Rembrandt van Rijn

Rembrandt van Rijn (15 Julie 1606 – 4 Oktober 1669) was 'n Nederlandse skilder en etser. Hy word oor die algemeen as een van die beste skilders in die geskiedenis van Europese en Nederlandse kuns beskou en die belangrikste Hollandse meester van die 17de eeu. Sy bydraes tot kuns was tydens die sogenaamde Nederlandse Goue Eeu, 'n tydperk in die 17de eeu wat die hoogtepunt van die Nederlandse kultuur, wetenskap, handel en mag gevorm het. Hy het in totaal ongeveer 300 skilderye, 300 etse en 2000 tekeninge geskep. Sy werk behoort tot die Barokstyl en is beïnvloed deur die Italiaanse skilder Caravaggio (1571 - 1610). Hy was die enigste Hollandse skilder wat sy werke met sy voornaam onderteken het.

Rembrandt van Rijn
Selfportret (1661)
Geboortenaam	Rembrandt Harmenszoon van Rijn
Gebore	(1606-07-15)15 Julie 1606 Leiden, Republiek van die Sewe Verenigde Nederlande (tans Nederland)
Sterf	4 Oktober 1669 (op 63) Amsterdam, Republiek van die Sewe Verenigde Nederlande (tans Nederland)
Nasionaliteit	Republiek van die Sewe Verenigde Nederlande
Veld	Skilder, drukkuns
Beweging	Nederlandse goue era Barok
Werke	De anatomische les van Dr. Nicolaes Tulp, 1632 Het feestmaal van Belsazar, 1635 De Nachtwacht, 1642 Bathseba met de brief van koning David, 1654 De Staalmeesters, 1662

Rembrandt het reeds in sy jeug sukses behaal as 'n portretskilder, maar sy latere jare is gekenmerk deur persoonlike tragedie en finansiële teëspoed. Sy tekeninge en skilderye was egter steeds gewild tydens sy eie leeftyd en hy het 'n hoë reputasie as kunstenaar geniet. Vir twintig jaar lank het hy byna elke belangrike Nederlandse skilder opgelei. Voorbeelde van Rembrandt se grootste kreatiewe seges is sy portrette van tydgenote, selfportrette en illustrasies van Bybeltonele. Die selfportrette vorm 'n unieke en intieme biografie, waarin die kunstenaar homself sonder ydelheid en met opregtheid beskou het.

In sy werke het Rembrandt 'n volledige kennis van klassieke ikonografie tentoongestel, maar dan aangepas tot die vereistes van sy ervaring. Dus was die uitbeelding van 'n Bybeltoneel gebaseer op Rembrandt se kennis van die teks, sy assimilasie van klassieke komposisie en sy waarnemings van die Joodse bevolking van Amsterdam.

Lewensloop

Rembrandt van Rijn is op 15 Julie 1606 in Leiden gebore in die Weddesteeg, as die negende kind van die meulenaar Harmen Gerritszoon en 'n welgestelde bakkersdogter Cornelia of "Neeltje" van Zuytbrouck. Rembrandt het daar die Latynse skool bygewoon en sy ouers het hom reeds kort voor sy 14de verjaardag by die Universiteit van Leiden ingeskryf. Dit het egter daar gebly, omdat die jong Rembrandt te kenne gegee het dat hy liewer 'n skilder wil word. Op 15-jarige ouderdom het sy ouers hom as vakleerling by die Leidse geskiedenisskilder Jacob Swanenburgh ingeskryf. Rembrandt het drie jaar onder Swanenburg gestudeer, waarna hy in 1625 na Amsterdam vertrek het om onderrig te word deur die destyds toonaangewende skilder Pieter Lastman, van wie hy geleer het hoe om komposisies op te bou. Vervolgens het hy 'n ateljee in Leiden geopen, waar hy dikwels saam met sy vriend, studiegenoot en kollega Jan Lievens gewerk het. Constantijn Huygens, kunskenner en die toenmalige sekretaris van die stadhouer (die gewestelike gesag) het die ateljee besoek en later sy bewondering oor die werk van die twee opkomende kunstenaars uitgespreek. In 1627 het Rembrandt sy eerste leerlinge aangeneem, onder wie Gerrit Dou en Isaac de Jouderville. Een van die eerste Amsterdamse kopers van sy werk was die koopman en ridder Johan Huydecoper van Maarsseveen.

