Wikipedia

Jean Sibelius

Finse komponis en die mees noemenswaardige komponis van Skandinawië

Jean Sibelius (oorspronklike naam Johan Julius Christian Sibelius, 8 Desember 1865, Hämeenlinna, Finland - 20 September 1957, Järvenpää, Finland), was ‘n Finse komponis en violis van die laat-Romantiese- en vroeë-moderne tydperke. Hy is waarskynlik die belangrikste komponis uit Skandinawië. Sy musiek geniet wye erkenning vir die bydra daarvan tot die opbou van Finland se nasionale identiteit tydens die land se stryd om onafhanklikheid van Rusland.

Jean Sibelius
Sibelius in 1913
Agtergrondinligting
GeboortenaamJohan Julius Christian Sibelius
Gebore8 Desember 1865
Hämeenlinna, Finland
Sterf20 September 1957
Järvenpää
GenresKlassiek, nasionalistiese musiek
Beroep(e)Komponis
Die 11-jarige Sibelius in 1876
Martin Wegelius, Sibelius se onderwyser in Finland
Sibelius: skets deur Albert Engström (1904)
Finlandia (eerste uitgawe)
Leevi Madetoja, Sibelius se noemenswaardigste student en, as kritikus, ‘n verdediger van sy werke
Robert Kajanus, stigter en hoof-dirigent van die Helsinki Filharmoniese Orkes, wat ‘n noemenswaardige interpreteerder van Sibelius se simfonieë was

Vroeë Lewe wysig

 
Sibelius in 1939
 
Sibelius in 1891

Sibelius het gestudeer aan die Finse Normale Skool, die eerste Finssprekende skool in Russies-geokkupeerde Finland, waar hy bekend geraak het met Finse literatuur, en in besonder met die Kalevala, die mitologiese epog van Finland, wat vir hom 'n konsekwente bron van inspirasie sou bly. (baie van sy simfoniese gedigte soos Pohjola se Dogter [1906] en Luonnotar [1913] put hul inspirasie uit die bron.) Alhoewel dit gemeensaak was dat hy vir 'n regsloopbaan bestem was, het hy gou sy regstudies in Helsinki gestaak en homself geheel en al aan musiek begin wy. Hy het aanvanklik beplan om 'n violis te word. Onder die leidende hand van Martin Wegelius het hy baie kamermusiek en instrumentale musiek gekomponeer. Hy het die naam Jean aangeneem, welke hy voortaan in sy professionele loopbaan sou gebruik. In sy middel twintigs het hy Finland verlaat ten einde sy studies in Berlyn en Wene voort te sit, waar sy dosente die komponiste Robert Fuchs en Karl Goldmark ingesluit het.

 
Sibelius in 1923
 
Sibelius se geboorteplek in Hämeenlinna
 
Sibelius (regs) sosialiseer saam met Akseli Gallen-Kallela (die kunstenaar, links), Oskar Merikanto en Robert Kajanus
 
Sy ster op Musik Meile Vienna
 
Sibelius en Aino in Järvenpää (vroeë 1940's)

