Ramses II

Ramses II (Egipties Rīꜥa-masē-sə, "Ra is die een wat hom verwek het"; omstreeks 1303 v.C. - 1213 v.C.), algemeen bekend as Ramses die Grote, was ’n farao van Egipte. Hy was die derde heerser van die 19de Dinastie. Saam met Toetmoses III van die 18de Dinastie word hy dikwels beskou as die grootste, mees gevierde en magtigste farao van die Nuwe Ryk, wat self die magtigste tydperk van antieke Egipte was. Hy word ook wyd erken as een van antieke Egipte se suksesvolste krygsfarao's, met nie minder nie as 15 militêre veldtogte, almal oorwinnings buiten die Slag van Kadesj, wat algemeen as ’n dooie punt beskou word.

Ramses II
Ramses die Grote Ramesses II
’n Standbeeld van Ramses II in die Ramesseum in Thebe.
Farao van die 19de Dinastie
Periode	1279–1213 v.C.
Voorganger	Seti I
Opvolger	Merneptah
Vader	Seti I
Oorlede	1213 v.C.
Monumente	Aboe Simbel, Abydos, Luxor, Karnak
Ramses II in Egiptiese hiërogliewe
Serech of Horusnaam Nebty-naam Goue Horus-naam Praenomen of troonnaam Nomen of geboortenaam
Portaal    Antieke Egipte

In antieke Griekse bronne word hy Osumandúas (Ὀσυμανδύας) genoem, wat afgelei is van die eerste deel van sy Egiptiese troonnaam: Usermaatre Setepenre. Ramses is ook deur latere farao’s en die Egiptiese volk as die "Groot Voorvader" beskou.

In die vroeë deel van sy bewind het hy gefokus op die bou van stede, tempels en monumente. Nadat hy die stad Pi-Ramses in die Nyldelta gestig het, het hy dit as Egipte se nuwe hoofstad aangewys en dit gebruik as die belangrikste basis vir sy veldtogte in Sirië. Ramses het verskeie militêre ekspedisies in die Levant gelei, waar hy Egiptiese beheer oor Kanaän en Fenisië herbevestig het; hy het ook verskeie veldtogte na Nubië gelei, wat almal in inskripsies gedenk is. Hy het ’n ongekende 13 of 14 Sed-feeste gevier, meer as enige ander farao.

Ramses se ouderdom met sy dood is onseker, maar 90 of 91 jaar word as die waarskynlikste beskou. Ná sy dood is hy in ’n graf (KV7) in die Vallei van die Konings begrawe. Sy liggaam is later na die Koninklike Wegsteekplek geskuif, waar dit in 1881 deur argeoloë ontdek is. Ramses se mummie word tans uitgestal in die Nasionale Museum van die Egiptiese Beskawing in Kaïro.

Ramses II as ’n kind word deur die god Hauron omhels (Egiptiese Museum, Kaïro).

Vroeë lewe

Ramses II is nie as ’n prins gebore nie. Sy oupa, Ramses I, was ’n visier en militêre offisier tydens die bewind van farao Horemheb, wat Ramses I as sy opvolger aangewys het. Op daardie tydstip was Ramses II sowat 11 jaar oud.

Ná Ramses I se dood het sy seun Seti I koning geword. Hy het sý seun, Ramses II, op sowat 14 jaar as kroonprins aangewys.

Lengte van sy bewind

Ramses II se troonbestyging is opgeteken as III Sjemoe (Seisoen van die Oes) dag 27, wat volgens die meeste Egiptoloë 31 Mei 1279 v.C. was.

Die Joodse historikus Josephus het in sy boek Contra Apionem, wat materiaal uit Manetho se Aegyptiaca insluit, aan Ramses II ’n bewind van 66 jaar en 2 maande toegeskryf. Dit word bevestig deur die kalender van Papirus Goerob fragment L, waar Jaar 67, I Achet (Seisoen van die Oorstroming) dag 18 van Ramses II onmiddellik gevolg word deur Jaar 1, II Achet dag 19 van Merneptah (Ramses II se seun), wat beteken dat Ramses II ongeveer 2 maande ná die begin van sy 67ste regeringsjaar gesterf het.

In 1994 het A.J. Peden voorgestel Ramses II het tussen II Achet dag 3 en II Achet dag 13 gesterf, gebaseer op die Thebaanse graffiti 854+855, wat ooreenstem met Merneptah se Jaar 1, II Achet dag 2. Die werkersdorpie Deir el-Medina bevat ’n fragment van ’n nekropolisjoernaal uit die middel van die 20ste Dinastie (P. Turin prov. nr. 8538 recto I, 5; ongepubliseer), wat aandui dat II Achet dag 6 ’n vrye feesdag was vir die "Seilvaart van UsimaRe-Setepenre" (vir Ramses II).