Selfportret uit 1630

Teen 1631 was Rembrandt al só bekend dat hy verskillende opdragte gekry het, onder meer van Nicolaes Tulp, 'n beroemde dokter en burgemeester van Amsterdam. Rembrandt het dit toe goedgedink om na Amsterdam te verhuis, wat toe vinnig besig was om as die nuwe besigheidshoofstad van Nederland te ontwikkel. Daar het hy oorspronklik by 'n kunshandelaar gebly, Hendrick van Uylenburgh, van wie hy nog meer opdragte gekry het, soos 'n portret van die bekende Nederlandse predikant en skrywer, Johannes Wtenbogaert. Rembrandt het in hierdie tyd 'n enorm aantal werke geproduseer, iets wat hy nooit weer sou ewenaar nie.

In 1634 het hy met Hendrick se niggie, Saskia van Uylenburgh, getrou. Saskia het uit 'n goeie familie gekom: haar pa, Rombertus van Uylenburgh, was vroeër die burgemeester van die stad Leeuwarden in Friesland; haar swaer was die Poolse teoloog Johannes Maccovious; haar niggie, Hendrickje, was getroud met die Friese skilder Wybrand de Geest en haar ander niggie, Aeltje, was getroud met Johannes Silvious, die predikant van die Oude Kerk in Amsterdam. Aeltje het ook as getuie opgetree by Rembrandt en Saskia se huwelik. Hulle het in Friesland, in die dorp Sint Annaparochie, getrou, sonder die aanwesigheid van Rembrandt se familie.

Vir die eerste jare van hul huwelik het die egpaar by ene Willem Boreel gewoon, in 'n vername huis in die Nieuwe Doelenstraat in Amsterdam, maar in 1639 verhuis hulle na hul eie huis in Sint Antoniebreestraat. Dit was 'n straat met baie immigrante aan die begin van die Joodse buurt. Vandag is hierdie huis 'n museum, Het Rembrandtuis, aan die Jodenbreestraat.

Sint Antoniebreestraat

Rembrandt en sy vrou het, ondanks hul welgesteldheid, 'n aantal persoonlike teenslae gehad; die egpaar moes drie keer 'n kind vlak ná sy geboorte begrawe: hul seun Rumbartus het twee maande ná sy geboorte in 1635 gesterf en hul dogter Cornelia ná slegs drie weke in 1638. In 1640 het hulle 'n tweede dogter gehad, ook Cornelia genoem, maar sy is ná slegs een maand oorlede. Hul vierde kind, Titus, is in 1641 gebore, en nog 'n begrafnis het gevolg, nie dié van Titus nie, maar van Saskia. Sy het in 1642, kort ná Titus se geboorte, gesterf, waarskynlik aan tuberkulose. Op haar sterfbed het sy Rembrandt laat beloof dat hy nooit weer sou trou nie. Sy tekeninge van haar in haar laaste dae word onder sy hartroerendste werke gereken.

Tydens Saskia se siekte het Rembrandt die weduwee Geertje Dircx uit Ransdorp as oppasser vir Titus in diens geneem. Hul verhouding het in 'n romanse ontwikkel, maar is in die hof beëindig. Geertje het Rembrandt daarvan beskuldig dat hy belowe het om met haar te trou, ten einde met haar te slaap, maar daarna sy belofte verbreek het. Rembrandt het ontken dat hy ooit beloof het om met haar te trou en, nadat hy uitgevind het dat Geertje van Saskia se juwele verpand het, het hy (met behulp van Saskia se broer en hul bure), die hof oortuig om Geertje vir 12 jaar in 'n "spinhuis" in Gouda te laat opsluit, 'n gevangenis vir vroue waar die gevangenes oordag tekstiel moes spin. Rembrandt het hierdie tyd nie onaangedaan deurgebring nie; hy het in 1649 uiters min werke geproduseer.

Aan die einde van sy verhouding met Geertje, het Rembrandt 'n romantiese verhouding met sy huishoudster, Hendrickje Stoffels, begin. In 1654 het Hendrickje 'n amptelike berisping van die Gereformeerde kerk gekry, omdat sy "in hoererij leefde" met die skilder. Rembrandt was nie 'n amptelike lidmaat van die kerk nie, dus is hy nie vermaan nie. In daardie selfde jaar het die paartjie 'n dogter gekry, wat hulle Cornelia genoem het.

