NG gemeente Langebaan

Die NG gemeente Langebaan is 'n gemeente van die Nederduitse Gereformeerde Kerk op die Weskusdorp Langebaan wat in 1988 van die NG gemeente Hopefield afgestig het.

Agtergrond

Die NG gemeente Hopefield is die moedergemeente van Langebaan en Vredenburg sowel as Langebaanweg, wat in 1967 afgestig het, maar in 2000 'n wyksgemeente van Langebaan geword het.

Nadat die gemeente Vredenburg in 1902 van Hopefield afgestig het, het Langebaan-wyk deel van die toe reeds 51 jaar oue moedergemeente gebly. Daar was reeds 'n kerk op Langebaan, terwyl 'n strandhuis later opgerig is waarin die predikant van Hopefield kon tuisgaan. Daar het destyds net enkele NG lidmate op Langebaan gewoon; die meeste lidmate was saamgetrek op die omliggende plase. Ook het daar nie ontevredenheid geheers, soos op Vredenburg, nie en was daar dus nie 'n drang na afstigting nie. Die dienste is eers twee maal per jaar op die kusdorpie gehou en teen die helfte van ds. C.W. Alheit se bediening (1927-1941) en nadat die motor gekom het, is dienste kwartaalliks gehou. Vanaf omstreeks 1970 het Hopefield se predikant al om die tweede week 'n diens op Langebaan gaan waarneem.

Die kerkraadslede van Langebaan het hulle omstreeks 1980 begin beywer vir weeklikse dienste en 'n medeleraar vir daardie deel van die Hopefieldse gemeente. Die leraar, ds. G.P. Stoffberg, het hulle gesteun omdat die dorp uitgebrei het en dit vir hom moeilik was om die lidmate aan die kus behoorlik te bearbei. Soos dikwels in die verlede was die gemeente se geldsake 'n struikelblok, veral aangesien Langebaan se lidmate nie hul kant behoorlik gebring het nie. Daarom is besluit om 'n hulpleraar, pleks van 'n medeleraar, vir Langebaan aan te stel. Die eerste en enigste ampsbekleër was prop. Hennie J. Loubser, wat ná enkele maande 'n beroep aanvaar het. Langebaan se kerkraadslede het nou weer 'n kans gesien vir afstigting of die verkryging van 'n medeleraar, wat hulle ook gekry het ná baie ontevredenheid in die Hopefieldse gedeelte van die gemeente wat die geldelike las moes help dra. Die eerste medeleraar, ds. D.J. de Kock, het aan die begin van 1985 diens aanvaar.

Hierna het die Langebaanse lidmate begin aandring, nes die Vredenburgers laat in die 19de eeu, dat hul kerkraadslede en nuwe lidmate op Langebaan voorgestel word en nie op Hopefield nie, hoewel laasgenoemde die setel van die gemeente was. Ook het Langebaan se lidmate na ds. De Kock begin verwys as hulle predikant en nie van Hopefield se predikant nie.

Drang na afstigting

Die ou kerkie op Langebaan is in 1872 deur 'n lidmaat aan die gemeente Hopefield geskenk. Dis in 1980 tot nasionale gedenkwaardigheid verklaar.

Reeds in 1981, toe daar die eerste keer sprake was van afstigting, het die kerkraad 'n kommissie benoem om die saak te ondersoek, maar hul gevolgtrekking was dat die wyk nie geldelik die mas alleen sou kon opkom nie. In 1986 was afstigting weer ter sprake en weer is 'n kommissie benoem om dit te ondersoek. In 1981 het daar maar sowat 200 lidmate in die Langebaanse wyk gewoon, wat teen 1986 tot skaars 300 toegeneem het. Destyds was die probleem dat Langebaan 'n vakansiedorp was waar baie mense vakansiehuise gebou het wat net vir 'n deel van die jaar benut is. Dié mense was lidmate van die gemeente waar hulle voltyds gewoon het. Selfs die boere wat daar gaan aftree het, het hul dankoffers steeds gegee aan die gemeente waarin hul plaas geleë was. Nog 'n probleem met die te stigte gemeente was dat amper al die plase wat eers deel was van Langebaan-wyk deur Yskor of grondspekulante opgekoop is en onbewoon gelê het. Kort voor afstigting was dié onbewoonde plase: Panorama, Oosterwal, Mooimaak, Septembersklip, Meeuklip, Soutpan, Waschklip, Olifantskop, Tibosklip en die Kleinbergplase van die De Jonghs en Rabes. Tot die middel 1940's het oorkant die strandmeer teen die Posberg 10 tot 12 gesinne gewoon, terwyl die plaas Geelbek, wat later deel sou word van die Nasionale Weskuspark, ook bewoon was. Teen 1987 het daar geen meer lidmate van die Hopefieldse gemeente gewoon nie. Boonop het boere in die omgewing van die Lugmagbasis Langebaanweg te kenne gegee dat hulle sou verkies om by Hopefield te bly wanneer Langebaan moontlik afstig. Dié plase sou nodig wees om die nuwe gemeente lewenskragtig te help maak.

