Lystrosaurus
Lystrosaurus ("graafakkedis", van die Griekse λίστρον lístron, "graaf") was ’n plantvretende genus van die disinodont-terapsides uit die laat Perm tot vroeë Trias wat sowat 250 miljoen jaar gelede voorgekom het in wat nou Suid-Afrika, Antarktika, Indië, China, Mongolië en Rusland is. Vier tot ses spesies word tans erken, maar tussen die 1930's en 1970's is geglo dié getal is veel hoër. Hulle het in grootte gewissel van ’n klein hond tot 2,5 m lank.
| Lystrosaurus | |
|---|---|
| |
| Lystrosaurus murrayi | |
| Wetenskaplike klassifikasie | |
| Koninkryk: | |
| Filum: | |
| Klas: | |
| Orde: | |
| Suborde: | |
| Infraorde: | |
| Familie: | |
| Genus: | Lystrosaurus (Cope, 1870)
|
| Spesies | |
| |
| |
| Die verspreiding van Lystrosaurus op die superkontinent Gondwana (in bruin). | |
Omdat dit ’n disinodont was, het Lystrosaurus net twee tande gehad (’n paar groot hoektande). Dit het vermoedelik ook ’n horingagtige bek gehad wat gebruik is om stukkies plante af te kou. Dit was ’n swaar geboude dier met veral sterk voorledemate. Dus kon hy waarskynlik goed grawe.
Die dier het die Perm-Trias-uitwissing 252 miljoen jaar gelede oorleef. In die vroeë Trias was hulle verreweg die algemeenste gewerweldes op land en het tot 95% van die individue in sommige fossielbeddings uitgemaak.[1] Navorsers het verskeie teorieë oor hoekom Lystrosaurus die uitwissing oorleef en in die vroeë Trias floreer het.
Beskrywing
wysig
Lystrosaurus was tussen 0,6 en 2,5 m lank, met ’n gemiddelde lengte van sowat 0,9 m, na gelang van die spesie.[2]
Anders as ander terapsides, het die disinodonte baie kort snoete en geen tande gehad, buiten twee lank hoektande. Daar word algemeen geglo disinodonte het horingagtige bekke gehad, soos moderne skilpaaie, om stukkies plante af te skeur. Hulle het dit dan op ’n horingagtige tweede verhemelte gemaal terwyl hulle mond toe was. Die kakebeengewrigte was swak en het eerder vorentoe en agtertoe beweeg as die meer algemene heen en weer of op en af.
Eienskappe van die skelet dui daarop dat Lystrosaurus half gekruip het. Die rug was stewig en dit het sywaartse beweging gestrem.
Verspreiding in Afrika
wysigLystrosaurus-fossiele is ontdek in baie beenbeddings uit die laat Perm en vroeë Trias, veral in Afrika.[3] Die meeste is ontdek in die Beaufort-groep en Katberg-formasie van die Karookom in Suid-Afrika. Hulle is ook die bes bestudeerde individue. Daar is ’n debat oor hoeveel spesies in die Karoo gevind is.[4] Studies van die 1930's tot die 1970's het op ’n groot getal gedui, tot 23 in een geval.[4] Teen die 1980's en 1990's is egter net ses spesies erken: L. curvatus, L. platyceps, L. oviceps, L. maccaigi, L. murrayi en L. declivis. ’n Studie in 2011 het die getal tot vier verminder en het die fossiele wat voorheen as L. platyceps en L. oviceps beskou is, as lede van L. curvatus herklassifiseer.[5]
L. maccaigi is die grootste en skynbaar mees ontwikkelde spesie, terwyl L. curvatus die minste ontwikkel was. Eersgenoemde word net in afsettings van die Perm aangetref en het blykbaar nie die Perm-Trias-uitwissing oorleef nie. Sy gespesialiseerde eienskappe en skielike verskyning in die fossielrekord sonder ’n duidelike voorouer, kan dalk daarop dui dat dit na die Karoo migreer het uit ’n gebied waarin die laat Permiese afsettings nie gevind is nie.[4]
L. curvatus het voorgekom in ’n relatief kort tyd voor en ná die uitwissing, en kan gebruik word as ’n merker vir die grens tussen die Perm en Trias. L. murrayi en L. declivis word net in Triasiese afsettings aangetref.[4]
Ander spesies
wysigFossiele van L. georgi is in afsettings uit die vroeë Trias van Rusland ontdek. Dit was waarskynlik nou verwant aan die L. curvatus van Afrika,[3] wat beskou word as een van die mins gespesialiseerde spesies en wat in baie laat Permiese en baie vroeë Triasiese afsettings ontdek is.[4]
Verwysings
wysig- ↑ Damiani, R. J.; Neveling, J.; Modesto, S.P.; Yates, A.M. (2004). "Barendskraal, a diverse amniote locality from the Lystrosaurus assemblage zone, Early Triassic of South Africa". Palaeontologia Africana. 39: 53–62.
- ↑ "Lystrosaurus | Fossils & Facts". Encyclopedia Britannica (in Engels). Besoek op 18 Maart 2019.
- ↑ 3,0 3,1 Surkov, M.V., Kalandadze, N.N., and Benton, M.J. (Junie 2005). "Lystrosaurus georgi, a dicynodont from the Lower Triassic of Russia" (PDF). Journal of Vertebrate Paleontology. 25 (2): 402–413. doi:10.1671/0272-4634(2005)025[0402:LGADFT]2.0.CO;2. ISSN 0272-4634. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 19 Desember 2008. Besoek op 23 Februarie 2020.
{{cite journal}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link) - ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 Botha, J.; Smith, R.M.H. (2005). "Lystrosaurus species composition across the Permo–Triassic boundary in the Karoo Basin of South Africa". Lethaia. 40 (2): 125–137. doi:10.1111/j.1502-3931.2007.00011.x. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 16 Desember 2012.
{{cite journal}}: Onbekende parameter|lastauthoramp=geïgnoreer (hulp) Aanlyn by "Lystrosaurus species composition across the Permo–Triassic boundary in the Karoo Basin of South Africa" (PDF). Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 10 September 2008. Besoek op 2 Julie 2008. - ↑ Grine, F.E., Forster, C.A., Cluver, M.A. & Georgi, J.A. (2006). "Amniote paleobiology. Perspectives on the Evolution of Mammals, Birds, and Reptiles". University of Chicago Press: 432–503.
{{cite journal}}: Cite journal requires|journal=(hulp)AS1-onderhoud: meer as een naam (link)
Skakels
wysig- Palaeos.com: Dicynodontia
- Hugh Rance, The Present is the Key to the Past: "Mammal-like reptiles of Pangea"
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Lystrosaurus.
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.
