Karl Heese
Prof. dr. Karl Willem (Kalie) Heese (Paarl, 8 September 1910 – Jonkershoek, Stellenbosch, 21 April 1974) was leraar in drie gemeentes van die NG Kerk, lektor aan die Universiteit van Stellenbosch en hoogleraar aan die Universiteit van Wes-Kaapland sedert die stigting daarvan, waar hy op 65 jaar sou afgetree het as hoof van die departement sielkunde. Hy was veral bekend as skrywer van die raadgeerubriek in Die Burger, Die Volksblad en Oosterlig "Oom Kalie gee raad". Hy het 'n groot bydrae tot die opvoeding van die jeug gelewer, was 'n gewilde leier in die Voortrekkerbeweging en eerste voorsitter van die Christelike Studentevereniging op Stellenbosch.
Opleiding en lektorskap wysig
Dr. Heese is 'n nasaat van eerw. D. Heese wat in die laat 1850's uit Pommere, Duitsland, na Suid-Afrika gekom het en van 1859 af in belang van die Berlynse Sendinggenootskap op Amaliënstein later op Riversdal waardevolle werk onder die bruin gemeenskap gedoen het. Ook op onderwysgebied het dié stamvader van die familie Heese in Suid-Afrika op Riversdal groot werk verrrig. Kalie Heese is in die Paarl gebore as seun van Johannes Friedrich Gysbert Reitz Heese en Hester Francina de Villiers. Ses seuns en vier dogters is uit dié huwelik gebore. 'n Broer van dr. Heese, Japie, was ’n skrywer van toneelstukke en prosa, terwyl nog een, Johannes, onderwyser, skoolhoof, geskiedskrywer en baanbreker op die gebied van familienavorsing in Suid-Afrika was. Kallie Heese het sy skoolopleiding aan die Paarl Gimnasium voltooi. In 1927 het hy na die Universiteit van Stellenbosch gegaan, waar hy die grade B.A., M.A. (cum laude) en D.Phil. verwerf het. Hy het in 1937 gepromoveer op die proefskrif Die vraag na 'n algemene faktor in die vatbaarheid vir oefening. Intussen het hy van 1931 tot '34 ook aan die Stellenbosse Kweekskool studeer en is in Desember van laasgenoemde jaar gelegitimeer. Een van sy klasmaats was ds. Willie Landman, later sy kollega in die NG gemeente Swartland.
Die agting wat die US vir sy bekwaamheid gehad het, blyk daaruit dat hy reeds as student aangestel is om doseerpligte in die departement sielkunde waar te neem. In 1937 is dan heeltyds as lektor in sielkunde aangestel en in 1940 bevorder tot senior lektor.
Gemeentebediening wysig
Op 19 Junie 1943 is hy bevestig as medeleraar van sy klasmaat dr. W.A. Landman in die NG gemeente Swartland op Malmesbury. Die gemeente het onder hul leiding 'n nuwe tydperk van bloei ervaar, veral ten opsigte van finansies, en die kerkraad het ook besluit om Dingaansdag (Geloftedag) as 'n Dank-en-Sabbatdag met twee dienste in die kerkgebou te herdenk. Voorts het die samesmelting van die seun- en meisieskool in die Hoërskool Swartland tydens hul bediening plaasgevind. Destyds was die algemene gevoel landwyd ten gunste van gemengde skole, maar deur die daarstelling van 'n enkele hoërskool sou die personeelposisie verbeter en die vakkeuse vir leerlinge uitgebrei kon word.
Dr. Heese het net sowat twee jaar op Malmesbury gearbei tot hy 'n beroep na die NG gemeente Vandermerwe op Bonnievale aanvaar het en op 24 November 1945 aldaar bevestig is. Hier is 'n sierlike kerkgebou tydens sy bediening ingewy en deur sy beywering is beter voorsiening vir huisvesting van leerlinge aan die Hoërskool Bonnievale gemaak. Die koshuis op die dorp is dan ook na hom genoem.
Ná 'n tienjarige bediening aanvaar hy 'n beroep na die NG gemeente Pinelands in die Kaapse Skiereiland en word aldaar bevestig op 4 Februarie 1956. Deur sy simpatieke optrede het hy 'n besonderse rol gespeel in die totstandkoming van 'n beter verhouding tussen die verskillende bevolkingsgroepe. Met die ondersteuning van sy kerkraad is die swart leraar W. Xaluva genooi om 'n aanddiens in die kerkgebou van Pinelands waar te neem – 'n optrede wat ernstige bespreking in kerklike en politieke kringe tot gevolg gehad het.[1]
Dit sou sy laaste gemeente wees, want in 1960 het hy, sonder neerlegging van sy predikantstatus, 'n betrekking aanvaar as hoogleraar in sielkunde aan die destydse Universiteitskollege van Wes-Kaapland.
Pennevrug wysig
Prof. Heese se gepubliseerde skryfwerk het meestal oor geestelike waardes vir die jeug gehandel. As skrywer van die rubriek "Oom Kalie gee raad", wat van 1957 tot 1965 in "Die Byvoegsel" tot Die Burger, Die Volksblad, Die Oosterlig verskyn het, het hy veral bekend geraak. Daarin het hy raad gegee oor persoonlike probleme. Selfs nadat dit gestaak is, het mense hom steeds genader om hul persoonlike probleme te bespreek. Dat hy gelief was, blyk daaruit dat selfs sy studente aan die UWK hom "oom Kalie" genoem het.
Gesinslewe wysig
Dr. Heese is in Junie 1937 getroud met die skrywer Hester Heese (mej. Hester Maria de Swardt, 1911–1992). Vyf kinders – twee seuns en drie dogters – is uit dié huwelik gebore. Al vyf het aan die US studeer. Ten tyde van sy dood was daar 11 kleinkinders.
Bronne wysig
- 1959. Eeufeesuitgawe van die Kweekskool, Stellenbosch. 1859–1959. Kaapstad: N.G. Kerk-Uitgewers.
- 1974. Stellenbosse Galery. Kaapstad en Pretoria: HAUM.
Verwysings wysig
- ↑ (af) Heese, dr. J.A. in Beyers, C.J. (hoofred.). 1987. Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek, deel V. Pretoria: Raad vir Geesteswetenskaplike Navorsing.
- Matieland, 1974:2. URL besoek op 7 November 2016.