Werke wysig

By sy terugkeer na Finland het 'n opvoering van Sibelius se eerste grootskaalse werk, die Kullervo Simfonie (1892) ietwat van 'n sensasie geskep. Hierdie werk, en sy opvolgende werke, En Saga (1892), die Karelia musiek, en die Vier Legendes het hom gevestig as een van Finland se voorste komponiste. Die derde van die vier simfoniese gedigte in die Vier Legendes is die bekende Swaan van Tuonela (1893). In 1897, voor die verskyning van sy Simfonie No. 1 in E Mineur (1899), het die Finse senaat toegestem om aan Sibelius 'n klein lewenslange pensioen te laat toekom ter erkenning van sy genialiteit. Sy simfoniese gedig Finlandia is in 1899 geskryf en in 1900 hersien. Sibelius se werke uit die 1890's is dié van 'n nasionalistiese komponis wat werk in die tradisies van die Romantiek. In die eerste dekade van die 20ste eeu was Sibelius oor die hele Europa bekend. Die pianis en komponis Ferruccio Busoni, met wie Sibelius as student in Helsinki 'n vriendskap gesmee het, het sy Simfonie No. 2 in D Majeur (1901) in Berlyn gedirigeer, en die Britse komponis Granville Bantock het Sibelius se Simfonie No. 3 in C Majeur (1907) aangevra. Met hierdie werk het Sibelius sy rug gedraai op die nasionalistiese romantiek van sy tweede simfonie asook die Vioolconcerto in D Mineur (1903) en beweeg na die meer ondersoekende en kompromislose styl van En Saga en die Simfonie No. 4 in A Mineur (1911). Na die Eerste Wêreldoorlog het Sibelius van sy grootste werke gepubliseer, te wete die laaste drie simfonieë (No. 5 in E-mol Majeur, No. 6 in D Mineur, en No. 7 in C Majeur) asook die simfoniese gedig Tapiola (1925), maar daarna teruggesak in die langste stilte van sy lewe. Bespiegelinge oor 'n agste simfonie - waarvan die uitvoering in die vroeë 1930's sou plaasvind - en selfs 'n negende simfonie- was ongegrond. Geen manuskripte het Sibelius se dood oorleef nie. Met die 1930's het Sibelius se gewildheid toeggeneem, aangehits deur skrywers soos Cecil Gray en Constant Lambert in Engeland en Olin Downes in die VSA. Ten spyte van 'n reaksie teen sy populariteit in die volgende generasie, het Sibelius sy houvas behou oor die musiekpubliek. Alhoewel Sibelius se inspirasie hoofsaaklik gekoppel is aan die Skandinawiese landskap, is dit nie hoofsaaklik as 'n "digter van die natuur" waarvoor hy onthou word nie. Sy prestasie beide in sy simfoniese gedigte en die sewe simfonieë lê hoofsaaklik in sy merkwaardige bemeestering van vorm. Die eerste beweging van die derde simfonie beskik oor die finaliteit en volwassenheid van konstruksie van bv. Haydn of Mozart se eerste bewegings, tog oortref Sibelius se organiese eenheid en argitektuur selfs hierdie voorafgaande modelle. Dit is in Sibelius se kapasiteit vir organiese groei waarin die geheim van sy genialiteit lê.[1]

Komposisies wysig

Werke vir orkes wysig

Simfonieë wysig

  • 1892 Kullervo, simfonie vir sopraan, bariton, manskoor en orkes, op. 7
    1. Inleiding (Johdanto), Allegro moderato (E-mineur)
    2. Kullervo se jeug (Kullervon nuoruus), Grave (B-majeur/B-mineur)
    3. Kullervo en sy suster (Kullervo ja hänen sisarensa), Allegro vivace (met sopraan, baritoon en manskoor)
    4. Kullervon sotaanlähtö, Alla marcia. (C-majeur)
    5. Kullervo se dood (Kullervon kuolema), Andante (met manskoor en orkes)
  • 1899 Simfonie nr. 1 in E-mineur, op. 39
    1. Andante ma non troppo - Allegro energico
    2. Andante (ma non troppo lento)
    3. Scherzo: Allegro
    4. Andante - Allegro molto (Quasi una fantasia)
  • 1901-1902 Simfonie nr. 2 in D-majeur, op. 43
    1. Allegretto – Poco allegro – Tranquillo, ma poco a poco ravvivando il tempo all’allegro – Poco largamente – Tempo I – Poco allegro
    2. Tempo andante, ma rubato – Poco allegro – Molto largamente – Andante sostenuto – Andante con moto ed energico – Allegro – Poco largamente – Molto largamente – Andante sostenuto – Andante con moto ed energico – Andante – Pesante
    3. Vivacissimo – Lento e soave – Tempo primo – Lento e soave – (attacca)
    4. Finale: Allegro moderato – Moderato assai – Meno moderato e poco a poco ravvivando il tempo – Tempo I – Largamente e pesante – Poco largamente – Molto largamente
  • 1907 Simfonie nr. 3 in C-majeur, op. 52
    1. Allegro moderato
    2. Andantino con moto, quasi allegretto
    3. Moderato - Allegro ma non tanto
  • 1911 Simfonie nr. 4 in A-mineur, op. 63
    1. Tempo molto moderato, quasi adagio
    2. Allegro molto vivace
    3. Il tempo largo
    4. Allegro
  • 1915, hers.1916 en 1919 Simfonie nr. 5 in Es majeur, op. 82
    1. Tempo molto moderato - Allegro moderato (ma poco a poco stretto) - Vivace molto - Presto - Più Presto
    2. Andante mosso, quasi allegretto - Poco a poco stretto - Tranquillo - Poco a poco stretto - Ritenuto al tempo I
    3. Allegro molto - Misterioso - Un pochettino largamente - Largamente assai - Un pochettino stretto
  • 1923 Simfonie nr. 6 in D-mineur, op. 104
    1. Allegro molto moderato
    2. Allegretto moderato
    3. Poco vivace
    4. Allegro molto
  • 1924 Simfonie nr. 7 in C-majeur, op. 105
    1. Adagio
    2. Un pochettino meno adagio – poco affrettando – Vivacissimo – rallentando – Adagio – poco meno lento
    3. Allegro molto moderato – meno moderato – dolce e poco a poco più – Vivace – Presto – poco a poco rallentando – Adagio – Largamente – Affettuoso – Tempo I
  • 1929 Simfonie nr. 8, (vernietig)