Die datum van Ramses II se opgetekende sterfte op II Achet dag 6 val presies binne A.J. Peden se geraamde tydlyn vir die koning se dood tussen II Achet dag 3 en II Achet dag 13. Dit beteken Ramses II is op Jaar 67, II Achet dag 6 van sy bewind oorlede, ná ’n regeringstydperk van 66 jaar, 2 maande en 9 dae.

Militêre veldtogte

’n Kopbeeld van Ramses II by Aboe Simbel.

Vroeg in sy lewe het Ramses II talle veldtogte onderneem om voorheen beheerde gebiede wat aan die Nubiërs en Hetiete verloor is, terug te kry en om Egipte se grense te beveilig. Hy was ook verantwoordelik vir die onderdrukking van sommige Nubiese opstande en het ’n veldtog in Libië gevoer. Hoewel die Slag van Kadesj dikwels die akademiese siening van Ramses II se militêre bekwaamheid en mag oorheers, het hy nietemin verskeie oorwinnings oor Egipte se vyande behaal. Daar word beraam dat die Egiptiese leër gedurende sy bewind ongeveer 100 000 man getel het – ’n formidabele mag, wat hy gebruik het om Egiptiese invloed te versterk.

Stryd teen die Sjardana-seerowers

In sy tweede regeringsjaar het Ramses II die Sjardana-seerowers beslissend verslaan. Dié rowers het verwoesting aan Egipte se Middellandse See-kus gesaai deur handelskepe aan te val wat die seeweë na Egipte gebruik het. Die Sjardanavolk het waarskynlik van die kus van Ionië, suidwes-Anatolië, of moontlik van die eiland Sardinië gekom.

Ramses het troepe en skepe op strategiese punte langs die kus geplaas en geduldig gewag totdat die rowers aanval. Hy het hulle toe verras in ’n seegeveg en almal in ’n enkele aksie gevange geneem. ’n Stele van Tanis meld dat hulle "in hulle oorlogskepe uit die middel van die see gekom het, en niemand was in staat om hulle te keer nie".

Daar was waarskynlik ’n seegeveg naby die monding van die Nyl, aangesien baie Sjardane kort daarna in die farao se lyfwag gesien is. Hulle het uitgestaan met hulle horinghelms wat ’n bal in die middel gehad het, hulle ronde skilde en die groot Bronstydperk-swaarde waarmee hulle uitgebeeld is in inskripsies oor die Slag van Kadesj.

In dié seegeveg het die farao, saam met die Sjardane, ook die Loekka (moontlik later bekend as die Lisiërs) en die Šqrsšw (Sjekelesj) verslaan.

Siriese veldtogte

Eerste Siriese veldtog

'n Reliëf van Ramses II van Memfis wat hom wys waar hy vande gavnge neem: ’n Nubiër, Libiër en Siriër, omstreeks 1250 v.C. (Kaïromuseum).

Die onmiddellike voorgeskiedenis van die Slag van Kadesj was die vroeë veldtogte van Ramses II in Kanaän. Sy eerste veldtog het waarskynlik in die vierde jaar van sy bewind plaasgevind en is gedenk deur die oprigting van wat later die eerste van die gedenksteles geword het van Nahr el-Kalb, naby die huidige Beiroet. Die inskripsie is byna heeltemal onleesbaar weens verwering.

In die vierde jaar van sy bewind het hy die Hetitiese vasalstaat Amoerroe tydens sy veldtog in Sirië verower.

Tweede Siriese veldtog

Die Slag van Kadesj in sy vyfde regeringsjaar was die hoogtepunt van ’n veldtog wat Ramses in Sirië gevoer het teen die herrese Hetitiese magte van Moewatalli II. Die farao wou ’n oorwinning by Kadesj behaal, beide om Egipte se grense in Sirië uit te brei en om sy vader, Seti I, se triomfantelike toetrede tot die stad ’n dekade vroeër te herhaal.

Hy het ook sy nuwe hoofstad, Pi-Ramses, gebou. Daar het hy fabrieke opgerig om wapens, strydwaens en skilde te vervaardig, en na bewering is tot 1 000 wapens in ’n week, sowat 250 strydwaens in twee weke en 1 000 skilde in ’n week en ’n half gemaak. Ná dié voorbereidings het Ramses opgeruk om gebiede in die Levant aan te val, wat behoort het aan ’n veel groter vyand as enige wat hom voorheen in oorlog in die gesig gestaar het: die Hetitiese Ryk.

