Lili Kraus
Lili Kraus (3 April 1903 - 6 November 1986) was 'n Hongaars-gebore pianis.
Biografie wysig
Lili Kraus is in 1903 in Boedapest gebore. Haar vader was van Tsjeggiese afkoms, en haar moeder van 'n geassimileerde Joods-Hongaarse familie.
Sy studeer aan die Franz Liszt Musiekakademie, en op die ouderdom van 17 skryf sy in by die Boedapest Konservatorium waar sy studeer onder Zoltán Kodály en Béla Bartók. In the 1930's sit sy haar studies voort onder Severin Eisenberger en Eduard Steuermann in Wene, en Artur Schnabel in Berlyn, wat haar belangstelling in die klassieke tradisie aanwakker.
Lili Kraus word spoedig bekend as 'n spesialis in die musiek van Mozart en Beethoven. Haar vroeë kamermusiekopvoerings en opnames saam met die violis Szymon Goldberg help haar om kritiese lof in te oes en loods terselfdertyd haar internasionale loopbaan. In the 1930's toer sy deur Europa, Japan, Australië en Suid-Afrika. In 1940, tydens die Tweede Wêreldoorlog, onderneem Kraus 'n toer van Asië, waartydens sy en haar familie in Java gevange geneem word deur Japannese magte en vanaf Junie 1943 tot Augustus 1945 deur die Japannese magte geïnterneer word.
Na die oorlog vestig sy haar in Nieu-Seeland waar sy vir 'n aantal jare opvoerings en onderrig gee. Sy word 'n Nieu-Seelandse burger en sit aldaar haar loopbaan voort met uitgebreide toere. In die vroeë 1950's voer sy 'n volledige siklus van Beethoven se vioolsonates op saam met die violis Henri Temianka. Sy gee vanaf 1967 tot 1983 as inwonende kunstenaar klas aan die Texas Christian University in Fort Worth. Hierna vestig sy haar in Asheville, Noord-Carolina, waar sy in 1986 oorlede is.
Kraus se eggenoot was Otto Mandl (gebore 1889, sterf 1956), 'n welgestelde Joodse (hy het hom later tot die Katolisisme bekeer) myningenieur en filosoof. Hulle is op 31 Oktober 1930 getroud. Mandl het sy sakebelange verkoop ten einde sy vrou se loopbaan te bevorder.[1] 'n Seun en dogter genaamd Ruth en Michael is uit die huwelik gebore.[1]
Erfenis en waardering wysig
Kraus was een van die vernaamste en prominentste 20ste eeuse vertolkers van die musiek van Mozart. Haar volledige opname van sy klaviersonates, wat in die laat 1960's opgeneem is, word vandag steeds as 'n toonaangewende interpretasie beskou; haar opnames van Mozart se klavierconcertos (saam met die Weense Fees-simfonieorkes onder leiding van Stephen Simon) vanaf 1965/66, parallel met Géza Anda se volledige opnames, wat in 1961 begin is, is van groot artistieke waarde. Anders as baie pianiste van haar tyd, het Kraus nie 'n kragtige en oordonderde toon verkies nie. Aangesien sy nooit 'n eksklusiewe kontrak met 'n platemaatskappy gesluit het nie, was dit vir 'n lang tyd moeilik om haar opnames te bekom. Intussen is haar opnames van 1933–1958 asook die volledige opnames van die Mozart-concertos op die Parlophone, Ducretet-Thomson en Les Discophiles Français (insluitend opnames van Mozart en Beethoven se vioolsonates saam met Goldberg) plate-etikette vrygestel.
Verdere leeswerk wysig
- Steve Roberson: Lili Kraus. Biografie. Texas University Press, 2000. ISBN 978-0-8756-5216-0
- Alain Paris, Klassische Musik im 20. Jahrhundert, 2. Auflage, dtv, München 1995; ISBN 3-423-32501-1
Eksterne skakels wysig
- Biografie by Bach Cantatas
- Europese Argief Kopiereglose langspeelplaat-opname van Lili Kraus wat twee klaviersonates deur Haydn speel by die Europese Argief
- Naxos: Lili Kraus
- 'Camera Three' episode: Lili Kraus oor Schubert se 'Grazer' Fantasie (11/2/1969) (slegs klankgreep, geen video)
- Kraus speel Mozart se klavierconcertos Nos.11,12,13,14,17,18 en 19 saam met die Weense Fees-simfonieorkes onder leiding van Stephen Simon
- Kraus speel Mozart se klavierconcertos Nos. 20,21,22,23,24,25,26 en 27