Selfportret, 1658

Rembrandt het in hierdie tyd bo sy stand gelewe. Hy het dikwels eksotiese voorwerpe gekoop (soos kledingstukke) wat hy in sy skilderye sou gebruik. Hy het ook talle kunswerke op veilings gekoop, waaronder duur skilderye deur die beroemde Nederlandse skilder, Lucas van Leyden, vir wie Rembrandt groot bewondering gehad het. In 1656 kon hy nie meer sy verpligtinge nakom om die lenings vir sy huis af te betaal nie. Die burgemeester, Cornelis Jan Witsen, van wie die geld geleen is, het versoek dat Rembrandt bankrot verklaar word. In 1658 is Rembrandt se besittings opgeveil om sy enorme skuld te betaal. Die inventaris bestaan steeds en bied 'n goeie insig in Rembrandt se besittings: buiten skilderye en tekeninge deur Ou Meesters, het hy ook borsbeelde van Romeinse keisers gehad, talle voorwerpe uit Asië (waaronder Japannese wapenrustings) en versamelings van natuurlike geskiedenis en minerale. Die veilings het egter teleurstellende pryse behaal en Rembrandt kon nie anders as om sy huis ook te verkoop nie. Hy is twee jaar toegestaan om 'n ander woning te soek en in 1660 het hy na 'n nederige huurwoning in Rozengracht in Amsterdam verhuis.

Die Amsterdamse Skildersgilde het 'n nuwe reël gemaak dat niemand in Rembrandt se situasie as skilder mag handel dryf nie. Om hierdie reël te omseil het Titus en Hendrickje in 1660 hul eie skilder- en kunshandel begin, met 'n ateljee op die Bloemgracht, waar Rembrandt as hul werknemer onverpoos kon bly skilder. In 1661 het die besigheid opdrag gekry om die werk vir die nuwe stadsaal te voltooi, na Govert Flinck, die oorspronklike skilder, gesterf het nog voor hy aan die opdrag kon begin. Rembrandt se Sameswering van Claudius Civilis is egter afgekeur en aan hom teruggestuur. Die bestaande werk is maar slegs 'n fragment van die oorspronklike. In hierdie tyd het Rembrandt sy laaste vakleerling in diens geneem, Aert de Gelder. In 1662 het hy verdere groot opdragte gekry, waaronder Die Staalmeesters.

Kort daarna, in 1663, is Hendrickje oorlede toe 'n plaag Amsterdam getref het wat 24 148 lewens geëis het. Titus en Rembrandt het die plaag oorleef en Titus het in 1668 getrou. Kort ná die geboorte van sy dogter, Titia, sterf Titus ook aan die plaag en minder as 'n jaar ná hom sterf Rembrandt ook, op 4 Oktober 1669, op 63-jarige ouderdom. Hy is vier dae later in 'n gehuurde graf in die Westerkerk in Amsterdam begrawe.

Werke

Christus in die storm op die meer van Galilea, 1633. Steeds soek na dit in 1990 uit die Isabella Stewart Gardner-museum gesteel is.

In 'n brief aan Huyghens het Rembrandt geskryf oor wat hy hoop om met sy kuns te bereik: die meeste ende di naetuereelste beweechgelickheijt. Dit is nie duidelik waarna hierdie "beweeglikheid" verwys nie: sommige meen dit verwys na emosie, terwyl ander glo dat dit na sy doele of materiaal kan verwys. Hoe dit ook al sy, Rembrandt het daarin geslaag om die aardlike en geestelike te vermeng soos min ander Westers kunstenaars kon.

Kunskenners uit die vroeë 20ste eeu het geglo dat Rembrandt meer as 600 skilderye, naastenby 400 etse en 2000 tekeninge geskep het. Onlangse navorsing, van die 1960's tot tans (veral deur die Rembrandt Navorsingsprojek) het sy oeuvre tot ongeveer 300 skilderye uitgewan. Hierdie getal is egter slegs 'n benadering: verskillende projekte biede verskillende totale met sommige werke as "waarskynlik outentiek", "moontlik outentiek" en "waarskynlik nie outentiek nie" gemerk, wat die saak verder vetroebel. Sy totaal etse nader ook die 300 merk en is 'n stabieler totaal. Rembrandt het waarskynlik meer as die 2000 oorblywende tekeninge geskep, alhoewel die getal oorblywendes tog minder as 2000 is: 'n nuwe analise van al Rembrandt se tekeninge is tans aan die gang, maar 'n analise van die Berlyn-versameling, byvoorbeeld, dui daarop dat van die 130 tekeninge in hul besit, slegs omtrent 60 werklik deur Rembrandt geskep is.

