Wikipedia

Omega Centauri

(Aangestuur vanaf NGC 5139)

Omega Centauri (ω Cen), of NGC 5139, is ’n bolswerm in die sterrebeeld Sentour wat in 1677 deur Edmond Halley ontdek is. Dit is 15 800 ligjare van die Aarde af en is die grootste bolswerm in die Melkweg. Omega Centauri lyk so anders as die sterrestelsel se ander bolswerms dat geglo word dit moet ’n ander oorsprong hê, soos dat dit die oorblyfsel van ’n versteurde dwergsterrestelsel is.[9]

Omega Centauri
The globular cluster Omega Centauri. (Bron: ESO
The globular cluster Omega Centauri. (Bron: ESO
Soort stelsel Bolswerm
Sterrebeeld Sentour
Tipe VIII[1]
Waarnemingsdata (Epog J2000)
Regte klimming 13h 26m 47,28s[2]
Deklinasie −47° 28′ 46,1″[2]
Skynmagnitude 3,9[3]
Besonderhede
Afstand (ligjaar) 15 800 ligjare[4]
Ouderdom (jaar) 11,52 miljard jaar[5]
Skynbare grootte  36′,3[6]
Aantal sterre Verskeie miljoene
Massa 4,05±0,1×106 M☉[7]
Ander name NGC 5139,[8] GCl 24,[8] ω Centauri,[4] Caldwell 80
Portaal  Portaalicoon   Sterrekunde

Geskiedenis

wysig

In 150 n.C. het die Grieks-Romeinse skrywer en sterrekundige Ptolemeus die voorwerp in sy Almagest opgeneem as ’n ster op die perd se rug, "Quae est in principio scapulae". Die Duitse kartograaf Johann Bayer het Ptolemeus se data gebruik om die Bayer-naam "Omega Centauri" daaraan te gee in sy 1603-uitgawe van Uranometria. Edmond Halley het die voorwerp in 1677 herontdek met ’n teleskoop op die eiland Sint Helena en dit gelys as ’n nie-stellêre voorwerp. In 1715 het Halley dit in sy lys van ses "helder kolle" genoem in die Philosophical Transactions of the Royal Society.[10]

Die Switserse sterrekundige Jean-Philippe de Cheseaux het Omega Centauri by sy 1746-lys van 21 newels ingesluit,[10] so ook die Franse sterrekundige Lacaille in 1755. Laasgenoemde het dit die katalogusnommer L I.5 gegee. In 1826 was die Skot James Dunlop die eerste persoon wat dit as ’n bolswerm herken het; hy het dit beskryf as ’n "pragtige bol sterre wat geleidelik en middelmatig digter word na die middel toe".[11][12]

Eienskappe

wysig
 
Die sentrale deel van Omega Centauri. In die onderste illustrasie kan die toekomstige posisie van die sterre in die wit vierkant in die middel bo gesien word. Elke streep verteenwoordig die ster se beweging oor die volgende 600 jaar. (Oktober 2010)

Dit is sowat 15 800 ligjare van die Aarde af en een van die min bolswerms wat met die blote oog gesien kan word. Dit is op ’n donker nag op die platteland amper so groot soos ’n volmaan.[13] Dit is die helderste, grootste en teen 4 miljoen sonmassas[7] die bolswerm met die grootste massa in die Melkweg. Van al die bolswerms in die Plaaslike Groep sterrestelsels is net Mayall II in die Andromeda-sterrestelsel helderder en swaarder.[14] Omega Centauri het verskeie miljoene Populasie II-sterre en is byna 12 miljard jaar oud.[15]

Die sterre in die middel is so dig dat daar geraam word hulle is maar sowat 0,1 ligjaar van mekaar af.[15]

Volgens ’n studie in 2008 is daar getuienis van ’n swartkolk van gemiddelde massa in die middel van Omega Centauri; dit is gebaseer op waarnemings deur die Hubble-ruimteteleskoop en die Gemini-sterrewag in Chili.[16][17] E. Noyola en sy kollegas het gevind die sterre by die middel wentel vinniger as sterre wat verder geleë is. Hulle het dié gegewens geïnterpreteer as dat onsigbare materie by die kern in ’n swaartekragwisselwerking is met nabygeleë sterre. Deur dit met standaardmodelle te vergelyk, het hulle afgelei dit word heel waarskynlik veroorsaak deur die swaartekrag van ’n digte, swaar voorwerp soos ’n swartkolk. Hulle het bereken die voorwerp se massa is 4 x 104 sonmassas.[16]