Simfoniese gedigte wysig

  • 1892 hers.1902 En saga, simfoniese gedig, op. 9
  • 1894 hers.1895 Vårsång (Lentelied), simfoniese gedig, op. 16
  • 1895 Skogsrået (Die woudnimf), simfoniese gedig, op. 15
  • 1899, hers.1900 Finlandia, op. 26 (stukke met en sonder koor)
  • 1907 Öinen ratsastus ja auringonnousu (Nagtelike rit en sonsopkoms), simfoniese gedig, op. 55
  • 1910 Dryadi (Die druïde), simfoniese gedig, op. 45
  • 1913 hers.1914 Barden (Die bard), simfoniese gedig, op. 64
  • 1914 Aallottaret (Die Oseane), simfoniese gedig, op. 73
  • 1926 Tapiola, simfoniese gedig, op. 112

Concertos vir instrumente en orkes wysig

  • 1903 hers.1905 Vioolconcerto in D-mineur, op. 47

Suites wysig

  • 1893 Karelia-sarja (Karelia-suite), suite vir orkes, op. 11
    1. Intermezzo
    2. Ballade
    3. Alla Marcia
  • 1893-1939 Lemminkäis-sarja (Lemminkäinen-suite), op. 22
  • 1899 hers.1901 Scènes historiques I, op. 25
  • 1905 Pelleas en Melisande, suite uit die toneelmusiek vir orkes, op. 46
  • 1912 Scènes historiques II, suite, op. 66
  • 1921 Suite mignonne, vir fluit en strykinstrumente, op. 98/1
  • 1921 Suite champêtre, vir strykinstrumente, op. 98/2
  • 1929? Suite, vir viool en strykinstrumente, op. 117

Andere werke vir orkes wysig

  • 1890-1891 Ouverture in E
  • 1891 Balettikohtaus (ballettoneel)
  • 1895 hers.1904 Cassazione, op. 6
  • 1894 Menuetto
  • 1900 Porilaisten marssi
  • 1903 Romance, vir strykinstrumente, op. 42
  • 1902 Ouverture
  • 1905 Cortège
  • 1906 Pohjolan tytär (Pohjola se dogter), simfoniese fantasie, op. 49
  • 1906 Pan & Echo, dans intermezzo, op.53
  • 1909 In memoriam, begrafnismars, op. 59
  • 1909 Balettikohtaus (ballettoneel)
  • 1911 Canzonetta & Valse romantique, op. 62
  • 1912-1913 2 serenades vir viool en orkes, op. 69
  • 1914 2 stukke, vir viool of tjello en orkes, op. 77
  • 1917 Humoresques nrs. 1-2, vir viool en orkes, op. 87
  • 1917 Humoresques nrs. 3-6, vir viool en orkes, op. 89
  • 1919 Promootiomarssi (Akademiese feesmars)
  • 1919 Autrefois, scène pastorale, op.96/2
  • 1920 Valse lyrique, op. 96/1
  • 1920 Valse chevaleresque, op. 96/3
  • 1922/1938 Andante festivo, stuk vir strykorkes en piccolo
  • 1925 Ett ensamt skidspår ('n Eensame skispoor)
  • 1925 Morceau romantique (sur un motif de M. Jakob de Julin)