Nadat hy presies ’n maand lank deur Kanaän gevorder het, het Ramses volgens Egiptiese bronne op 1 Mei 1274 v.C. by Kadesj aangekom. Hier is Ramses se troepe in ’n Hetitiese hinderlaag gelei en aanvanklik deur die vyand oorweldig. Hulle strydwaens het deur die tweede afdeling van Ramses se magte gebreek en sy kamp aangeval. Met versterkings van ander Egiptiese afdelings wat op die slagveld aangekom het, het die Egiptenare ’n teenaanval geloods en die Hetiete het op die vlug geslaan. Die oorlewende Hetiete het hulle strydwaens agtergelaat en deur die Orontesrivier geswem om die veiligheid van die stadsmure te bereik.

Hoewel Ramses homself as die oorwinnaar verklaar het – en dit was tegnies waar in terme van die spesifieke slag ­– word algemeen aanvaar dat die Hetiete uiteindelik die oorwinnaars van die algehele veldtog was. Dit is omdat die Egiptenare ná die geveg moes onttrek en die Hetitiese magte tydelik Egiptiese besittings in die streek van Damaskus binnegeval en beset het.

Derde Siriese veldtog

Egipte se invloedsfeer was nou beperk tot Kanaän, terwyl Sirië in Hetitiese hande geval het. Kanaänitiese prinse, klaarblyklik aangemoedig deur Egipte se onvermoë om hulle gesag af te dwing en aangehits deur die Hetiete, het in opstand begin kom teen Egipte. Ramses II was nie bereid om dit te aanvaar nie en het voorberei om die Hetitiese opmars met nuwe militêre veldtogte teen te staan. Omdat dié veldtogte op sy monumente aangeteken is met min aanduidings van presiese datums of regeringsjare, is die presiese chronologie van die daaropvolgende veldtogte nie duidelik nie.

Laat in die sewende jaar van sy bewind (April/Mei 1272 v.C.) het Ramses II weer na Sirië teruggekeer. Dié keer was hy suksesvoller teen sy Hetitiese vyande. Tydens die veldtog het hy sy leër in twee magte verdeel. Een mag is gelei deur sy seun, Amoen-her-chepesjef, en het krygers agtervolg tot by die Dooie See, waar hulle Edom-Seïr verower het. Daarna het hulle Moab ingeneem.

Die ander mag, gelei deur Ramses self, het Jerusalem en Jerigo aangeval. Daarna het hy ook Moab binnegegaan en weer by sy seun aangesluit. Die herenigde leër het toe teen Hesbon, Damaskus en verder tot by Koemidi opgeruk, en uiteindelik die gebied om Damaskus terugverower. Dit het Egipte se voormalige invloedsfeer herstel.

Latere Siriese veldtogte

Ramses II bestorm die Hetitiese fort Dapoer.

Ramses het sy militêre suksesse in sy agtste en negende jaar uitgebrei. Hy het die Hondrivier (Nahr al-Kalb) oorgesteek en noordwaarts in Amoerroe opgeruk. Sy leërs het so ver noord as Dapoer gevorder, waar hy ’n standbeeld van homself laat oprig het. Die Egiptiese farao het hom dus bevind in die noorde van Amoerroe, ver anderkant Kadesj, in Toenip, waar geen Egiptiese soldaat sedert die tyd van Toetmoses III, byna 120 jaar tevore, gesien is nie. Hy het Dapoer beleër voordat hy dit ingeneem en na Egipte teruggekeer het. Teen November 1272 v.C. was Ramses terug in Egipte, by Heliopolis.

Sy oorwinning in die noorde was egter van korte duur. Nadat hy sy mag oor Kanaän herbevestig het, het Ramses sy leër weer noord gelei. Die dun strook grond tussen Amoerroe en Kadesj was nie ’n stabiele besitting nie. Binne ’n jaar het dit weer in Hetitiese hande geval, wat Ramses gedwing het om in sy 10de regeringsjaar weer teen Dapoer op te ruk.

Hy het agterna beweer hy het dié keer eers twee uur ná die begin van die geveg sy borsharnas aangetrek. Ses van Ramses se jong seuns, wat steeds hulle jeugvlegsels gedra het, het ook aan die veldtog deelgeneem. Hy het dorpe in Retjenoe en Toenip ingeneem, en dit is later teen die mure van die Ramesseum aangeteken.

Dié tweede oorwinning was net so betekenisloos soos die eerste, aangesien geen van die twee magte die ander beslissend in die geveg kon verslaan nie. In sy 18de regeringsjaar het Ramses ’n stele opgerig by Beit Sje’an, op 19 Januarie 1261 v.C.

Vredesverdrag met die Hetiete

Die tablet met die vredesverdrag tussen Hattoesili III van die Hetiete en Ramses II van Egipte (in die Istanboelse Argeologiese Museums).