Afstigting

Ten spyte van al dié probleme het die NG gemeente Langebaan op 23 November 1988 van Hopefield afgestig. In 1985 het Hopefield 660 belydende lidmate gehad. In 1990 was dit 454, terwyl Langebaan se lidmate 336 getel het. In die daaropvolgende amper 30 jaar tot 2014 het Hopefield se lidmate afgeneem tot 252, maar Langebaan s'n het toegeneem tot 1 809 (die syfer in die NG Kerk Jaarboek is laas in 2011 bygewerk). Hopefield se afname was dus 44,5%, terwyl Langebaan se toename 438,4% was. Hopefield het in 2011 930 wit inwoners gehad (syfers van 2001 kan nie vergelyk word nie omdat die sensusgebiede destyds nie met die dorpsgrense ooreengestem het nie), terwyl Langebaan se wit inwoners toegeneem het van 1 770 tot 4 648.

Die ou kerkie

Die ou NG kerkie op Langebaan is in 1872 deur 'n lidmaat aan die Hopefieldse gemeente geskenk. Die kansel in dié kerkie, wat saam met die gebou en alles wat deel is daarvan tot nasionale gedenkwaardigheid verklaar is, is in 1721 deur Adam Albertyn vir die gemeente Stellenbosch gemaak. Op Stellenbosch het dit 130 diens gedoen, waarna dit in 1853 aan Die gemeente Zoutrivier (kort daarna herdoop tot Hopefield) geskenk is. In die eerste kerkgebou op Hopefield, vroeër 'n graanskuur en waenhuis op die plaas Lange Kuil aan Zout Rivier waarop die dorpie Hopefield aangelê is, was die preekstoel in gebruik tot omstreeks 1878. Nadat die nuwe kerk in September 1877 in gebruik geneem is, is die kansel oorgeplaas na die kerkie op Langebaan, wat destyds 'n wyk was van Hopefield.

Toe Langebaan se toe twee jaar oue gemeente in 1990 besluit om 'n nuwe kerk te bou, het hulle ook besluit om die ou kerkie op te knap. 'n Vergadering is op 26 Februarie 1991 met die argitek van die Raad vir Nasionale Gedenkwaardighede gehou om seker te maak die ou kerk bly as gedenkwaardigheid in sy oorspronklike vorm behoue. Die geboutjie is in 1923 vergroot toe 'n konsistorie aangebou is. Destyds is nog net een maal per kwartaal 'n diens op Langebaan gehou en die wyk het nie sy eie kerkraad gehad nie. Van 1927 af is die dienste een maal per maand gehou en in die sewentigerjare het dit twee dienste per maand geword. Die aansig van kerkie het ook verander omdat die voordeur oorspronklik net soos die vensters met 'n boog gevorm was. Die lampe in die kerk kom van Hopefield af waar dit vroeër in die Neethlingsaal gehang het. Dit was oorspronklik paraffienlampe, maar tot 1986 was daar van albei krone een lamp kort. 'n Lidmaat het twee lampe gekry by ene mev. Truter wie se man vroeër onderwyser op Hopefield was. Lidmate het die lampe gerestoureer en dis toe by besonderse geleenthede gebruik. Ouderling Baard het die mure om die kerk in die sestigerjare gebou.

