Sagteband

'n Sagteband is 'n tipe boek wat deur 'n sagte omslag gekenmerk word en meestal aan die buiteblad met warm gom gebind word sodat dit 'n hoekige rugkant vorm. Gewoonlik word dik karton vir die buiteblad gebruik. Hierdie boekbindmetode is goedkoper as dié vir hardebande waar die boek onafhanklik van die hardeblad gebind en gesny word. Die omslag of hardeblad word met papier of stof oorgetrek. Daarna word die boek in die omslag stewig ingebind (meestal genaai). Soms word die hardeband nog van 'n stofomslag voorsien. Hardebande is duursamer as sagtebande.

Sagtebandboeke in 'n Amerikaanse boekwinkel

Goedkoop boeke is sedert die laat 19de eeu as pamflette of as sensasieromans gepubliseer. Vandag word sagtebande op papier van hoë gehalte gedruk, dikwels as spesiale uitgawes van hardebandtitels met dieselfde inhoud, of as massamarktitels met papier van laer gehalte. Die laasgenoemde formaat word onder meer vir baie genrefiksietitels gekies.

Hardebanduitgawes is in baie gevalle meer winsgewend vir uitgewerye. Blitsverkopers word dus aanvanklik slegs as hardebanduitgawe gepubliseer.

Penguin-sagtebande

In die Verenigde Koninkryk het Penguin Books – sagtebande op goedkoop papier met goeie tipografie – in die eerste helfte van die 20ste eeu 'n nuwe ekonomiese basis vir die vervaardiging van literatuur geword. Die baanbrekende konsep, wat deur Duitse uitgewers soos Albatross en Insel Verlag geïnspireer is, het ná die Tweede Wêreldoorlog 'n omwenteling op die internasionale boekmark teweeggebring. Hul skepper, Allen Lane, was die neef van John Lane, stigter van die Bodley Head-uitgewery. John Lane was kinderloos en het aan Allen Lane voorgestel om ná die voltooiing van sy skoolloopbaan in Bristol 'n opleiding in die uitgewery te volg.

Allen was sestien jaar oud toe hy sy loopbaan in 1919 in die Londense uitgewery begin het. Ná John Lane se afsterwe in 1925 het hy hom as direkteur opgevolg en is vyf jaar later as voorsitter van The Bodley Head benoem. Vir sy ouer en meer bedaarde medewerkers was sy bestuurstyl dikwels 'n bietjie waagmoedig.

In 1934 het hy met sy Bodley Head-gunstelingskryweres Agatha Christie 'n naweek in Devon deurgebring. Toe hy op pad huis toe was het hy besluit om in die boekwinkel van Exeter-stasie interessante leesstof vir sy treinrit na Londen te koop, maar was ontsteld oor die beperkte aanbod. In die trein is sy idee van hoëgehalte fiksie- en niefiksieboeke gebore wat as herdrukte uitgawes in sagtebandeformaat teen die lae prys van 6p (destyds die prys van 'n pakkie met tien sigarette) verkoop kon word.

Die ander direkteurs van The Bodley Head het dié idee allesbehalwe geesdriftig ontvang. Serieuse uitgewers het sagtebande destyds nog met twyfelagtige sensasieromantitels verbind, maar uiteindelik het die direkteurs ingestem dat Lane in sy vrye tyd met die projek sou voortgaan.

Intussen is ook Lane se jonger broers Dick en John by The Bodley Head aangestel, en hulle het saamgespan om Allen se plan te verwesenlik. Die eerste taak was om 'n naam vir die nuwe reeks sagtebande te bedink. Eerste voorstelle soos Dolphin Books en Porpoise Books is weer laat vaar, en uiteindelik is Penguin Books as toepaslike naam gekies. Een van Bodley Head se jong illustreerders, Edward Young, is na die Londense Dieretuin uitgestuur om sketse van pikkewyne te maak en het die maklik uitkenbare Penguin-kenteken geskep.

Allen Lane se konsep vir Penguin-sagtebande het geen voorsiening vir afbeeldings of opvallende omslae gemaak nie. In plaas daarvan is baie eenvoudige grafiese ontwerpe gebruik waarby kleure 'n spesifieke genre aangedui het – groen omslae vir misdaadfiksie, oranje vir alle ander romangenres en blou vir nie-fiksie. Titels is op 'n breë wit band in die middel van die omslag gedruk. Die sagtebande is op eenvoudige goedkoop papier gedruk, maar die tipografie was merkwaardig goed.

Penguin Books se kenteken

Tien gewilde romans is gekies om die nuwe reeks sagtebande te loods:

• Ariel deur André Maurois
• A Farewell to Arms deur Ernest Hemingway
• Poet's Pub deur Eric Linclater
• Madame Claire deur Susan Ertz
• The Unpleasantness at the Bellona Club deur Dorothy L. Sayers
• The Mysterious Affair at Styles deur Agatha Christie
• Twenty-Five deur Beverley Nichols
• William deur E. H. Young
• Gone to Earth deur Mary Webb
• Carnival deur Compton Mackenzie

Om eenheidskoste laag te hou, is die eerste oplaag van die reeks in groot getalle gedruk. 'n Belangrike sleutelmoment was die reeks se eerste bekendstelling aan handelsverteenwoordigers. Vir hierdie doeleinde is die boeke-inkoper van die afdelingswinkelketting Woolworth's, ene meneer Prescott, genader. Prescott het nie gehou van wat aan hom getoon is nie, maar sy vrou was volgens oorlewering so entoesiasties oor die boekontwerp dat hy van mening verander en 63 500 eksemplare bestel het – genoeg om alle koste van die eerste oplaag sagtebande te dek.