In jaar 21 van Ramses se bewind het hy ’n vredesverdrag met die Hetiete gesluit, wat onder moderne geleerdes bekend is as die "Verdrag van Kadesj". Hoewel die verdrag die geskille oor Kanaän besleg het, was die onmiddellike reaksie blykbaar ’n diplomatieke krisis ná Hattoesili III se troonbestyging as koning van die Hetiete. Hy het aan die bewind gekom deur sy broerskind, Moersili III, tydens die kort en hewige Hetitiese Burgeroorlog te verdryf. Die afgesette koning is aanvanklik na Sirië verban, maar het later probeer om sy mag te herwin en het na Egipte gevlug toe dié pogings ontdek is. Toe Hattoesili sy uitlewering eis, het Ramses ontken dat hy weet waar Moersili is.

Toe Hattoesili daarop aandring dat Moersili in Egipte was, het Ramses se reaksie daarop gedui dat Hattoesili deur sy eie onderdane mislei is. Dit het ’n diplomatieke krisis ontketen en die twee ryke was op die rand van oorlog. Uiteindelik, in die 21ste jaar van sy bewind (1259 v.C.), het Ramses ’n ooreenkoms by Kadesj onderteken om die konflik te beëindig.

Die vredesverdrag is in twee weergawes opgeteken: een in Egiptiese hiërogliewe en die ander een in Hetitiese wigskrif. Beide weergawes het behoue gebly. Sulke tweetalige opnames kom algemeen voor in latere verdrae. Die verdrag verskil egter van ander omdat die twee taalweergawes verskillend geformuleer is. Alhoewel die grootste deel van die teks identies is, beweer die Hetitiese weergawe dat die Egiptenare om vrede gesmeek het, terwyl die Egiptiese weergawe die teenoorgestelde stel. Die verdrag is aan die Egiptenare gegee in die vorm van ’n silwerplaat, en dié "sakboek"-weergawe is teruggebring na Egipte en in die tempel van Karnak uitgekerf.

Die verdrag is in jaar 21 van Ramses se bewind (omstreeks 1259 v.C.) gesluit tussen Rames II en Hattoesili III. Dit bevat 18 artikels wat vir vrede tussen Egipte en Hatti voorsiening maak en verder stel dat hulle onderskeie gode ook vrede eis. Die grense word nie in die verdrag vasgelê nie, maar kan uit ander dokumente afgelei word.

Ná die sluiting van die vredesverdrag is geen verdere Egiptiese veldtogte in Kanaän opgeteken nie. Die noordelike grens was blykbaar veilig en rustig, en die bewind van die farao het sterk gebly tot met Ramses II se dood en die daaropvolgende agteruitgang van sy dinastie.

Nubiese veldtogte

Deel van die Gerf Hussein-tempel, oorspronklik in Nubië.

Ramses II het ook suid van die eerste katarak van die Nyl op ’n veldtog na Nubië gegaan. Toe Ramses ongeveer 22 jaar oud was, het twee van sy seuns, Amoen-her-chepesjef en Chaemwaset, hom vergesel op minstens een van die veldtogte. Teen die tyd van Ramses was Nubië al 200 jaar lank ’n kolonie, maar die verowering daarvan is herdenk in versierings van die tempels wat Ramses by Beit el-Wali laat bou het.

Teen die suidelike muur van een van die Beit el-Wali-tempels word Ramses II uitgebeeld waar hy in ’n oorlogstrydwa in die geveg instorm teen stamme suid van Egipte, terwyl sy twee jong seuns agter hom in hul eie oorlogstrydwaens gewys word.

'n Muurskildering van die tempel van Beit El-Wali wat Ramses II laat bou het (nou in die Britse Museum.

Libiese veldtogte

Gedurende die bewind van Ramses II was die Egiptenare klaarblyklik aktief oor ’n 300 km lange strook aan die Middellandse See-kus, minstens tot by Zawjet Oemm El Racham, waar oorblyfsels van ’n fort gevind is wat volgens sy inskripsies op Libiese grond gebou is. Hoewel die presiese gebeure rondom die stigting van die kusforte en -vestings nie duidelik is nie, moes daar ’n mate van politieke en militêre beheer oor die streek gewees het om hulle konstruksie moontlik te maak.

Daar is geen gedetailleerde verslae van Ramses II se grootskaalse militêre aksies teen die Libiërs nie, net algemene rekords van sy oorwinning en onderwerping van hulle. Dit is moontlik dat sommige van die verslae verwys na Ramses se teenwoordigheid tydens sy vader se Libiese veldtogte. Miskien was dit Seti I wat dié beweerde beheer oor die streek verkry en die verdedigingstelsel beplan het.

Sed-feeste

Bronsvuurblik van Ramses II vir die brand van wierook.

Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Sed-fees.

