Slag van Majuba

Die Slag van Majuba was die laaste van vier militêre botsings tussen Groot-Brittanje en die Boere van Transvaal gedurende die Eerste Vryheidsoorlog (Desember 1880 – Maart 1881). Dit het op 27 Februarie 1881 plaasgevind. Die klinkende oorwinning – en vernederende neerlaag vir die Britte – wat die Boere behaal het, het die Britte gedwing om Transvaal weer sy vryheid te gee, nadat dit op 12 April 1877 geannekseer is ('n verbreking van die Sandrivierkonvensie van 1852).

Slag van Majuba Slag van Amajuba
Deel van die Eerste Vryheidsoorlog
Die Slag van Majuba, geteken deur Richard Caton Woodville vir die Illustrated London News
Datum 27 Februarie 1881 Ligging Majubaberg, naby Volksrust, Kwazulu-Natal, Suid-Afrika Resultaat Deurslaggewende oorwinning vir die Boere
Strydende partye
Verenigde Koninkryk	Zuid-Afrikaansche Republiek (Transvaal)
Bevelvoerders
Generaal-majoor Sir George Pomeroy Colley	Nicolaas Smit, Stephanus Roos, Danie Malan, Joachim Ferreira
Sterkte
405 infanterie	400-500
Ongevalle
92 dood, 134 gewond, 59 gevangegeneem	2 dood, 6 gewond

Boerereaksie

Na die Britse anneksasie van Transvaal het die Boere op 8 Desember 1880 te Paardekraal (wat later Krugersdorp geword het) tydens 'n protesvergadering die onafhanklikheid van Transvaal uitgeroep. Dit was die begin van die Eerste Vryheidoorlog. Die Boere het al die Britse garnisoene onder beleg geplaas en die eerste militêre botsing by Bronkhorstspruit oortuigend gewen.

Britse reaksie

Generaal-majoor Sir George Pomeroy Colley was die opperbevelvoerder van die Britse magte in Suid-Afrika, asook die goewerneur van Natal en Hoë Kommissaris oor die Britse Kolonies in Suidelike Afrika, 'n briljante man met 'n uitstekende militêre rekord en voormalige professor aan die Sandhurst Militêre Akademie in Engeland. Hy het 'n opmars van Natal na Pretoria begin om die garnisoene te ontset. Hy het met 1200 troepe kamp opgeslaan op die plaas Mount Prospect, suid van Laingsnek.

Laingsnek was 'n strategiese plek waar die roete tussen Pietermaritzburg (in Natal) en Pretoria (in Transvaal) oor die Drakensberge gegaan het. 'n Boeremag van 1500 man onder Kommandant-generaal Piet Joubert het hulle op die lang rug van Laingsnek, net oos van Majubaberg, ingegrawe om Colley se opmars te stuit.

Op 28 Januarie 1881 met die (Slag van Laingsnek) het Generaal Colley se magte probeer om Laingsnek te verower, maar moes die aftog blaas nadat Kolonel Deane en baie van sy troepe gesneuwel het. Op 8 Februarie 1881 (Die Slag van Ingogo, ook bekend as die Slag van Skuinshoogte) het Colley se troepe weer onsuksesvol met die Boere onder Generaal Nicolas Smit slaags geraak.

Majuba: die geveg

Hierna het Colley nog 2000 troepe van Newcastle laat kom en die plan bedink om die berg Majuba te beset, vanwaar hy kon neerkyk op die Boere se stellings by Laingsnek. Die Britte het die berg gedurende die nag van 26 Februarie uitgeklim. Daar was 405 Britse soldate op die berg, insluitend 171 van die 58ste Regiment en 141 van die 92ste Regiment (die 92nd Highlanders). Teen dagbreek om 04:30 is soldate rondom die kruin van die berg uitgeplaas. Die Gordon Highlanders het die noordelike en noordwestelike kruin beset, asook Gordon se koppie (Gordon's Knoll), een van drie koppies bo-op Majuba.

