Koninkryk (biologie)

'n Koninkryk (Latyn: regnum, meervoud regna) in die wêreld van biologie is die hoogste vlak van die wetenskaplike klassifikasie van organismes. (Huidige ontwikkeling in die taksonomie sluit 'n domein klassifikasie in bokant die koninkryke.)

LeweDomeinKoninkrykFilumKlasOrdeFamilieGenusSpesie
Ernst Haeckel se voorstelling van 'n drie-koninkryksisteem (Plantae, Protista, en Animalia) in sy 1866 Generelle Morphologie der Organismen.

Teenwoordig word ses ryke gebruik:

Ook word organismes ingedeel in drie superryke, die archaea, die bakterieë en die eukariote.

In die begin was daar ook 'n derde ryk vir die minerale bedink. Die oorspronklike onderverdelinge in taksons word nie meer gebruik nie omdat die insigte hieroor gewysig is.

Geskiedenis wysig

Twee koninkryke wysig

In die werk Systema Naturae, gepubliseer in 1735, het Carolus Linnaeus twee koninkryke van lewende wesens onderskei: die Animalia vir alle diere en die Vegetabilia vir alle plante. (Linnaeus het ook 'n derde koninkryk geskep vir die minerale, die Mineralia).

Drie koninkryke wysig

Dié verdeling het goed gewerk totdat enkelsellige organismes ontdek is. Alhoewel die beweeglike groep in die dierekoninkryk ingeskakel is (onder die Filum Protozoa), en die gekleurde alge en bakterieë in die plantafdelings Thallophyta of Protophyta, was daar probleme deurdat sommige organismes in albei groepe geplaas kon word.

In 1866 het Ernst Haeckel daarom 'n derde koninkryk, die Protista, geskep vir dié problematiese organismes.

Twee ryke wysig

Toe daar ontdek is dat sommige bakterieë se selstruktuur heeltemal verskillend is van dié van ander organismes –- sonder 'n kern -- het Chatton, in 1937, voorgestel dat lewende organismes in twee ryke verdeel moet word: organismes met 'n kern, die Eukaryota en diegene daarsonder, die Prokaryota. Die koninkryke val onder dié twee ryke.

Vyf koninkryke wysig

In 1969 het Robert Whittaker bykomende koninkryke voorgestel om die swamme te verteenwoordig. Dit was baseer veral op die verskil in voeding: die koninkryk Plantae was veral veelsellige outotrowe, die Animalia veelsellige heterotrowes, en die Fungi veelsellige saprotrowe. Die oorblywende twee koninkryke, Protista en Monera, het eensellige en eenvoudige sellulêre kolonies ingesluit.

Ses koninkryke wysig

Teen 1980 het die klem al meer begin val op die filogenie. Alle organismes met kerne wat nie in die bestaande Animalia, Plantae, en Fungi gepas het nie, is in die Protista koninkryk geplaas. Carl Woese se RNS-werk het die prokariote in twee verdere koninkryke verdeel, die Eubacteria en die Archaebacteria.

Drie domeine wysig

In 1990, het Woese voorgestel dat die Eubacteria, Archaebacteria, en die Eukaryota drie primêre stamme van afstamming verteenwoordig en om dié rede het hy die drie groepe verhef to domeine (bokant die koninkryke), genaamd Bacteria, Archaea, en Eucarya. Alhoewel daar ingeligte kritiek teen dié driedomeinsisteem is, het dit vandag meestal die ouer tweeryksisteem vervang as 'n manier om die koninkryke bymekaar te organiseer.

Opsomming wysig

Haeckel (1894)
Drie ryke
Whittaker (1959)
Vyf ryke
Woese (1977)
Ses ryke
Woese (1990)
Drie superryke
Protiste Monere Eubakterieë Bakterieë
Archaea Archaea
Protiste Protiste Eukariote
Plante Swamme Swamme
Plante Plante
Diere Diere Diere

Bron wysig