Teen jaar 28 van sy bewind het Ramses II die god Amoen bo alle ander godhede verkies, soos blyk uit die tekste van twee afsonderlike potskerwe wat by Deir el-Medina ontdek is.

Volgens tradisie het Ramses in die 30ste jaar van sy bewind ’n jubileum gevier, bekend as die Sed-fees. Die fees is gehou om die farao se krag te eer en te hernu.

Slegs amper halfpad deur wat ’n 66 jaar lange bewind sou wees, het Ramses reeds byna al sy grootste voorgangers in prestasies oortref. Hy het vrede gebring, Egipte se grense beveilig en talle monumente regoor die ryk opgerig. Sy land was welvarender en magtiger as wat dit in byna ’n eeu was.

Sed-feeste is tradisioneel elke drie jaar ná die 30ste regeringsjaar gehou; Ramses II, wat dit soms elke twee jaar gehou het, het uiteindelik ’n ongeëwenaarde 13 of 14 van dié feeste gevier.

Bouprojekte en monumente

Ramses II, Luxor.

Ramses het uitgebreide bouprojekte dwarsoor Egipte en Nubië aangepak, en sy cartouches is prominent aangebring in geboue wat hy nie eens laat bou het nie. Sy eer is besing op klippe, standbeelde, paleise en tempels, waarvan die Ramesseum in Wes-Thebe die merkwaardigste is, asook in die rotstempels van Aboe Simbel.

Ramses II saam met Amoen en Moet, Museo Egizio, Turyn, Italië.

Hy het geboue laat oprig van die Nyldelta tot in Nubië op ’n skaal wat geen farao voor hom gedoen het nie. Hy het ook ’n nuwe hoofstad in die delta gestig, bekend as Pi-Ramses.

Sy gedenktempel, vandag bekend as die Ramesseum, was net die begin van die farao se obsessie met geboue oprig. In die derde jaar van sy bewind het Ramses die mees ambisieuse bouprojek sedert die piramides begin. Die gesig van Egipte is deur hom verander. In Thebe het die antieke tempels ’n nuwe voorkoms gekry sodat elkeen eer aan Ramses bewys het as ’n simbool van sy goddelike natuur en mag. Ramses het homself laat verewig in klip en het die metodes van klipmesselary verander. Die elegante maar vlak reliëfwerk van vorige farao's kon maklik deur hulle opvolgers uitgevee word, maar Ramses het op diep graveerwerk aangedring sodat dit nie later so maklik verander kon word nie. Dit was ook prominenter in die Egiptiese son en het sy verhouding met die Egiptiese songod Ra weerspieël.

Ramses het groot monumente laat bou, insluitende die argeologiese kompleks Aboe Simbel en die dodetempel bekend as die Ramesseum. Hy het kuns gebruik as ’n manier om propaganda te maak vir sy oorwinnings oor buitelanders; dié is op talle tempelreliëfs aangebring. Hy het meer kolossale standbeelde van hom laat oprig as enige farao voor hom en het baie bestaande standbeelde oorgeneem deur sy naam in ’n cartouche op hulle te laat aanbring.

Pi-Ramses

Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Pi-Ramses.

Ramses II het die hoofstad van sy koninkryk van Thebe in die Nylvallei na ’n nuwe terrein in die oostelike delta verskuif. Sy motiewe is onseker, hoewel hy moontlik nader aan sy gebiede in Kanaän en Sirië wou wees. Die nuwe stad, Pi-Ramses (volle naam: Pi-Ramses Aa-nachtoe, "Domein van Ramses, Groot in Oorwinning"), is oorheers deur enorme tempels en sy uitgestrekte residensiële paleis, volledig met sy eie dieretuin.

In die 10de eeu n.C. het die Bybelse eksegeet rabbi Saadia Gaon geglo die Bybelse plek Rameses (Numeri 33:3) moes geïdentifiseer word met Ain Sjams (tans ’n distrik in Kaïro). Vir ’n tyd lank, in die vroeë 20ste eeu, is die terrein verkeerdelik as Tanis geïdentifiseer vanweë die groot hoeveelheid standbeelde en ander materiaal van Pi-Ramses wat daar gevind is. Maar daar word nou erken die oorblyfsels van Pi-Ramses by Tanis is van elders daarheen gebring en dat die werklike Pi-Ramses sowat 30 km suid gelê het, naby die moderne Qantir.

Ramesseum

Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Ramesseum.

Die dodetempel wat Ramses II aan die westeroewer van die Nylrivier en oorkant Thebe (die moderne stad Luxor) laat bou het, staan sedert die 19de eeu bekend as die Ramesseum. Die Griekse historikus Diodorus Siculus was verwonderd oor die reusetempel, waarvan niks meer as ’n paar ruïnes oor is nie.

