Nqweba-dam
Die Nqweba-dam (voorheen bekend as die Van Ryneveldpasdam) in die Sondagsrivier lê 1,6 km noord van Graaff-Reinet langs die Van Ryneveldpas tussen Graaff-Reinet en Murraysburg. Dit vorm deel van die Kamdeboo Nasionale Park en is sedert 1999 die eiendom van die Camdeboo Plaaslike Munisipaliteit.
| Nqweba-dam | |
|---|---|
| Amptelike naam | Nqweba-dam |
| Ligging | Graaff-Reinet, Oos-Kaap |
| Provinsie/Land | Suid-Afrika |
| Koördinate | 32°14′08″S 24°31′40″O / 32.23556°S 24.52778°O |
| Dam in | Sondagsrivier |
| Doel | Huishoudelik |
| Konstruksie begin | 1921 |
| Openingsdatum | 1925 |
| Eienaar | Dr Beyers Naudé Munisipaliteit |
| Soort dam | Grondvulling |
| Hoogte van wal | 30.48 m |
| Lengte van wal | 381 m |
| Reservoir | Nqweba-dam Reservoir |
| Kapasiteit | 46 369 000 m³ |
| Opvanggebied | 3 668 km2 |
| Damoppervlak | 1 028.5 ha |
Op 27 September 1920 het die munisipaliteit van Graaff-Reinet en die Van Ryneveldsbesproeiingsraad 'n ooreenkoms aangegaan waarvolgens die munisipaliteit 'n stuk meentgrond sal verskaf vir die bou van 'n dam waaruit die munisipaliteit dan 9 miljoen liter water per dag sal ontvang vir gebruik vir die dorp. In Junie 1921 het die konstruksiewerk begin en op 14 Julie 1925 het die voorsitter van die besproeiingsraad, H. Urquhart, die dam geopen.
Op 1 Januarie 1932 het die dam vir die eerste keer oorgeloop. Dit het ook gebeur in 1948, Maart 1961, 1974, 1986, Maart 2008 en Februarie 2011. Ongelukkig het die dam nooit aan die oorspronklike verwagtinge voldoen nie. Aanvanklik is gehoop dat 8 500 ha met die uitgebreide kanaalnetwerk besproei sou kon word. Droogtes in die vroeë dertigerjare, die middel van die veertigerjare en die middel van die vyftigerjare van die 20ste eeu het die lewe vir die boere (afhanklik van die water vir suiping vir skape, angorabokke en beeste en besproeiing van lusern en ander veevoer) baie bemoeilik. Op 26 November 1957 is die dam vir die eerste maal leeg verklaar. ‘n Te groot aantal klein damme in die opvanggebied het die afloop sterk laat afneem.
Die opvanggebied is 3 825 km2 groot en het 'n gemiddelde jaarlikse neerslag van 330 mm. Alhoewel die dam se kapasiteit in 1928 op 79 miljoen m3 vasgestel is, het dit deur toeslikking sodanig afgeneem dat die volume in die begin van die 21ste eeu reeds gehalveer is.
Die hoogte van die damwal is 30,48 m bo die rivierbedding en sy lengte is 381 m. Die wateroppervlakte beslaan 1133 hektaar as die dam vol is.
In 2001 het die Stadsraad besluit om die naam van die dam te verander na Nqweba-dam. Nqweba is die Xhosa vir ontmoetingsplek omdat die dam geleë is by die samevloeiing van die Sondags-, Gats- en Pienaarriviere.
Die dam word nie meer vir besproeiing gebruik nie, maar wel vir die dorp Graaff-Reinet se water en toerisme (watersport, voëlkykery). Omdat die damwal tydens vloede onstabiel is, is dit een van die onveiligste damme van sy formaat in Suid-Afrika.
Trivia
wysig- Gideon Scheepers se graf word deur die dam se water bedek.
- In Randall Wicomb se liedjie Graaff-Reinet kom die dam se ou naam voor.
Sien ook
wysigBibliografie
wysig- Inligtingsborde by die dam
- Nqweba Dam – supplying water to the thirsty Karoo. The Water Wheel, July/August 2010. www.ewisa.co.za
- Standard Encyclopaedia of Southern Africa, deel 11. Kaapstad: Nasou, 1975. ISBN 0-625-00327-6