Japie Heese

Japie Heese (*14 September 1901, Paarl - † 31 Desember 1965, Stellenbosch) was 'n Afrikaanse skrywer wat bekendheid verwerf het vir die skryf van dramas en prosa. Onder die skuilnaam J.P. Dinges publiseer hy 'n eenbedryf.

Japie Heese.

Heese is ook bekend vir sy lewenslange betrokkenheid by die Voortrekker-kultuurbeweging.

Lewe en Werk

Vroeë lewe en herkoms

Jacob de Villiers (Japie) Heese is op 14 September 1901 in die Paarl gebore . Sy ouers was Johannes Friedrich Gysbert Reitz Heese en Hester Francina de Villiers. Tien kinders is uit die huwelik gebore, ses seuns en vier dogters. Een van sy broers was dr. Karl Willem Heese (wat met die skryfster Hester Heese getroud was), terwyl sy broer dr. J.A. Heese bekendheid verwerf het vir sy boeke oor die geskiedenis, waaronder ’n boek oor die Slagtersnek-rebellie.

Loopbaan as opvoeder

Japie word onderwyser en gee klas in skole op onder andere die Hoër Volkskool, Graaff-Reinet, en in Bloemfontein. Later word hy lektor in Opvoeding aan die Universiteit van Stellenbosch, ’n betrekking wat hy vir meer as dertig jaar beklee.

Betrokkenheid by die Voortrekker beweging

Vir bykans sy hele lewe is hy betrokke by die Voortrekkerbeweging en hy stig in 1923 reeds een van die heel eerste takke van hierdie beweging in Graaff-Reinet. Met die landwye stigting in Augustus 1931 word hy verkies as eerste  hoofsekretaris, ’n posisie wat hy beklee tot 1959, toe hy as die derde Hoofleier van hierdie organisasie verkies word. Hy onderneem vroeg in die vyftigerjare ’n lang studiereis na die Verenigde Koninkryk en Europa om die opleiding van vrywillige jeugleiers te bestudeer, na aanleiding waarvan hy die verslag Die opleiding van voltydse en vrywillige jeugleiers in die Verenigde Koninkryk en sekere Wes-Europese lande: ’n verslag van ’n oorsese studiereis skryf.

Persoonlike lewe

Hy is getroud met Mundy du Toit en hulle het drie kinders, ’n seun en twee dogters. Hy is op 31 Desember 1965 op Stellenbosch oorlede.

Skryfwerk

Drama

Onder die skuilnaam J.P. Dinges publiseer hy die klugtige eenbedryf Sy beurt en onder sy eie naam die dramas Die oubaas gekul, Die simpel seun en Dr. Bettie, laasgenoemde in drie bedrywe. Spesifiek vir dames skryf hy die twee klugspele Die afgevaardigde en Die testament, wat saamgebundel word in Twee klugspelletjies vir dames.

In Vier kort klugspelletjies word opgeneem Die nuwe pappa, Die genadelose slagter, Slabbert se skoonseun en Klein woelwater. Klein woelwater is ’n drama waarin ’n welvarende gesin uitgebeeld word.

Hy skryf ook ’n aantal toneelstukkies spesifiek vir die Voortrekkers, wat in Twaalf toneelstukkies vir Voortrekkers saamgebundel word. Hy verwerk die sprokie Repelsteeltjie vir die verhoog, terwyl Die houtkapperskind ’n drama spesifiek vir kinders is.

Verskeie toneelstukke word ook deur hom vertaal, waaronder Jan Lustig van Jan de Groot (wat in 1934 by Sentraal Hoërskool in Bloemfontein opgevoer is) en Onder die Indiane van Toon Jansen (wat in 1935 by die Sentraal Hoërskool opgevoer is). Sy gedigte By die aalwyn en Die afgevaardigde word opgeneem in Ons Land se Kersnommer in Desember 1925, waar dit met pryse bekroon word.

Prosa

Hy is redakteur van die baie bekende Sus en Daan reeks (bekend as Die Silwerboom-reeks) van boekies waarmee laerskoolkinders leer lees. Baie van sy geskrifte is spesifiek op die Voortrekkerbeweging gerig en sluit in Die Voortrekkers en ander Suid-Afrikaanse jeugbewegings, Van penkop tot hoofleier – lewenskets van N.J. van der Merwe, eerste hoofleier van die Voortrekkers en Ons hou koers.

Hy skryf ook boeke oor nasionalistiese onderwerpe, waaronder Burgerkunde en Praatjies oor burgerkunde, terwyl hy in Die gebruik van druk en lopende skrif ondersoek doen na die impak wat die gebruik van drukskrif uitoefen op die skrifprestasies van leerlinge nadat hulle na lopende skrif oorgeslaan het.

Ook oor die landbou en natuur skryf hy saam met Gert Helgert van Rooyen vir skoolgebruik inleidende werke, waaronder Merkwaardige insekte (in Engels The insects of our country), Paddas en reptiele, Belangrike insekteplae en Natuur en landboulessies, wat in Engels vertaal word as Lessons in nature study and agriculture.

Vir Die Kleinspan lewer hy oor die jare talle bydraes, waaronder Bessie die by in Junie 1929.

Eerbewyse

In 1951 kry hy ’n erepenning van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns vir sy werk met die stigting en opbou van die Voortrekkerbeweging.

Publikasies

Werke wat uit sy pen verskyn sluit in:

Fiksie

Jaar	Publikasie
1920	Die Oubaas Gekul
1921	Die Simpel Seun
1922	Dr. Bettie
1926	Die Houtkapperskind Twaalf Samesprake en Kort Toneeltjies
1927	Twee Klugspelletjies vir Dames: Die Afgevaardigde en Die Testament
1928	Sy Beurt (J.P.) Dinges
1935	Repelsteeltjie: 'n Toneelstukkie Vir Kinders
1939	Vier Kort Klugspelletjies
1944	Twaalf Toneelstukkies Vir Voortrekkers

Nie-Fiksie

Jaar	Publikasie
1933	-Burgerkunde -By Die Ou Murasies
1934	-Belangrike Insekteplae (saam met G.H. van Rooyen) -Bosluise, skerpioene, spinnekoppe en versamelinge (saam met G.H. van Rooyen) - Merkwaardige insekte -Natuur en landboulessies (saam met G.H. van Rooyen) -Ons land se insekte (saam met G.H. van Rooyen)
1935	-Tussen die rotspoele (saam met G.H. van Rooyen)
1936	-Bewoners van die diep see (saam met G.H. van Rooyen) -Ons land se voëls (saam met G.H. van Rooyen) -Paddas en reptiele -Voëllewe (saam met G.H. van Rooyen)
1937	-Ons land se soogdiere -Praatjies oor burgerkunde
1940	-Die Voortrekkers en ander Suid-Afrikaanse jeugverenigings
1941	-Die gebruik van druk en lopende skrif -Van penkop tot hoofleier – lewenskets van N.J. van der Merwe
1942	-Ons hou koers
1949	-Ons wynboere

Bronne

Boeke

• Neethling-Pohl, Anna. Dankbaar die uwe. Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 1974

Internet

• Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/1990/11/7/6/2.html