'n Lugfoto van die oorblyfsels van die Ramesseum.

Die tempel lê van noordwes na suidoos en word voorafgegaan deur twee howe. ’n Enorme pilaar het voor die eerste hof gestaan, met die koninklike paleis aan die linkerkant en die reusestandbeeld van die koning aan die agterkant. Slegs fragmente van die basis en bolyf van die standbeeld van die sittende farao op sy troon het oorgebly. Dit was 17 m hoog en het meer as 1 000 ton geweeg. Tonele van die farao en sy leër wat oor die Hetitiese magte triomfeer terwyl hulle by Kadesj vlug, word op die pilaar uitgebeeld. Oorblyfsels van die tweede hof sluit ’n deel van die interne fasade van die pilaar en ’n deel van die portiek aan die regterkant in. Tonele van oorlog en die vermeende nederlaag van die Hetiete by Kadesj word teen die mure herhaal. In die boonste register word die fees en eerbewys aan die falliese godheid Min, die god van vrugbaarheid, uitgebeeld.

Aan die oorkant van die hof gee die paar oorblywende pilare ’n idee van die oorspronklike grootsheid. Verspreide oorblyfsels van die twee standbeelde van die sittende koning kan ook gesien word – een in pienk en die ander in swart graniet – wat eens langs die ingang na die tempel gestaan het. Altesaam 39 van die 48 kolomme in die groot suilesaal staan steeds. Hulle is versier met tonele van die koning voor verskeie godhede. ’n Deel van die plafon, versier met goue sterre op ’n blou agtergrond, is ook bewaar.

Ramses se kinders verskyn in die optog op die paar oorblywende mure. Die heiligdom het bestaan uit drie opeenvolgende kamers, met agt kolomme. Slegs ’n deel van die eerste kamer, met ’n plafon versier met stertonele, en ’n paar oorblyfsels van die tweede kamer staan nog. Groot stoorkamers, gebou van modderstene, het rondom die tempel gestrek.

'n Tempel van Seti I, waarvan niks behalwe die fondamente oorgebly het nie, het eens aan die regterkant van die suilesaal gestaan.

Aboe Simbel

Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Aboe Simbel-tempels.

Die fasade van die Groot Tempel by Aboe Simbel.

In 1255 v.C. het Ramses en sy koningin, Nefertari, na Nubië gereis om ’n nuwe tempel, Aboe Simbel, in te wy. Daar word gesê dit is ego wat in klip uitgekerf is; die man wat dit gebou het, was nie net van plan om Egipte se grootste farao te word nie, maar ook een van sy gode.

Die tempel by Aboe Simbel is in 1813 deur die Switserse reisiger Johann Ludwig Burckhardt ontdek. ’n Enorme hoop sand het byna die hele fasade en sy kolossale standbeelde bedek, en dit het die ingang nog vier jaar lank versper.

Nog Nubiese tempels

Benewens die tempels van Aboe Simbel, het Ramses ander monumente vir homself in Nubië agtergelaat. Sy vroeë veldtogte is uitgebeeld teen die mure van die Tempel van Beit el-Wali. Ander tempels sluit in die Tempel van Derr en Gerf Hussein. Die fondamente van die tempel van Amoen by Djebel Barkal dateer waarskynlik uit die bewind van Toetmoses III, terwyl die tempel se vorm tydens sy bewind en dié van Ramses II ontwikkel is.

Ander argeologiese ontdekkings

'n Granietbeeld van Ramses II van Thebe.

'n Kolossale standbeeld van Ramses II met ’n gewig van ongeveer 83 t dateer van 3 200 jaar gelede en is oorspronklik in ses stukke ontdek in ’n tempel naby Memfis, Egipte. Dit is in 1955 vervoer, herstel en op Ramsesplein in Kaïro opgerig. In Augustus 2006 is die standbeeld verskuif om dit te red van uitlaatgasse wat tot skade daaraan gelei het. Die nuwe ligging is naby die Groot Egiptiese Museum.

In 2018 het ’n groep argeoloë in die woonbuurt Matarija in Kaïro stukke van ’n hokkie met ’n sitplek ontdek wat, gebaseer op sy struktuur en ouderdom, moontlik deur Ramses II gebruik is. "Die koninklike vertrek bestaan uit vier trappe wat na ’n kubusvormige platform lei, wat vermoedelik die basis van die koning se sitplek was tydens vieringe of openbare byeenkomste," soos Ramses se inhuldiging en Sed-feeste. Dit kon ook deur ander regeerders van dié tydperk gebruik gewees het, volgens die hoof van die ekspedisie. Die opgrawingspan het ook ’n "versameling skarabeë, amulette, kleipotte en blokke met inskripsies in hiërogliewe" gevind.