Een was daar ongeveer 90 skilderye wat as selfportrette beskou was, maar dit het sedertdien bekend geword dat Rembrandt se studente sy selfportrette sou kopieer as deel van hul opleiding. Moderne akademici het die getal selfportrette tot net meer as 40 skilderye verminder, plus 'n paar tekeninge en 31 etse. Hierdie selfportrette bied nogtans 'n merkwaardige blik op Rembrandt se lewe: van 'n onseker jong man, tot die suksesvolle skilder van die 1630's, tot die kragtige portrette van die skilder in sy laaste jare.

Tussen die prominenter eienskappe van Rembrandt se werk, is sy gebruik van lig-en-donker, of chiaroscuro, die dramatiese gebruik van lig en skadu, asook sy dramatiese en lewendige voorstelling van sy onderwerpe, met geen teken van die stywe formaliteit wat sy tydgenote dikwels vertoon het nie. Sy gesin - sy vrou, Saskia, sy seun, Titus, en sy houvrou Hendrickje - het dikwels as modelle vir sy werke gedien, veral dié met mitiese of Bybelse temas.

Temas, tegniek en styl

Die ontvoering van Europa, 1632. Hierdie werk word beskryf as 'n "skitterende voorbeeld van die 'goue tydperk' van skilderkuns tydens die Barok".

Rembrandt se hooftemas van portret-, landskap- en verhalende kuns aangeneem. Veral sy vaardigheid in verhalende kuns is deur sy tydgenote aangeprys: hulle het hom as 'n meesterlike vertolker van Bybelse verhale geprys, met betrekking tot sy vaardigheid in die voorstelling van emosies en sy aandag aan detail.

Volgens die Nederlandse skildery en skrywer Karel van Mander (1548-1606) is daar twee maniere om te skilder: wild of fyn. Rembrandt het daarin geslaag om beide hierdie tegnieke in sy werke te kombineer. Deur sy vrye dog trefsekere tegeniek kon Rembrandt homself veroorloog om van die begin af sy kwas op die doek te gebruik, waar meeste ander skilders eer 'n ondertekening in houtskool gemaak het. Bowendien het Rembrandt, meer as sy tydgenote, 'n dik onderskildering gebruik: die wit onderskildering is vervolgens met deursigtige verf in 'n verglansingstegniek oorgeskilder, waardeur ryk kleure ontstaan het. Tenslotte het Rembrandt die frottis, oftewel droë kwas-tegniek gebruik: die byna droë verf het nie oral bly plak nie en gee 'n willekeurige, spikkelagtige struktuur.

In Rembrandt se Leidse periode (1625-1631) is die invloed van sy leermeester, Pieter Lastman, die sigbaarste. Rembrandt se skilderye uit hierdie periode is taamlik klein, maar ryk in detail (byvoorbeeld in kostuums en juwele) en het oorheersende godsdienstige of allegoriese temas. Gedurende sy eerste jare in Amsterdam (1632-1636) het Rembrandt begin om al hoe meer groot doeke en helder kleure te gebruik. In hierdie tyd het hy veral dramatiese tonele en portrette geskilder. Aan die einde van die dertigerjare het hy meer gefokus op landskappe en baie etse met 'n natuurlike onderwerp geskep. Sy landskappe het ook dramatiese natuurtonele bevat, soos dreigende stormwolke en bome wat deur storms geknak is.

Vanaf ongeveer 1640 het sy werk egter eenvoudiger en soms somber geword, moontlik as gevolg van die familietragedies wat hom in dié tyd getref het. Die uitbundigheid van sy vroeë werke het plek gemaak vir diepgevoelde innerlike emosies. Bybelse tonele is in hierdie tyd veral op verhale uit die Nuwe Testament gebaseer, waar hy vroeër eerder op die Ou Testament gefokus het. Hy het ook weer teruggekeer na kleiner doeke, met een uitsondering: Die Nagwag, sy grootste skildery. In die tyd het hy ook al hoe meer begin om landskappe te ets, eerder as om hulle te skilder. Die duistere kragte van die natuur het opsygeskuif vir rustige, Hollandse plattelandstonele.

