Johan Kritzinger

Prof. dr. Johan Hendrik (Titus) Kritzinger (distrik Uniondale, 24 Maart 1905 - Meyerspark, Pretoria, 13 Augustus 1990) was 'n predikant in die Nederduitse Gereformeerde Kerk, hoogleraar aan die teologiese fakulteit (afdeling B) van die Universiteit van Pretoria en die skrywer van tallose artikels in teologiese en kerklike tydskrifte.

Johan Kritzinger.

Die eerste vier hoogleraars aan die Teologiese Fakulteit van die NG Kerk aan die Universiteit van Pretoria saam met die eerste vyf proponente. Voor: Drr. J.H. Kritzinger, G.M. Pellissier, D.J. Keet en E.P. Groenewald. Agter: Propp. A.A. van Wyk, J.P. Theron, L.L.J. Visser (later van die gemeentes Vereeniging, Wynberg, Kakamas en Newcastle), R.B. Murray (sy eerste gemeente was Vergenoeg in Kenia en sy vierde Brixton) en J.P. Theron.

Agtergrond en opleiding

Hy is gebore op die plaas Misgund waar sy ouers boere in die Langkloof was. Hy ontvang sy skoolopleiding tot st. 6 aan 'n plaasskooltjie. Daarna is hy na die dorpskool op Joubertina vir twee jaar, en vandaar na die Boland en wel na Malmesbury. Daar het hy die matrikulasie-eksamen in die eerste klas afgelê.

Toe is hy na Stellenbosch waar hy in 1927 die B.A.-graad met lof behaal, 'n jaar later die M.A.-graad verwerf en toe met sy teologiese studie aan die Stellenbosse Kweekskool begin. Ná 'n driejarige studie aan die Kweekskool behaal hy sy graad eweneens met lof en vertrek met sy vrou en dogtertjie na die buiteland om verder te studeer aan die Vrye Universiteit in Amsterdam, waar hy, ná weer 'n driejarige studie, die graad doktor in die teologie behaal met die proefskrif Die Profesie van Joël.

Oor dié proefskrif skryf Jurie le Roux: "Wanneer 'n mens ... vandag Kritzinger se 1935-proefskrif lees, tref sy gereformeerde oortuiging en ‘behoudendheid’ 'n mens. Hy het lewenslank ‘radikaal-kritiese werke’ vermy en hom altyd by die ‘behoudende Skrifverklaarders’ gevoeg. Kritzinger moes vanweë gesondheidsredes vroeg aftree en in ’n kort artikel sê hy toe dat hy opreg dankbaar was dat hy nooit ’n leerkrisis in die kerk veroorsaak het nie. Kritzinger was konserwatief en so het hy geglo, geleef en sy vak (die Ou Testament) beoefen. Toe Kritzinger in 1935 sy boek oor Joël geskryf het, het die intellektuele wêreld anders gelyk. In sy tyd het is die klem op gereformeerde behoudendheid en ... gelê."

Gemeentelike arbeid

By sy terugkeer in sy vaderland was sy eerste werkkring die NG gemeente Johannesburg-Oos, waar hy anderhalf jaar saam met die moderator van die Ned. Herv. of Geref. Kerk (soos die Transvaalse NG Kerk destyds bekendgestaan het) saamgewerk het. Kritzinger neem nou 'n beroep aan die NG gemeente Hanover in die Karoo. Hier word hy en sy gesin op Saterdagmôre 8 Julie 1937 in gure en onplesierige weer drie myl buitekant die dorp ingewag en by die pastorie deur die Sondagskoolkinders toegesing. Nege predikante en drie sendelinge neem deel aan sy plegtige bevestiging die aand in die kerkgebou. Hy lewer die volgende môre sy intreepreek aan die hand van Jeremia 1:6, 7. Tydens sy ses maande op Hanover het daar, volgens die kerkraadsnotule, nie veel noemenswaardig voorgeval nie.

Johan Kritzinger, afgeneem omstreeks 1947.