Onlangse studies het egter twyfel gewerp op dié bevindings, veral wat betref die ligging van die bolswerm se kern.[18][19] Met berekening vir ’n ander kernligging, is gevind die sterre naby die kern beweeg nie vinniger as ander sterre soos wanneer daar ’n swartkolk van gemiddelde massa sou wees nie. In dié studies is ook bevind die helderheid van die swerm neem nie toe na die middel nie, maar bly redelik konstant. Die navorsers het gesê hul bevindings sluit nie ’n swartkolk uit nie, maar bevestig dit ook nie. As daar wel een is, dink hulle nie die massa is groter as 1,2 x 104 sonmassas nie.

Daar is voorgestel Omega Centauri is dalk die kern van ’n dwergsterrestelsel wat deur die Melkweg opgeneem is.[20] Daar word juis gereken Kapteyn se Ster, wat tans net 13 ligjare van die Aarde af is, het in Omega Centauri ontstaan.[21] Omega Centauri se eienskappe en beweging in die Melkweg stem ook ooreen met dié bevinding.[13] Nes Mayall II het Omega Centauri sterre met ’n verskeidenheid metaalgehaltes en ouderdomme, wat beteken hulle het dalk nie terselfdertyd ontstaan (soos geglo word in bolswerms gebeur) nie en dit dui ook daarop dat dit die oorblyfsel van ’n kleiner sterrestelsel is wat lank gelede in die Melkweg opgeneem is.[22]