In die jare vyftig het Rembrandt se styl weer opnuut verander. Sy skilderye het weer groter geword, sy kleure helderder, sy verfstrepe kragtiger. Deur hierdie styl in te slaan het Rembrandt afstand geneem van die heersende mode, wat juis meer en meer tot fyn, gedetailleerde werk geneig het. Hy het steeds baie Bybelse temas gebruik, maar die nadruk was nou nie meer op groepstonele nie, maar op intieme, portretagtige figure.

Die werke wat Rembrandt in sy laaste jare geskilder het, sluit 'n aantal selfportrette in wat dikwels onder die beste gereken word, met hul duidelike vertoning van 'n man gevul met die verdriet en sorge wat hom in die laaste jare getref het.

Geselekteerde werke

Sien ook: Lys van werke van Rembrandt van Rijn

• 
  Die Vlug na Egipte (1627, Museum vir Skone Kunste, Tours)
• 
  Anatomiese les van Dr. Nicolaes Tulp (1632, Mauritshuis, Den Haag)
• 
  Belsazar se Fees (1635, Nasionale Galery, Londen)
• 
  Danaë (1636, Hermitage, Sint-Petersburg)
• 
  Die Nagwag (1642, Rijksmuseum, Amsterdam)
• 
  Winterlandskap (1646, Gemäldegalerie, Kassel)
• 
  Christus Genees die Siekes (1647-1649, Victoria en Albert-museum, Londen)
• 
  Die Offer van Isak (1653, Hermitage, Sint-Petersburg)
• 
  Bathsheba (1654, Louvre, Parys) (dis moontlik dat Hendrickje die model vir die skildery was)
• 
  Ahasveros en Haman aan die feesmaal van Ester, (1660, Poesjkinmuseum, Moskou)
• 
  Die Sameswering van Claudius Civilis (1661, Nasionale museum, Stockholm).
• 
  Die Staalmeesters (1662, Rijksmuseum, Amsterdam)
• 
  Die Joodse Bruidjie (1667, Rijksmuseum, Amsterdam)
• 
  Terugkeer van die Verlore Seun (1669, Hermitage, Sint-Petersburg)

Nagwag

Die Nagwag, 1642

Rembrandt het Die korporaalskap van Frans Banning Cocq en luitenant Willem Ruytenburgh maak hulself gereed, beter bekend as Die Nagwag, tussen 1640 en 1642 geskilder. Hierdie meesterwerk is deur musketiers, die sogenaamde Kloveniers, bestel. In sy werk het Rembrandt afstand gedoen van die konvensie, wat voorgeskryf het dat dergelike groepsportrette styf en formeel moes wees. In plaas hiervan is die Nagwag is 'n aksietoneel: dit toon die oomblik dat die burgerwag uit die poort in die helder sonlig stap. Die skildery is in 1715 na die Trippenhuis, 'n paleisagtige gebou in Amster, geskuif. Daar sou die skildery tussen twee vensters hang, maar dit was te groot, dus is stukke van die skildery afgesny. Deur hierdie verminking van die werk is drie figure uit die toneel verwyder en verskyn die man met die helm, links, en die tromslaner, regs, slegs halfweg. Daar is nou ook minder leë ruimte voor links, sodat die effek van die groep se beweging na links verminder is. Die hooffigure staan nou ongeveer in die middel, waar hulle oorspronklik eers meer na regs sou staan, waardeur Rembrandt die illusie van beweging wou bereik.

Met die verloop van tyd het die vernislaag bo-op die skildery so vervuil en verkleur, dat dit soos 'n nagtoneel gelyk het, vandaar die naam "Nagwag". Toe die skildery honderde jare na sy skepping skoongemaak is, blyk dit dat dit eintlik 'n dagtoneel is, waarin musketiers deur 'n poort uit 'n donker hof in helder sonlig in stap.

Bronnelys

Gedeeltes van hierdie artikel is vertaal van die Nederlandse artikel, "Rembrandt van Rijn", en die Engelse artikel, "Rembrandt"