Hanover se tweede hoogleraar

In Die Kerkbode van 2 Desember 1937 berig 'n medewerker uit Hanover: "Die tyding het ons bereik dat ons geliefde leraar, dr. J.H. Kritzinger, beroep is tot professor in die Teologiese Fakulteit aan die Universiteit van Pretoria. Dit is 'n gevoelige slag vir die gemeente, en almal hier treur omdat hy ons sal moet verlaat. Hy is nog maar omtrent ses maande in die gemeente en reeds is sterk bande van liefde gelê." Op Sondag 23 Januarie 1938 is aan hom demissie verleen en het hy en sy gesin van die gemeente afskeid geneem. Teen 1956, met Hanover se eeufees, was hy steeds hoogleraar in Pretoria, verbonde aan die leerstoel vir Ou-Testamentiese vakke, waar hy afgetree het in 1965. Hy was die tweede leraar wat Hanover in sy honderdjarige bestaan moes afstaan sodat hy 'n teologiese professor kon word.

Behalwe sy proefskrif het prof. Kritzinger verskillende artikels vir teologiese en kerklike publikasies geskryf en hom ook besig gehou met verklarings van Bybelse boeke.

Persoonlike lewe

Kritzinger is op 20 Desember 1930 op Wakkerstroom getroud met Elizabeth Rachel (Lilla) Kritzinger Daneel. Ten tyde van hul dood het die egpaar, wat 60 jaar getroud was, twee dogters, Vierencia Beukes en Helena Kritzinger, en ses kleinkinders gehad.

Wreed vermoor

Beeld berig op 19 April 1990 onder meer as volg oor die verhoor van die verdagtes in die moord op die 85-jarige prof. Kritzinger en sy vrou, Lilla:

Die twee beskuldigdes het die pik en piksteel op die Kritzinger-egpaar se koppe gerig om hulle dood te maak. Die houe het op "die arme oumense" gereën en hulle het vergeefs probeer keer, het waarnemende regter W.J. Human gister in die Hooggeregshof in Pretoria gesê. Die staat het gevra dat mnre. Philemon en Stoffel Mosotho skuldig bevind word aan moord, huisbraak met die opset om te roof en roof met verswarende omstandighede. Die twee mans het prof. Johan Kritzinger (85), 'n afgetrede hoogleraar in die teologie, en sy vrou, mev. Elizabeth Kritzinger (83), op 13 Augustus verlede jaar na bewering in hul huis in Meyerspark vermoor en beroof. Adv. L. Pienaar, vir die staat, het betoog dat die mans 'n gemeenskaplike doel gehad het met die opset om die bejaarde egpaar te vermoor. Regter Human het gesê dit was duidelik dat die mans na geld gesoek het. Hulle het van Mamelodi na Meyerspark gestap en het geweet dat die Kritzingers bejaard is. Hulle het ook besef hulle sou die egpaar buite aksie moes stel en dat dit hul dood kon veroorsaak. "Mnr. Philemon Mosotho het prof. Kritzinger waarskynlik vier of vyf keer met die piksteel geslaan terwyl mnr. Stoffel Mosotho mev. Kritzinger minstens drie keer met die pikgedeelte aangeval het." Adv. Pienaar het gevra dat mnr. Stoffel Mosotho se getuienis verwerp moet word. Hy het aangevoer mnr. Mosotho se getuienis dat hy eers ná die aanval die huis binne is, is vals. Hy was saam met mnr. Philemon Mosotho in die huis en hulle albei het die egpaar aangeval en beroof. Regter Human het gesê mnr. Stoffel Mosotho was 'n uiters swak getuie. "Sy getuienis wemel van onwaarskynlikhede en weersprekings. Die goedere van die Kritzingers is in albei beskuldigdes se besit gevind."

Bronne

• (af) Nienaber, P.J. Hier Is Ons Skrywers! Biografiese Sketse van Afrikaanse Skrywers. Johannesburg: Afrikaanse Pers-Boekhandel
• Smit, ds. A.P.. Eeufeesalbum Hanover. Hanover: N.G. Kerkraad.
• Olivier, ds. P.L., Ons gemeentelike feesalbum. Kaapstad en Pretoria: N.G. Kerk-uitgewers, 1952.

Eksterne skakels

• Beeld, 14 Augustus 1990, oor die moord op die Kritzingers
• Beeld, 10 April 1991, oor die moordverhoor Geargiveer 9 Oktober 2015 op Wayback Machine
• Beeld, 23 April 1991, berig albei beskuldigdes die doodstraf opgelê