John Dering Nettleton

Eskaderleier John Dering Nettleton (Nongoma, Natalprovinsie, Suid-Afrika, 28 Junie 1917 – Brest, Frankryk, 12/13 Julie 1943) was ’n Suid-Afrikaanse vlieënier aan wie die Victoria Cross toegeken is, die hoogste en mees prestigeryke eerbewys vir dapperheid midde-in vyandige aanslae wat aan ’n Britse onderdaan of burger van ’n Statebondsland toegeken kan word.

John Dering Nettleton
John Dering Nettleton, ca. 1942.
Geboortedatum	28 Junie 1917
Geboorteplek	Nongoma, Natalprovinsie, Suid-Afrika
Sterfdatum	12/13 Julie 1943 (26 jaar oud)
Sterfplek	naby Brest, Frankryk
Lojaliteit	Verenigde Koninkryk
Diens/Tak	Britse Lugmag
Jare in diens	1938–1943
Rang	Eskaderleier
Eenheid	No. 207 Squadron RAF No. 98 Squadron RAF No. 185 Squadron RAF No. 44 (Rhodesia) Squadron
Veldslae/oorloë	Tweede Wêreldoorlog
Toekennings	Victoriakruis

Skoolopleiding

Met die Western Province Prepatory School in Nuweland, Kaapstad, se eeufees in 2013 het hulle die oudleerder John Dering Nettleton onthou as 'n seun wat in die bres getree het vir jonger seuns en geen afknouery geduld het nie.

Nettleton was die seun van E.M. Nettleton en kleinseun van adm. A.T.D. Nettleton, wat albei diens gedoen het in die Britse Vloot. Hy het sy skoolopleiding aan die laerskool van die South Africa College School (SACS, destyds nog in die Kaapse middestad) en aan die Western Province Preparatory School, toe nog in Kenilworth, ontvang. Aan laasgenoemde skool, waar hy van 1928 tot 1930 was, was hy die victor ludorum en kaptein van die eerste krieket- sowel as rugbyspan. 'n Medeleerder het hom jare later onthou as iemand wat gereeld in die bres getree het vir jonger seuns en nie 'n afknouery verdra het nie. Hy was eers van voorneme om 'n loopbaan op see te volg en so in sy vader en grootvader se voetspoor te volg, en is op die opleidingskip General Botha opgelei. Hy het hoofkadet geword en daarna 18 maande in die Britse handelsvloot gedien, aldus R.R. Langham-Carter Volgens twee ander weergawes van die eerste jare van sy beroepslewe het hy ná skool na Dartmouth gegaan om daar by die Britse Vloot aan te sluit, maar die toelatingseksamen van die vloot gedruip. Hy moes toe na sy vaderland terugkeer waar hy as kadet van die Unie-Vloot by die General Botha aangesluit het.

In die Britse Lugmag

Nettleton word beskryf as 'n fors geboude man met donker hare.

Nadat hy drie jaar lank siviele ingenieurswerk in Suid-Afrika gedoen het, is hy in 1938 met vakansie na Brittanje en het hy besluit om hom by die Britse Lugmag aan te sluit. Nettleton het van kindsbeen af in die vliegkuns belanggestel en het sy opleiding met bomwerpers begin kort ná sy 21ste verjaardag. Hy het hom onderskei as vlieënier en eindelik instrukteur geword. Gedurende die Tweede Wêreldoorlog (1939–'45) het hy in die Royal Air Force Bomber Command gedien, en deelgeneem aan lugaanvalle soos dié op Brest op 24 Julie 1941.

VC aan hom toegeken

Op 17 April 1942 het hy, as waarnemende eskaderleier, twee formasies elk van ses Avro Lancaster-bomwerpers (ses van sy eie eskader [44], en ses van 97-eskader), tydens 'n waaghalsige dagaanval aangevoer. Dié aanval het meegebring dat hulle meer as 1 600 km oor Duitse gebied moes vlieg. Hul doelwit was 'n fabriek in Augsburg in Beiere, waar dieselmasjiene vervaardig is vir Duitse duikbote wat destyds Geallieerde skeepvaart swaar verliese laat ly het. Op pad na Augsburg was hulle aan swaar aanvalle van Duitse vegvliegtuie en lugafweervuur onderhewig. Een-een is die vliegtuie afgeskiet terwyl hulle meestal net 15 m bokant die grond gevlieg het. Net twee vliegtuie, Nettleton en nog ’n vlieënier s’n, het hul teiken bereik waar die ander in ’n see van vlamme neergestort het. Die aanval was nie besonder geslaagd nie en van die bomwerpers van 44-eskader was dit net Nettleton s'n wat teruggekeer het. Hy het net-net die basis bereik nadat hy 800 km ver moes terugvlieg in sy beskadigde bomwerper.

Die Victoria Cross is aan hom toegeken vir sy onwrikbare vasberadenheid sowel as leierskap en onverskrokkenheid van die hoogste graad. Hy was die eerste Suid-Afrikaner wat dié toekenning tydens die Tweede Wêreldoorlog verwerf het.

Einde van 'n kort lewe

Later in 1942 is hy op 'n welwillendheidsbesoek na die Verenigde State gestuur waar hy in die land getoer het saam met mede- Geallieerde helde. By sy terugkeer is hy in bevel van 'n eskader geplaas nadat hy in 1943 tot vleuelkommandeur bevorder is, maar gedurende 'n aanval op Turyn in Noord-Italië in die nag van 12 op 13 Julie 1943 het hy en sy bemanning gesterf. Sy vliegtuig is blykbaar oor die Baai van Biskaje afgeskiet en sy oorskot nooit gevind nie. Hy het pas twee weke vantevore 26 jaar oud geword.

Nettleton was 'n fors geboude man met donker hare, skryf R.R. Langham-Carter in sy lewensbeskrywing in die Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek. Daar is 'n geraamde foto van hom in die Western Province Preparatory School.

Gesinslewe

In Julie 1942 is hy in Lincoln, Engeland, getroud met Elizabeth (Betty) Havelock, 'n lid van die Women's Auxiliary Air Force. Hul seun, ook John Dering Nettleton, wat advokaat in Londen geword het, is op 23 Februarie 1944 gebore, sewe maande ná sy vader se dood en op die presiese dag dat hy amptelik dood verklaar is.

Bronne

• (en) Uys, Ian S. in Potgieter, D.J. (editor-in-chief). 1973. Standard Encyclopaedia of Southern Africa. Cape Town: Nasionale Opvoedkundige Uitgewery Ltd.
• (af) Langham-Carter, R.R. in Beyers, C.J. 1981. Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek. Durban en Pretoria: Butterworth & Kie (SA) (Edms.) Bpk.
• (en) Kort beskrywings van sewe Suid-Afrikaners wat uitgeblink het in Britse Koninklike Lugmag. URL besoek op 23 April 2016.