Werke vir harmonieorkes wysig

  • Ateenalaisten laulu (Kadettikoulun kunniamarssi)
  • Isänmaalle (Tykistökoulun kunniamarssi)
  • Partiomarssi

Musiekteater wysig

Operas wysig

Voltooi in titel dele première libretto
1896 Jungfrun i tornet (Die maagd in die toring) 1 akte, 8 scènes 2 November 1896, Helsinki Rafael Hertzberg, ná 'n Finse ballade (volksverhaal)

Ballette wysig

Voltooi in titel dele première libretto choreografie
1913 Scaramouche, pantomime op. 71 12 Mei 1922, Kopenhagen Poul Knudsen

Toneelmusiek wysig

  • 1893 Kuvaelmanusiikia/Tablåmusik (Tableaumusiek)
  • 1898 Kung Kristian II (Koning Kristian II), op. 27 - teks: Adolf Paul
  • 1903 Kuolema (Die dood), toneelmusiek vir 'n drama in 3 bedrywe deur Arvid Järnefelt, op. 44
    1. Tempo di valse lente - Poco risoluto (1ste deel)
    2. Moderato (Paavali se lied: Pakkanen puhurin poika, vir solo bariton, 2de deel)
    3. Moderato assai - Moderato (Elsa se lied: Eilaa, eilaa, vir solo sopraan) - Poco adagio (2de deel)
    4. Andante (die kraanvoëls, 2de deel)
    5. Moderato (3e deel)
    6. Andante ma non tanto (3de deel)
  • 1904-1905 Pelléas och Mélisande - teks: Maurice Maeterlinck, Sweedse vertaling: Bertel Gripenberg
  • 1906 Belsazars gästabud - teks: Hjalmar Procopé
  • 1909 Trettondagsafton (As You Like It), op. 60 - teks: William Shakespeare, vertaling: Carl August Hagberg
  • 1907 Grevinnans konterfej, vir strykinstrumente - teks: Zacharias Topelisu
  • 1925 Stormen (Die storm) - teks: William Shakespeare, vertaling: Edvard Lembcke

Orkesliedere wysig

  • 1897 Koskenlaskian morsiammet
  • 1903 I natten (nagte), op. 38 no.3
  • 1905 Höstkväll (herfsaand), op.38 no.1
  • 1914 Våren flyktar hastigt, op.13 no.4 (Runeberg)
  • 1957 Kom nu hit, död (come away, death), op.60
  • S'en har jag ej frågat mera (...en ek stel verder geen vrae meer nie), op.17 no.1 (Runeberg)
  • Sången om korsspindeln (lied van die kruisspin), op.27
  • Soluppgång op.37 no.3
  • På verandan vid havet (op 'n veranda by die see), op.38 no.2
  • Demanten på marssnön op.36 no.6
  • Luonnotar, vir sopraan en orkes (aangedui as simfoniese gedig )(Kalevala) op.70

Ander komposisies wysig

  • Adagio in D-mineur
  • Die Bevryde Koningin
  • Strykkwartet in B # majeur
  • Strykkwartet in D-mineur

Bykomende Leesmateriaal wysig

  • Robert Layton, Sibelius, 2de uitg.(1978, heruitgereik 1983), bevat ‘n kort biografie en ‘n gedetailleerde analise van Sibelius se musiek.
  • Erik Tawaststjerna, Sibelius (1976– ), gebaseer op voorheen ongepubliseerde materiaal, korrespondensie en dagboeke. Dit wil voorkom asof dit die definitiewe studie van die komponis sal bly.

Notas wysig

Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Nederlandse Wikipedia vertaal.

Verwysings wysig

  1. ↑ "Sibelius, Jean." Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica Ultimate Reference Suite. Chicago: Encyclopædia Britannica, 2012.
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Jean_Sibelius&oldid=2647777"