Daardie Sondagoggend het die Boere onmiddellik nadat hulle die Britse soldate op die berg gesien het, planne beraam om dit te bestorm. Generaal Nicolaas Smit, die bevelvoerder, het vrywilligers gevra en drie afdelings is gevorm onder leiding van kommandant Joachim Ferreira, assistent-veldkornet Fanus Roos en assistent-veldkornet Danie Malan. Generaal Smit het opdrag gegee dat die manne bo 50 agter die rotse van die eerste plato moes bly skuil en na elke Engelsman wat sy kop oor die boonste rand uitsteek, moes skiet. Dit het dit moontlik gemaak vir die res van die Boere om onder vuurdekking tot reg onder die kruin te kom, wat hulle net voor die middaguur, na 'n klim van ses uur, bereik het.

Intussen het Colley opdrag gegee dat die berg vir ten minste drie dae verdedig moes word en hy en baie van die troepe wat dwarsdeur die nag die berg uitgeklim het, het verlore slaap ingehaal.

Die berg Majuba

Teen 12:45 het die Boere met hewige geweervuur op Gordon se koppie losgebars en dit verower. Gedurende die volgende uur, het die Boere oor die kruin gestroom en die Britte met akkurate skietwerk groot verliese toegedien. Daar was groot verwarring en die Britte het na die suidekant van die bergtop begin vlug. Generaal Colley is bokant sy regteroog raakgeskiet en is op die berg oorlede. Die res van die Britse mag het oor die agterste kruin gespring en is beseer, geskiet of gevange geneem.

Van die Britse soldate het 92 gesneuwel, 134 is gewond en 59 is gevange geneem. Slegs een van die Boere (H. Bekker) het daardie dag gesneuwel ('n tweede een, J. Groenewald, het later aan sy wonde beswyk) en ses ander is gewond. Dit toon die verskil tussen die Britte en die Boere se kamoeflering en skietvernuf.

Gevolge van die slag

Die veldslag het daartoe gelei dat die Britse bevelvoerders op 21 Maart 1881 'n vredesooreenkoms geteken het.

Alhoewel daar nie baie soldate betrokke was nie, was die veldslag belangrik, om die volgende redes:

• 'n Vredesooreenkoms is geteken, wat later tot die Konvensie van Pretoria tussen die Britte en die jong Suid-Afrikaanse Republiek gelei het en die Eerste Vryheidsoorlog beëindig het.
• Naas Bloedrivier, was die veldslag van Majuba vir die Boere die belangrikste in hulle geskiedenis, want dit het hulle eie volksbestaan bevestig en hulle die selfvertroue en nasietrots in hulle taal en kultuur gegee wat gelei het tot latere taalbewegings en weerstand teen Groot-Brittanje tydens die Tweede Vryheidsoorlog.
• Die vuur-en-bewegingstaktiek wat Generaal Smit en die Boere gebruik het tydens die bestorming van die berg, was 'n nuutjie en is eers jare later deur ander leërs gebruik.
• Die Britte kon die vier volslae nederlae (Bronkhorstspruit, Laingsnek, Skuinshoogte en Majuba) nie gou vergeet nie. Dit het waarskynlik gevolge gehad tydens die Tweede Vryheidsoorlog, beter bekend as die Anglo-Boereoorlog van 1899–1902: "Remember Majuba!" het 'n strydkreet geword.

Die Suid-Afrikaanse Krygshistoriese Vereniging het 'n volledige verslag van die veldslag, met kaarte, op hulle webwerf. Die webadres verskyn hieronder.

Kulturele erfenis

Die Majuba-slagveld, Plaas Majuba-Noord 11267, Newcastle-distrik, is op 30 Junie 1989 as 'n bewaringsgebied verklaar en word beskerm ingevolge van die Wet op Nasionale Erfenishulpbronne (25/1999).

Bronne

• d'Assonville, V.E.: "Majuba". Uitgewer: Marnix, 1996.
• Volksrust Municipality Geargiveer 27 Augustus 2005 op Wayback Machine (en)
• The South African Military History Society Journal vol 5 no 2. (Besonderhede, prente en kaarte van die veldslag) (en)
• The battle of Majuba Hill Geargiveer 20 Desember 2005 op Wayback Machine (en)