In Desember 2019 het ’n Egiptiese argeologiese ekspedisie ’n rooi granietborsbeeld van Ramses II op die dorp Mit Rahina in Giza ontdek. Die borsbeeld toon Ramses met ’n pruik en die simbool "Ka" op sy kop. Dit is 55 cm breed, 45 cm dik en 105 cm lank. Langs die borsbeeld is kalksteenblokke gevind wat Ramses tydens die godsdienstige ritueel Heb-Sed uitbeeld. "Dié ontdekking word beskou as een van die skaarsste argeologiese vondste. Dit is die eerste Ka-standbeeld van graniet wat ooit ontdek is. Die enigste een wat voorheen gevind is, is van hout en behoort aan een van die konings van die 13de Dinastie. Dit word tans in die Egiptiese Museum op Tahrirplein uitgestal," het die argeoloog Mostafa Waziri gesê.

In September 2024 is berig dat tydens ’n argeologiese opgrawing van ’n 3 200 jaar oue fort aan die Nyl, navorsers ’n goue swaard met Ramses II se handtekening daarop ontdek het.

Dood en begrafnis

Volgens die Egiptiese kenner Manetho (3de eeu v.C.) het Ramses 66 jaar en 2 maande regeer. Teen die tyd van sy dood, op ongeveer 90-jarige ouderdom, het Ramses aan ernstige tandprobleme gely en is hy geteister deur artritis en aarverkalking.

Hy het Egipte ryk gemaak uit al die voorrade en buit wat hy van ander ryke versamel het. Hy het baie van sy vroue en kinders oorleef en groot gedenktekens regoor Egipte agtergelaat. Nog nege farao's het die naam Ramses ter ere van hom aangeneem.

Mummie

Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: KV7.

Ramses II is oorspronklik in grafkelder KV7 in die Vallei van die Konings begrawe, maar weens strooptogte in die vallei het priesters later sy mummie na ’n bewaringsplek geskuif en dit weer toegedraai. Dit is ná 72 uur weer geskuif na die grafkelder van ’n hoëpriester. Al dié inligting is opgeteken in hiërogliewe op die linne wat sy liggaam bedek. Sy mummie is uiteindelik in 1881 in TT320 in ’n gewone houtkis ontdek. Dit is nou in Kaïro se Nasionale Museum van die Egiptiese Beskawing.

Die mummie van Ramses II.

Die farao se mummie toon ’n gekromde neus en sterk kakebeen. Dit is sowat 1,7 m lank. Gaston Maspero, wat die mummie die eerste keer oopgedraai het, skryf: "Aan die slape is daar ’n paar yl hare, maar aan die agterkant van die kop is die hare taamlik dik en vorm dit gladde, reguit lokke van sowat 5 cm lank. Dit was wit teen die tyd van sy dood en moontlik rooibruin gedurende sy lewe. Dit is tydens die balseming met henna ligrooi gekleur ... die snor en baard is dun. ... die vel is aardbruin, met swart kolle ... die gesig van die mummie gee ’n redelike idee van die gesig van die lewende koning."

In 1975 het Maurice Bucaille, ’n Franse dokter, die mummie in die Kaïromuseum ondersoek en gevind dat dit in ’n swak toestand was. Die Franse president Valéry Giscard d’Estaing het daarin geslaag om die Egiptiese owerhede te oortuig om die mummie na Frankryk te stuur vir behandeling. In September 1976 is dit met volle militêre eerbewys by ’n Paryse lughawe verwelkom en toe na ’n laboratorium in die Musée de l’Homme geneem.

Die mummie is in 1976 forensies getoets deur die hoof- forensiese wetenskaplike by die Kriminele Identifikasielaboratorium van Parys. Hy het opgemerk die mummie het effens golwende, rooierige hare gehad; uit dié eienskap, gekombineer met skedelkenmerke, het hy tot die gevolgtrekking gekom Ramses II was "van ’n Berber-tipe" en het volgens hom ’n ligte velkleur gehad.

Latere mikroskopiese inspeksie van die wortels van Ramses se hare het bewys die koning se hare was oorspronklik rooi, wat daarop dui dat hy van ’n familie van rooikoppe afkomstig was. Dit het meer as net kosmetiese betekenis: In antieke Egipte is mense met rooi hare verbind met die god Set, die moordenaar van Osiris. Verder was die naam van Ramses se vader Seti I, wat beteken "volgeling van Set".

Tydens die ondersoek het wetenskaplike ontledings gevegswonde, ou breuke, artritis en swak sirkulasie aan die lig gebring. Daar word geglo Ramses se artritis het hom krom laat loop gedurende die laaste dekades van sy lewe. ’n Beduidende gat in die farao se kakebeen is opgespoor. Navorsers het ’n "abses by sy tande waargeneem wat ernstig genoeg was om moontlik tot die dood deur infeksie te lei, alhoewel dit nie met sekerheid bepaal kan word nie".

