as Jakobus VII regeer het. Daar was aanvanklik geen beswaar teen sy geloof nie, maar daar was kort ná sy troonbestyging twee rebellies, een onder sy neef die Hertog van Monmouth en die ander in Skotland onder Archibald Campbell, die Graaf van Argyll.[15] Beide Argyll en Monmouth het hul ekspedisies aangevoer vanaf die Republiek van die Sewe Verenigde Nederlande, waar Jakobus se susterskind en skoonseun Willem die stadhouer van verskillende gebiede was. Albei opstande is egter onderdruk.

Godsdienstige spanning en teenkanting teen Jakobus se beleidrigting het van 1686 af begin toeneem. Dit het vererger nadat Jakobus se tweede vrou die lewe geskenk het aan ’n seun, Jakobus Francis Eduard. Betrekkinge tussen Jakobus en die Prins van Oranje het intussen ook versleg. Om die guns van die Protestante in Engeland te wen, het die prins in 1687 ’n ope brief aan die Engelse volk geskryf waarin hy sy afkeer van Jakobus se godsdienstige beleidrigtings uitspreek. Baie Engelse politici het Willem as ’n vriend beskou en het oor die jare in die geheim kontak met hom behou. Hulle het begin om ’n gewapende inval in Engeland te beplan.[16]

Rewolusie wysig

Willem was eers teen die inval, maar die meeste historici stem saam dat hy in April 1688 ’n mag op die been begin bring het.[17][18] Openbare teenkanting teen Jakobus het intussen opgevlam ná die verhoor van sewe biskoppe wat openlik teen sy godsdienstige beleidrigtings was en ’n beroep op hom gedoen het om dit te verander.[19]

Willem is intussen amptelik genooi om aan die inval deel te neem en op 5 November 1688 het hy by Brixham in Suidwes-Engeland aan wal gegaan.[20] Die steun vir Jakobus het feitlik onmiddellik begin afneem en invloedryke edelmanne regoor die land het hul steun aan die invaller toegesê.[21]

Jakobus wou Willem eers teengaan, maar het gesien hy het nie ’n kans teen hom nie. Hy het toe afgevaardigdes na Willem gestuur om te onderhandel, maar in die geheim op 11 Desember probeer vlug.[22] Dit het misluk, maar op 23 Desember slaag sy tweede poging om landuit te vlug.[23]

Later jare wysig

Met die hulp van Franse troepe het Jakobus in Maart 1689 in Ierland geland.[24] Die Ierse parlement het hom nooit van die troon afgesit nie en hy was dus steeds dié land se koning. Op Jakobus se aandrang het die parlement ’n wet afgekondig wat godsdienstige vryheid aan alle Katolieke en Protestante in Ierland verleen het.[25] Jakobus het ’n leër in Ierland op die been gebring, maar hy is op 1 Julie 1690 verslaan toe Willem persoonlik ’n leër aangevoer het om Engelse beheer terug te neem.[26] Jakobus het weer eens na Frankryk gevlug en nooit weer na een van sy vorige koninkryke teruggekeer nie.[27]

Hy het in sy laaste jare ’n lewe van streng boetedoening gelei.[28] Hy is op 16 September 1701 aan breinbloeding in Saint-Germain-en-Laye dood[29] en is in Parys begrawe.

Verwysings wysig

  1. ↑ Miller, 1
  2. ↑ Callow, 31
  3. ↑ Callow, 31
  4. ↑ Callow, 45
  5. ↑ Callow, 48–50
  6. ↑ Royle, 517
  7. ↑ Royle, 517
  8. ↑ Miller, 25
  9. ↑ Callow, 89.
  10. ↑ Callow, 90.
  11. ↑ Miller, 44.
  12. ↑ Miller, 44–5.
  13. ↑ Waller, 16–17
  14. ↑ Miller, 118–119
  15. ↑ Miller, 140–143; Harris, 73–86
  16. ↑ Troost, 186
  17. ↑ Troost, 190
  18. ↑ Claydon, Tony (September 2004). "William III and II (1650–1702)". Oxford Dictionary of National Biography. Oxford University Press. Besoek op 8 Augustus 2008. (Subskripsie nodig)
  19. ↑ Van der Kiste, 91
  20. ↑ Troost, 200–203; van der Kiste, 102–103
  21. ↑ Troost, 204–205
  22. ↑ Troost, 205–207
  23. ↑ Troost, 205–207
  24. ↑ Miller, 222–224
  25. ↑ Harris, 440
  26. ↑ Harris, 446–449
  27. ↑ Harris, 446–449
  28. ↑ Miller, 234–236
  29. ↑ Miller, 240

Bronne wysig

  • Ashley, Maurice, The Glorious Revolution of 1688, Charles Scribner's Sons, New York, 1966. ISBN 0-340-00896-2.
  • Belloc, Hilaire, James the Second, J.B. Lippincott Co, Philadelphia 1928.
  • Callow, John, The Making of King James II: The Formative Years of a King, Sutton Publishing, Ltd, Thrupp, Stroud, Gloucestershire, 2000. ISBN 0-7509-2398-9.
  • Clarke, James S. (Red.), The Life of James II, Londen, 1816
  • Harris, Tim, Revolution: The Great Crisis of the British Monarchy, 1685–1720, Penguin Books, Ltd., 2006. ISBN 0-7139-9759-1.
  • "James II," Encyclopædia Britannica, 11de uitg. Londen, 1911: Cambridge University Press.
  • MacLeod, John, Dynasty, the Stuarts, 1560–1807, Hodder and Stoughton, Londen 1999. ISBN 0-340-70767-4.
  • Miller, John, James II, 3de uitg. Yale University Press, New Haven 2000. ISBN 0-300-08728-4
  • McFerran, Noel S. (2003). "James II and VII."
  • Prall, Stuart, The Bloodless Revolution: England, 1688, Anchor Books, Garden City, New York 1972.
  • Royle, Trevor, The British Civil Wars: The Wars of the Three Kingdoms, 1638–1660, Little, Brown, 2004. ISBN 0-312-29293-7.
  • Troost, Wout, William III, The Stadholder-king: A Political Biography (2005) (vertaal deur J.C. Grayson) ISBN 0-7546-5071-5
  • Turner, Francis C., James II, Eyre and Spottiswoode, Londen, 1948
  • Van der Kiste, John, William and Mary (2003) ISBN 0-7509-3048-9
  • Waller, Maureen, Ungrateful Daughters: The Stuart Princesses who Stole Their Father's Crown, Hodder & Stoughton, London, 2002. ISBN 0-312-30711-X.

Skakels wysig

Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Jakobus_II_van_Engeland&oldid=2650307"