Padrão

‘n Padrão is ‘n monument in die vorm van ‘n klippilaar met ‘n kruis bo-op. So ‘n groot suil is gewoonlik deur Portugese seevaarders en ontdekkers opgerig op nuut ontdekte kuste as baken en as ‘n simbool van die Christelike geloof. Hulle is die oudste oorblyfsels van Europese kontak met Afrika suid van die ewenaar.

Kruis

Hierdie padrão’s is in Portugal uit kalksteen vervaardig. Die opskrif in Portugees (en soms ook in Latyn) het bestaan uit Portugal se landswapen, die naam van koning João II (Johan II van Portugal), die naam van die ekspedisieleier (soos byvoorbeeld Bartolomeus Dias), die jaartal van die vervaardiging van die paal (sedert die skepping van die aarde én na Christus) en die sin dat die koning beveel het dat land ontdek en die kruis daar opgerig moet word. Dit verklaar dat Portugal die eerste was wat hierdie waters binnegevaar het en aanspraak maak op die nuut ontdekte gebiede en aangrensende seë in Afrika en Asië. Die datum op so ‘n pilaar is die datum waarop die bewoording daarop gegraveer is en stem dus dikwels nie ooreen met die jaar van plasing nie. Hierdie suile is gewoonlik opgerig in afgesonderde gebiede, maar juis wel by opvallende geografiese kenmerke soos riviermondings en kape.

Diogo Cão

Cão was die eerste Portugees wat so ‘n padrão opgerig het. Dit was op 23 April 1483 by Ponta do Padrão op die suidelike oewer van die mond van die Kongorivier. Dit is die noordwestelike punt van Angola. Hierdie kruis is opgedra aan die Heilige George. Sy tweede kruis plaas hy op 28 Augustus 1483 op Cabo do Lobo (later bekend as Kaap Santa Maria) op 13° 26′ suid, en suid van die latere Mossamedes en 130km suidwes van Benguela. Hierdie suil ter ere van die Heilige Augustinus is opgerig in “die jaar 6681 sedert die skepping van die aarde”. Op sy tweede reis langs die weskus van Afrika plaas hy op 18 Januarie 1486 op Kaap Negro (15° 42′ suid) in Angola sy derde pilaar. Kort daarna rig hy ‘n vierde padrão op by Kaap Kruis in die huidige Namibië.

Bartolomeus Dias

Dias het sy eerste padrão gewy aan die Heilige Gregorius en plaas dit in Maart 1488 op Kwaaihoek by 33° 43′ suid en 26° 37′ oos. Die St. Croix-eilandgroep (33° 47′ 58.5″ suid en 25° 46′ 13.3″ oos) in Algoabaai en Kaap Padrone (33° 46′ 11.71″ suid en 26° 28′ 4.19″ oos) is na hierdie kruis vernoem. Waarskynlik het Dias sy tweede pilaar op Kaappunt (Kaap Maclear) opgerig. Dit is gewy aan São Filipe (die Heilige Filipus). ‘n Derde suil het hy geplant by Angra Pequena (ook bekend as Angra das Voltas), naby die huidige Lüderitz. Dit is opgedra aan São Thiago.

Vasco da Gama

Da Gama het op Kaap St. Blaize (by Mosselbaai) op 6 Desember 1497 sy eerste padrão opgerig. ‘n Volgende kruis plaas hy by die mond van die Rio dos Bons Sinais. Dit is by Quelimane in Mosambiek. In Januarie 1499 kom ‘n derde pilaar te staan aan die mond van die Galanarivier by Malindi in Kenia. Hierdie suil staan na bewering nog. Op die eiland São Jorge aan die kus van Mosambiek plaas Da Gama op 1 Februarie 1499 sy vierde vierde klippaal. Waarskynlik is die huidige naam van die eiland Goa.

Asië

Henrique Leme het in 1522 die Padrão Sunda Kalapa (Luso-Sundanese padrão) by die Sunda Kelapa-hawe, die hawe van Jakarta, geplaas. Dit staan nou in die Museum Nasional Indonesia. Da Gama het na bewering ook nog twee padrao’s in Indië opgerig.

Bibliografie

• Axelson, Eric: Portuguese pioneers in Southern Africa. In: Lantern. Tydskrif vir Kennis en Kultuur. Jaargang 8, nr. 2, Desember 1958
• Dias 88. In: Lantern. Tydskrif vir Kennis en Kultuur. Jaargang 37, nr. 1, Januarie 1988
• Ensiklopedie van die Wêreld, deel 8. Stellenbosch: Albertyn-uitgewery, 1993. ISBN 0-949948-22-5
• Standard Encyclopaedia of Southern Africa, deel 8. Kaapstad: Nasou, 1973. ISBN 0-625-00324-1
• monument-sa.co.za/padrao-dias-kruis/