Ná bestraling om swamme en insekte uit te roei, is die mummie in Mei 1977 aan Egipte terugbesorg.

In April 2021 is sy mummie saam met dié van 17 ander konings en vier koninginne verskuif van die ou Egiptiese Museum na die nuwe Nasionale Museum van die Egiptiese Beskawing.

In rolprente en die Bybelboek Eksodus

Hoewel geleerdes oor die algemeen nie die Bybelse uitbeelding van Eksodus as ’n werklike historiese gebeurtenis erken nie, is verskeie historiese farao's voorgestel as die heerser sonder naam ten tyde van die verhaal, met Ramses II as die gewildste kandidaat. Hy word in dié rol uitgebeeld in die 1944-novelle The Tables of the Law deur Thomas Mann.

Yul Brynner in The Ten Commandments van 1956.

Hy is nie ’n hoofkarakter nie, maar verskyn in Joan Grant se So Moses Was Born, ’n eerstepersoonsvertelling deur Nebunefer, die broer van Ramose. Die verhaal skets ’n prentjie van Ramose se lewe vanaf die dood van Seti, deurtrek met magspele, intriges en sluipmoordkomplotte, en beeld sy verhoudings met onder andere Moses uit.

Yul Brynner vertolk Ramses II in Cecil B. DeMille se klassieke fliek The Ten Commandments (1956). Hier word hy as ’n wraaksugtige tiran en die hoofantagonis van die rolprent uitgebeeld, wat sy vader se voortdurende voorkeur vir Moses bo "die seun van [sy] liggaam" verag.

Die animasieprent The Prince of Egypt (1998) beeld ook Ramses uit (met die stem van Ralph Fiennes vir beide dialoog en sang) as Moses se aangenome broer en uiteindelik as die prent se skurk, met feitlik dieselfde motiverings as in die vroeëre 1956-prent.

Joel Edgerton het Ramses vertolk in die 2014-rolprent Exodus: Gods and Kings. Sérgio Marone vertolk die rol van Ramses in die Brasiliaanse telenovela van 2015-'16 Os Dez Mandamentos (Die Tien Gebooie). In die 2013-minireeks The Bible word hy deur Stewart Scudamore vertolk.

Verwysings

Bibliografie

• Von Beckerath, Jürgen (1997). Chronologie des Pharaonischen Ägypten. Mainz: Philipp von Zabern.
• Brand, Peter J. (2000). The Monuments of Seti I: Epigraphic, Historical and Art Historical Analysis. NV Leiden: Brill. ISBN 978-90-04-11770-9.
• Brier, Bob (1994). Egyptian Mummies: Unravelling the Secrets of an Ancient Art. New York: William Morrow & Co.
• Brier, Bob (1998). The Encyclopedia of Mummies. Checkmark Books.
• Kitchen, Kenneth (1982). Pharaoh Triumphant: The Life and Times of Ramesses II, King of Egypt. London: Aris & Phillips. ISBN 978-0-85668-215-5.
• Kitchen, Kenneth Anderson (1996). Ramesside Inscriptions Translated and Annotated: Translations. Volume 2: Ramesses II; Royal Inscriptions. Oxford: Blackwell Publishers. ISBN 978-0-631-18427-0. Translations and (in the 1999 volume below) notes on all contemporary royal inscriptions naming the king.
• Kitchen, Kenneth Anderson (2003). On the Reliability of the Old Testament. Michigan: William B. Eerdmans Publishing Company. ISBN 978-0-8028-4960-1.
• O'Connor, David; Cline, Eric, reds. (1998). Amenhotep III: Perspectives on his reign. University of Michigan Press. ISBN 9780472088331.
• Obsomer, Claude, Ramsès II, Paris, 2012.
• Putnam, James (1990). An introduction to Egyptology.
• Rohl, David M. (1995). Pharaohs and Kings: A Biblical Quest (illustrated, reprint uitg.). Crown Publishers. ISBN 978-0-517-70315-1. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 14 Maart 2020. Besoek op 30 Maart 2019.
• Skliar, Ania (2005). Grosse kulturen der welt-Ägypten.
• Tyldesley, Joyce (2000). Ramesses: Egypt's Greatest Pharaoh. London: Viking. ISBN 9780670884872.
• Tyldesley, Joyce (26 April 2001). Ramesses: Egypt's Greatest Pharaoh. London: Penguin Books. ISBN 9780141949789. Besoek op 20 Oktober 2020.

Skakels

• Egipte se goue ryk: Ramses II
• Ramses II
• Ramses II by digitalegypt
• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Ramses II.

• Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.