Naamsmousery
Naamsmousery, of om met iemand se naam te smous, is die opportunistiese ophaal, aanwending of misbruik van 'n kennis, kundige, bekende, kliënt, sakemagnaat, klant, vriend of familielid se goeie of gevreesde naam in gesprekke, geskrewe tekste of argumente om die naamsmous se eie aansien of agenda te bevorder, of om sy eie belangrikheid of geleerdheid te impliseer, of om sosiale opgang te maak, of om te bluf, of om ander mee te manipuleer. Daar word dus te koop geloop met 'n ander persoon se naam, of daar word in die son van glanspersoonlikhede gebaai.
"Aan jou vriende word jy geken", of "dit gaan oor wie jy ken" word tot die uiterste toe benut om aan ander te toon in watter kringe jy beweeg, watter mag jy het, maar ook om te toon hoe nuttig of invloedryk jy kan wees om die kortpaaie, agterdeure en poorte na geleenthede oop te maak of te sluit, burokratiese rompslomp te omseil, of die prosedures bietjie te versnel of te vertraag. 'n Goeie woordjie kan dus ook tot die aangesprokene se voordeel strek.
In die logika of redeneerkuns is die aanwending van naamsmousery egter 'n drogredenasie gegrond op emosie, naamlik, "die beroep op gesag", of argumentum ad vericundiam. Dit is: bloot omdat X sê dit is waar, maak dit sonder meer waar. Daar word dus nie grondig na die konkrete bewyse gekyk nie.
Woordherkoms wysig
Naamsmous word volgens die Woordeboek van die Afrikaanse Taal vermeld in die Sarie gedateer 11 Oktober 1967. Hennie Aucamp gebruik sowel in Standpunte (Oktober 1969) as De Kat (Junie 1988) die woord naamsmousery.[1]
In Tydskrif vir Letterkunde (Mei 1988) skryf Aucamp onder meer:[2]
|
Kennis van vreemde tale en kulture kan natuurlik tot 'n naamsmousery lei; tot 'n vertoon van kultuur, eerder as die bedryf van die ding self. Maar die tyd het 'n manier om opportuniste aan die kaak te stel. Die bona fideaktiveerder van 'n kultuur sal uiteindelik as sodanig herken word. Hiervan is Uys Krige 'n stralende voorbeeld. Hy het onder andere Lorca en Villon aan Afrikaans besorg, en sy eie skeppende werk is nie los te dink van sy inspirasiebronne nie. Dis of veral Lorca die wesenlike Uys Krige vrygestel het. Uys, met sy wye verwysingsraamwerk, is nie net 'n hoogs betroubare begeleier by vreemde letterkundes nie; hy is een van die allerbeste evalueerders van wat goed is in Afrikaans. |
|
In hierdie geval verwys Aucamp na die naam van volksvreemde skrywers waarmee die persoon bekend is, maar waarvan die Afrikaanssprekende landgenoot van salig onbewus is. Deur eenvoudig die rits Spaanse of Franse skrywersname af te rammel, pronk jy as't ware met jou eie wêreldwysheid en dus, jou eie belangrikheid. Iets wat Uys Krige nie gedoen het nie.
Jaco Fouché verwoord in sy roman Ed van Inligtingstelsels (2009) die probleem so:
|
|
Die man sê ook: "As 'n mens 'n naam noem, en kom ons noem een. Kom ons sê Diderot. As 'n mens die naam Diderot hoor en sekere assosiasies kom by jou op - ensiklopedie; kennis - maar jy kan nie verduidelik wat die verband tussen Diderot en die ander voorstanders van die Verligting is nie, beteken dit jy is 'n swaap as jy sê, 'O, Diderot, die ensiklopedis?' Is jy dan 'n naamsmous?" |
|
Voorbeelde wysig
- Die meeste piramideskemas begin gewoonlik nie by die gewone voetvolk nie. Die opportunis sal juis gesiene beleggers nader en daardeur hul goeie name gebruik om ander beleggers mee te lok. Die standpunt is eenvoudig: "as 'n gesiene en skatryk belegger soos X dit waardig genoeg vind om in my skema te wil belê, dan is jy stomonnosel om nie dieselfde te doen nie."
- 'n Kind wat deur bullebakke getreiter word, kan net so taks noem dat sy pa 'n polisieman is, om vrees in te boesem.
- Restaurante en hotelle se reputasie (en tariewe) word dikwels gemeet aan glanspersoonlikhede wat daar geëet of tuisgegaan het.