Die eerste oplaag Penguin-sagtebande is op 30 Julie 1935 gepubliseer. Die meeste titels was gou uitverkoop en moes vinnig herdruk word. Lane het voortgegaan met die reeks en meer titels gepubliseer. Op Nuwejaarsdag 1936 het hy Penguin Books, Ltd. as selfstandige uitgewery met 'n kapitaal van £100 en drie direkteurs gestig – homself en sy broers. Enkele maande later het hy uit sy pos by Bodley Head bedank.

In 1937 het Lane met die publikasie van 'n reeks nie-fiksietitels begin wat as Pelicans bemark is. Die eerste titel in die reeks was George Bernard Shaw se The Intelligent Woman's Guide to Socialism. Ander vroeë uitgawes in die reeks het A Short History of the World deur H.G. Wells en G.D.H. Cole se Practical Economics ingesluit. Hulle is eweneens almal vir 6p verkoop en was blitsverkopers. Penguin se Shakespeare-uitgawes het vanaf 1937 verskyn, en in 1941 het 'n nuwe hoofstuk in die geskiedenis van kinderliteratuur met Penguin Books se Puffin Story Books begin. In die 1940's het die eerste sagtebande in die King Penguins-reeks met afbeeldings verskyn, en ná die oorlog is die eerste titel in die Penguin Classics-reeks gepubliseer, E.V. Rieu se vertaling van Homeros se Odyssee.

Allen Lane is vir sy prestasies as uitgewer in 1952 tot ridder geslaan. In 1960 het Penguin opslae gemaak met 'n gewaagde herdruk van D.H. Lawrence se omstrede Lady Chatterley's Lover. 'n Hof het bevind dat die werk nòg onbehoorlik nòg verderflik was, en vervolgens is 3,5 miljoen eksemplare daarvan verkoop. Ná die publikasie van die 3 000ste Penguin-sagteband, James Joyce se Ulysses, in 1969 het Allen Lane as besturende direkteur afgetree. Hy is een jaar later aan kanker oorlede.

As huldeblyk aan Lane, wat steeds beweer het dat hy self net enkele boeke gelees het, het die dagblad The Times in 1950 in 'n hoofartikel opgemerk dat hy vir die verlies van die Britse Ryk vergoed het deur die Engelse taal en goedkoop sagtebande te gebruik om Britse invloed na miljoene lesers wêreldwyd uit te dra – 'n manier wat by verre minder aanstootlik, maar net so doeltreffend was as die vroeëre imperialisme. In sy biografie Allen Lane: King Penguin het J.E. Morpurgo na Lane se Penguin Books as "'n instelling van nasionale en internasionale belang, net soos The Times of die BBC" verwys.

Die sagteband-rewolusie

Chinese sagtebande by 'n nuusstalletjie in Hongkong.

Die eerste sagtebande het al so vroeg soos die 1770's in die Verenigde State verskyn, maar hul sukses was beperk. Eers nadat Simon & Schuster hul eerste reeks sagtebande in 1939 geloods het, het die formaat by die leserspubliek gewild geraak. Danksy die lae prys van 25c is gedurende die Tweede Wêreldoorlog meer as 25 miljoen eksemplare na oorsese bestemmings uitgevoer.

Die moderne sagteband-konsep het in die vroeë 1950's 'n omwenteling op die internasionale boekmark teweeggebring nadat steeds meer uitgewers die potensiaal van die nuwe formaat raakgesien het. Sagtebande van hoë tipografiese gehalte het alle denkbare onderwerpe begin dek, waaronder ook eersterangse literatuur. Sagtebande, wat op die Europese vasteland as sakboeke bekend gestaan het, het vanweë hul bekostigbare pryse wêreldwyd gewild geraak. Mense, wat hul leesstof voorheen om finansiële redes hoofsaaklik uit biblioteke geleen het, het nou self boekkopers geword. Die boekmark het vinnig gegroei terwyl uitgewers na nuwe produksiemetodes vir groter oplae teen laer drukkoste omgeskakel het. Volgens die American Association of Publishers beloop die tipiese vervaardigingskoste van 'n massamark-sagteband tans minder as tien persent van bruto verkope, teenoor 'n gemiddeld van sowat 25 persent vir alle boeke.

Sagtebande het nuwe markte vir uitgewers geskep en literatuur ook vir lesers in ontwikkelende lande toeganklik gemaak. Verspreidingskanale is naas tradisionele boekwinkels uitgebrei na nuusstalletjies op straat en in stasiegeboue, lughawens en hotelle, na apteke en supermarkte. Die lae pryse van sagtebande, wat tans eerder deur groter oplae as deur sagte omslae bereik word, het boeke vir die eerste keer ook aantreklik gemaak vir impulskope.

In die vroeë 21ste eeu het elektroniese boeke ("e-boeke") ernstige mededinging vir sagtebande geword.