Pastorie

Hopefield se kerkraad het in 1922 reeds die besluit geneem om vir sy leraar 'n strandhuis op Langebaan te bou. 'n Stewige kliphuis is opgerig teen 'n koste van £580. Later is ook buitegeboue opgerig. Vir meubels is in die gemeente gekollekteer en dit wat kortgekom het, moes uit die kerkkas gekoop word. Aan die begin het die plaaslike skool 'n deel van die huis gebruik omdat die skoolgebou op die dorp ondoeltreffend geword het. Begin 1924 kon die leraar die hele huis tot sy beskikking neem. In latere jare het die onderwyser van Langebaan (dit was 'n eenmanskool omdat die dorpie so klein was) die huis bewoon met dié voorbehoud dat die leraar dit vakansies tot sy beskikking sou hê.

Langebaanweg

Die weermag wou al in 1943 'n gedeelte van die plaas Theewatervlei by Hopefield hê vir die oprigting van 'n lugmagbasis, wat toe in 1946 gebou is op Langebaanweg, sowat 25 km wesnoordwes van Hopefield af. Die Hopefieldse munisipale raad onder voorsitterskap van H.G. Greeff was gekant teen die bou van 'n basis so na aan die dorp omdat dit kon veroorsaak dat "die vyand bomme op Hopefield sal gooi". Al sou die personeel 'n paar kilometer van Hopefield af woon, sou die dorp se skool, kerk, sakeondernemings, sportverenigings en nog meer daarby baat gevind het.

Nadat Langebaanweg heelwat nader aan Vredenburg as aan Hopefield gebou is, het dié basis in 1957 saam met Saldanha as tweede dogtergemeente van Hopefield afgestig. In 1967 het die NG gemeente Langebaanweg van Saldanha afgestig. In 1960 het die gemeente Hopefield, wat bestaan het uit die dorp en Langebaan, 825 belydende lidmate gehad. Teen 1971 was daar in die moedergemeente 725 belydende lidmate, terwyl die getal van Langebaanweg se gemeente 260 was. Die getal het tot die veranderinge in die samestelling van die Lugmag se personeelkorps ná 1994 redelik bestendig gebly. Teen 1999 het dit gedaal tot sowat 180. Tydens dr. Johan van den Heever se bediening beleef die gemeente ongekende groei in erediensbywoning en finansies, maar dit was sy taak om die gemeente in te lig dat die volgende kapelaan, wat die staat aanstel, dalk nie ’n NG leraar sou wees nie. Ná lang gesprekvoering met buurgemeentes aanvaar Langebaan die verantwoordelikheid om Langebaanweg as wyksgemeente onder sy vlerk te neem. Einde Desember 1999 ontbind Langebaanweg en smelt saam met Langebaan. Die ooreenkoms was dat Langebaanweg ’n wyksgemeente sou wees onder die beheer van Langebaan-gemeente.

Ds. Bennie Meyer is as kontrakleraar vir Langebaanweg aangestel en bly vier jaar aan in dié pos. Ds. Nico Marais was sy opvolger en bedien die wyksgemeente tot Januarie 2009. Die laaste skriba, tot 2007, was Rut Bester. Daarna is alle administrasie deur Kassie Carstens, ’n kerkraadslid, behartig. Ondanks die inlywing gaan die gewoonlike gemeentelike aktiwiteite voort en het Langebaanweg sy eie kerkraad en funksioneer as volwaardige gemeente.

Enkele predikante

1. Santie Nel, 3 Julie 2022 – hede

Bronne

• (af) Baard, J.A. 1988. Hopefield deur die eeue. Hopefield: Die skrywer.
• (nl) Maeder, ds. G.A. en Zinn, Christian. 1917. Ons Kerk Album. Kaapstad: Ons Kerk Album Maatschappij Bpkt.
• (af) Oberholster, ds. J.A.S. 1948. Jaarboek van die Gefedereerde Nederduitse Gereformeerde Kerke 1949. Kaapstad: Jaarboek-kommissie van die Raad van die Kerke.
• (af) Olivier, ds. P.L., 1952. Ons gemeentelike feesalbum. Kaapstad en Pretoria: N.G. Kerk-uitgewers.
• (af) Die geskiedenis van Langebaan-gemeente op die gemeente se webtuiste Geargiveer 5 Maart 2016 op Wayback Machine. URL besoek op 15 Desember 2014.

Eksterne skakels

• (af) Die gemeente se webtuiste Geargiveer 23 April 2017 op Wayback Machine. URL besoek op 15 Desember 2014.