• Alpers, Svetlana De firma Rembrandt, Uitg Bert Bakker, Amsterdam, 1989.
• Brown, Christopher e.a. Rembrandt: de Meester en zijn werkplaats, tentoonstellingscatalogus, Rijksmuseum, Amsterdam, 1991.
• Dudok van Heel, S.A.C. De jonge Rembrandt onder tijdgenoten, Godsdienst en schilderkunst in Leiden en Amsterdam, Nijmegen University Press/Veenman Publishers, 444 blz.
• Fuchs, R., Rembrandt spreekt : een verslag, Uitg. de Bezige Bij, 2006, Amsterdam, 267 blz, ISBN 90-234-1930-8
• Gelder, Roelof van. Van iedereen en niemand. Na 400 jaar is er aan Rembrandt nog steeds veel te ontdekken, in NRC Handelsblad, Cultureel Supplement, 14 Julie 2006.
• Gombrich, E.H. Eeuwige schoonheid, De Haan, 1990, ISBN 90-269-4189-7.
• Graaff, Arthur en Roscam Abbing, Michiel Rembrandt voor Dummies], een Rembrandthandboek, Pearson Education Benelux, 2006, Amsterdam, 360 blz.
• Honour, Hugh en Fleming, John.Algemene kunstgeschiedenis, Meulenhof/Landshoff, 1988 (vertaald van A World History of Art, 1982) ISBN 90-290-8005-1
• Nooteboom, C., Een jongere dubbelganger, Essay Rembrandt in Leiden, in NRC Handelsblad, Cultureel Supplement, 14 Julie 2006
• Wolfgang Kosack: Ein zweiter Rembrandt: "Die Staalmeesters". Kunsthistorische Studie. Christoph Brunner, Basel 2015, ISBN 978-3-906206-14-1.
• Noord, Jos van, Rembrandt is 399 jaren oud nieuwsartikel en interview met Arthur Graaff en Michiel Roscam Abbing over Rembrandts geboortejaar, De Telegraaf, 14 Julie 2006
• Slive, Seymour, Dutch Painting, 1600-1800, Yale UP, 1995,ISBN 0-300-07451-4
• Straten, Roelof van, Rembrandts Leidse Tijd, 1606-1632, Leiden 2005.
• Schwartz, Gary. De grote Rembrandt, Mercatorfonds/Waanders, 352 blz.
• Wetering, E. van de, A corpus of Rembrandt paintings dl I, II en III, (red. samen met J. Bruyn, B. Haak, S.H. Levie, P.J.J. van Thiel) en IV (red. Van de Wetering).
• Wilt, Koos de (2006) Rembrandt Inc., marktstrategieën van een genie, Nieuw Amsterdam, ISBN 90-468-0184-5
• Wolkers, J., De spiegel van Rembrandt, 1999, Uitg. Waanders, Zwolle, i.s.m. de Kunsthal in Rotterdam.
• Ackley, Clifford, et al., Rembrandt's Journey, Museum of Fine Arts, Boston, 2004. ISBN 0-87846-677-0
• Adams, Laurie Schneider (1999). Art Across Time. Volume II. McGraw-Hill College, New York, NY.
• Bull, Duncan, et al., Rembrandt-Caravaggio, Rijksmuseum, 2006.
• Clark, Kenneth, Civilisation, Harper & Row, 1969.
• Clark, Kenneth, An Introduction to Rembrandt, 1978, London, John Murray/Readers Union, 1978
• Clough, Shepard B. (1975). European History in a World Perspective. D.C. Heath and Company, Los Lexington, MA. ISBN 0-669-85555-3.
• Gombrich, E.H., The Story of Art, Phaidon, 1995. ISBN 0-7148-3355-X
• Hughes, Robert (2006), "The God of Realism", The New York Review of Books 53(6)
• The Complete Etchings of Rembrandt Reproduced in Original Size, Gary Schwartz (editor). New York: Dover, 1988. ISBN 0-486-28181-7
• Slive, Seymour, Dutch Painting, 1600-1800, Yale UP, 1995,ISBN 0-300-07451-4
• van de Wetering, Ernst, Rembrandt: The Painter at Work, Amsterdam University Press, 2000. ISBN 0-520-22668-2
• Rembrandt by himself (Christopher White — Editor, Quentin Buvelot — Editor) National Gallery Co Ltd [1999]
• Christopher White, The Late Etchings of Rembrandt, 1969, British Museum/Lund Humphries, London
• Gombrich, E.H., The Story of Art, Phaidon, 1995. ISBN 0-7148-3355-X
• Clark, Kenneth, Civilisation, Harper & Row, 1969.
• Clark, Kenneth, An Introduction to Rembrandt, 1978, London, John Murray/Readers Union, 1978

Eksterne skakels

• Rijksmuseum in Amsterdam
• Rembrandthuis in Amsterdam
• Nederlandse skilder Rembrandt