Verwysings

wysig
  1. ↑ Shapley, Harlow; Sawyer, Helen B. (August 1927), "A Classification of Globular Clusters", Harvard College Observatory Bulletin (849): 11–14, Bibcode: 1927BHarO.849...11S. 
  2. ↑ 2,0 2,1 Goldsbury, Ryan et al. (December 2010), "The ACS Survey of Galactic Globular Clusters. X. New Determinations of Centers for 65 Clusters", The Astronomical Journal 140 (6): 1830–1837, doi:10.1088/0004-6256/140/6/1830, Bibcode: 2010AJ....140.1830G. 
  3. ↑ Skiff, Brian A. (May 2, 1999), "Observational Data for Galactic Globular Clusters", The NGC/IC Project, archived from the original on 2019-03-22, https://web.archive.org/web/20190322103240/http://ngcicproject.org/papers/gctext.htm, besoek op 2013-08-13. 
  4. ↑ 4,0 4,1 van de Ven, G.; van den Bosch, R. C. E.; Verolme, E. K.; de Zeeuw, P. T. (January II 2006). "The dynamical distance and intrinsic structure of the globular cluster ω Centauri". Astronomy and Astrophysics. 445 (2): 513–543. arXiv:astro-ph/0509228. Bibcode:2006A&A...445..513V. doi:10.1051/0004-6361:20053061. best-fit dynamical distance D=4.8±0.3 kpc … consistent with the canonical value 5.0±0.2 kpc obtained by photometric methods {{cite journal}}: Gaan datum na in: |date= (hulp)
  5. ↑ Forbes, Duncan A.; Bridges, Terry (May 2010), "Accreted versus in situ Milky Way globular clusters", Monthly Notices of the Royal Astronomical Society 404 (3): 1203–1214, doi:10.1111/j.1365-2966.2010.16373.x, Bibcode: 2010MNRAS.404.1203F. 
  6. ↑ Arnold, H. J. P.; Doherty, Paul; Moore, Patrick (1999), The Photographic Atlas of the Stars, CRC Press, p. 173, ISBN 0-7503-0654-8, http://books.google.com/books?id=YjcvJUfnWBAC&pg=PA173. 
  7. ↑ 7,0 7,1 D'Souza, Richard; Rix, Hans-Walter (March 2013), "Mass estimates from stellar proper motions: the mass of ω Centauri", Monthly Notices of the Royal Astronomical Society 429 (3): 1887–1901, doi:10.1093/mnras/sts426, Bibcode: 2013MNRAS.429.1887D. 
  8. ↑ 8,0 8,1 "SIMBAD Astronomical Database". Results for NGC 5139 (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 23 Mei 2020. Besoek op 16 November 2006.
  9. ↑ Noyola, Eva; Gebhardt, Karl; Bergmann, Marcel (2008). "Gemini and Hubble Space Telescope Evidence for an Intermediate Mass Black Hole in omega Centauri". The Astrophysical Journal. 676 (2): 1008. arXiv:0801.2782. Bibcode:2008ApJ...676.1008N. doi:10.1086/529002.
  10. ↑ 10,0 10,1 O'Meara, Stephen James (2013), Deep-Sky Companions: Southern Gems, Cambridge University Press, p. 244, ISBN 1-107-01501-4, http://books.google.com/books?id=S5QIEKns33sC&pg=PA244. 
  11. ↑ Dunlop, J. (1828). "A catalogue of nebulae and clusters of stars in the southern hemisphere, observed at Parramatta in New South Wales". Philosophical Transactions of the Royal Society. 118: 113–151. Bibcode:1828RSPT..118..113D. doi:10.1098/rstl.1828.0010. Omega Centauri is listed as No. 440 on p. 136.
  12. ↑ Harrington, Phil (May 1, 2013), "Binocular Universe: Songs of the Deep South", Cloudy Nights Telescope Reviews, http://www.cloudynights.com/item.php?item_id=2871, besoek op 2013-08-13. 
  13. ↑ 13,0 13,1 "Black hole found in Omega Centauri" (in Engels). ESA. 2 April 2008. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 19 Oktober 2012. Besoek op 6 November 2009.
  14. ↑ Frommert, Hartmut; Kronberg, Christine (March 22, 1998), "NGC 5139", The Munich Astro Archive, http://www.maa.clell.de/Messier/E/Xtra/NGC/n5139.html, besoek op 2013-08-13. 
  15. ↑ 15,0 15,1 "Peering into the Core of a Globular Cluster", Hubble Site news Center, October 4, 2001, archived from the original on 2013-11-05, https://web.archive.org/web/20131105224651/http://hubblesite.org/newscenter/archive/releases/2001/33/image/a/, besoek op 2013-08-13. 
  16. ↑ 16,0 16,1 Noyola, E.; Gebhardt, K.; Bergmann, M. (April 2008). "Gemini and Hubble Space Telescope Evidence for an Intermediate-Mass Black Hole in ω Centauri". The Astrophysical Journal. 676 (2): 1008–1015. arXiv:0801.2782. Bibcode:2008ApJ...676.1008N. doi:10.1086/529002.
  17. ↑ Noyola, Eva; Christensen, Lars Lindberg; Villard, Ray; Michaud, Peter (April 2, 2008), Black hole found in enigmatic Omega Centauri, ESA, http://www.spacetelescope.org/news/heic0809/, besoek op 2013-08-13. 
  18. ↑ Anderson, J.; van der Marel, R. P. (Februarie 2010). "New Limits on an Intermediate-Mass Black Hole in Omega Centauri. I. Hubble Space Telescope Photometry and Proper Motions". The Astrophysical Journal. 710 (2): 1032–1062. arXiv:0905.0627. Bibcode:2010ApJ...710.1032A. doi:10.1088/0004-637X/710/2/1032.
  19. ↑ van der Marel, R. P.; Anderson, J. (Februarie 2010). "New Limits on an Intermediate-Mass Black Hole in Omega Centauri. II. Dynamical Models". The Astrophysical Journal. 710 (2): 1063–1088. arXiv:0905.0638. Bibcode:2010ApJ...710.1063V. doi:10.1088/0004-637X/710/2/1063.
  20. ↑ "Astronomers Find Suspected Medium-Size Black Hole in Omega Centauri". Persberig. 2008-04-02. Archived from the original on 2009-08-10. https://web.archive.org/web/20090810181119/http://hubblesite.org/newscenter/archive/releases/2008/14/full/. Besoek op 2009-11-06. 
  21. ↑ "Backward star ain't from round here", New Scientist, http://www.newscientist.com/article/mg20427334.100-backward-star-aint-from-round-here.html, besoek op 2013-08-13. 
  22. ↑ Hughes, J. D.; Wallerstein, G. (December 1998), "Age and Metallicity Effects in Omega Centauri I: Stromgren Photometry", Bulletin of the American Astronomical Society 30: 1348, Bibcode: 1998AAS...193.6809H. 

Eksterne skakels

wysig
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Omega_Centauri&oldid=2661716"